(با نگاهی به بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید و دانشجویان دانشگاه های شیراز)
نویسنده : علی اخترشهر*

طرح مسئله
از موضوعاتی که همواره دارای اهمیّت فراوان بوده، نگاه مجدّد به انقلاب اسلامی است؛ بدین معنا که انقلاب اسلامی برای رسیدن به چه اهدافی ایجاد شد و آیا پس از پیروزی انقلاب اسلامی، همه اهداف مورد نظر و ایده های مطلوب، به دست آمد یا خیر؟ اگر پاسخ منفی است، دلیل را باید در چه چیزهایی جست و جو کرد؟ اینجاست که بحث از موانع و مشکلات انقلاب اسلامی به میان خواهد آمد. به بیان دیگر، چه آسیب هایی انقلاب اسلامی را از رسیدن به اهداف نهایی اش باز می دارد؟ گفتنی است این بحث، افزون بر اینکه شناخت ما را به بنیان و اساس انقلاب اسلامی بیشتر و بهتر می کند، به کارآیی نظام نیز نیم نگاهی داشته و می کوشد با طرح آسیب ها (موانع و خطرات) وضعیّت کنونی را توضیح دهد و آینده ای روشن فراروی مردم ایران ترسیم نماید.

مقدمه
پیش از وارد شدن به اصل بحث، لازم است به مفاهیم و واژه ها اشاره ای کوتاه داشته باشیم.

1ـ آرمان ها:
هر انقلابی دارای اهداف و آرمان هایی است. هدف، آن مقصد نهایی است؛ ولی آرمان، آرزوهای مقدّس و متعالی را گویند. بدین ترتیب، اهداف ممکن است مرحله ای و یا نهایی باشد، امّا آرمان ها مرحله ای نیستند، بلکه نهایی اند. برای نمونه، آرمان های انقلاب اسلامی ایران همان اهداف سلبی و ایجابی است که مردم به همراه رهبران خود برای دستیابی به آنها، بر ضّد نظام سلطنتی پهلوی دست به اعتراض گسترده و همه جانبه زده و تا سقوط کامل آن رژیم از پای ننشستند.

2ـ دستاوردها:
پس از هر انقلابی، بانگاه به عملکرد آن در می یابیم که این انقلاب تا چه حد در رسیدن به اهداف و آرمان های خود موّفق بوده است. اکنون با نگاهی به عملکرد و دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران می توان دریافت که با همه موانع و مشکلات داخلی و خارجی که انقلاب اسلامی با آن روبه رو بوده، تا حّد زیادی توانسته به اهداف و آرمان های خود دست یابد. گرچه یادآوری این نکته نیز لازم است که واقعیّت این است که هیچ انقلابی نمی تواند در مدّت کوتاهی به همه اهداف و آرمان های خود دست یابد. از این رو، نباید انتظار داشت که انقلاب اسلامی با توّجه به امکانات موجود در کشور به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بتواند به همه خواسته های خود برسد.

3 ـ آسیب ها:
به مجموعه آفات و موانعی که به عنوان سدی در روند رو به گسترش انقلاب اسلامی در حوزه سیاسی ایجاد می شود آسیب گفته می شود.

از طرفی در باب انقلاب اسلامی نیز به نکته های زیر باید توجه نمود:

الف) ضرورت داوری و قضاوت در مورد کارکرد انقلاب اسلامی: چون ما در آستانة ورود به دهة چهارمیم و نزدیک به سی سال گذشته، معمولاً در یک چنین دورانی نگاه به یک حادثه ـ مثل حادثة عظیم انقلاب ـ یک نگاه همراه با قضاوت و داوری در مورد کارکردهاست. اگرچه انقلاب در سی سالگی، هنوز در عنفوان جوانی است؛ در این شک نیست ـ نیروی انقلاب بحمداللَّه خیلی زیاد است، مخصوصاً این انقلاب ـ لیکن در عین حال در دورة سی ساله وقتی انسان نگاه میکند، یک داوری ای نسبت به عملکرد و توفیق و کارآمدی برای انسان پیش می آید. ما در این داوری نباید اشتباه کنیم؛ و این جز با یک نگاه کلان امکان پذیر نیست.[1]

ب ) نگاه کلان به انقلاب اسلامی: اگر ما نگاه کلان به انقلاب و حادثة پدید آمدن جمهوری اسلامی بکنیم، جزئی نگری ها نمی تواند ما را گمراه کند. گاهی جزئی نگری و نگاه نکردن به مسیر مستمرِ از ابتداء تا انتهاء، انسان را گمراه می کند؛ حتّی گاهی آدم راه را گم می کند، هدف را گم می کند. نمی خواهیم بگوئیم جزئی نگر نباشیم؛ چرا، نگرش به جزئیات، یعنی همان برنامه ریزی؛ این را ما منکر نیستیم. برنامه ریزی، نگاه به فصول مختلف و بخشهای مختلف، یعنی جزئی نگری. می خواهیم بگوئیم این نگاه به بخشها و اجزاء و ابعاد موجب نشود که ما غافل بشویم از نگاه به کل. چون نگاه به کل برای ما درس آموز است.

1 ـ آرمان های سیاسی:
از مهم ترین آرمان های سیاسی انقلاب اسلامی می توان به موارد ذیل اشاره کرد.

الف) طرد کامل استعمار و جلوگیری از نفوذ اجانب و تنظیم سیاست خارجی کشور بر اساس معیارهای اسلامی؛ براساس قانون اساسی یکی از آرمان های انقلاب اسلامی این است که کشور نه قصد استیلا بر مقدرات سایر ملتها را دارد و نه سلطه هیچ قدرتی را برخود تحمل می کند. لذا انقلاب اسلامی با شعار نه شرقی و نه غربی، جلوه ای از این اصل را که طبق آن جمهوری اسلامی ایران برای خود هویتی مستقل از نفوذ قدرتها و ابرقدرتهای جهان قائل شد و در چارچوپ این اصل خود را غیر متعهد دانست. و از این طریق سیاست خارجی خود را براساس معیارهای اسلامی بنا نهاد. لذا طبق قانون اساسی، هیچ قانونی نه تنها در سیاست خارجی، بلکه در سیاستگذاری های داخلی، فرهنگی، اقتصادی و... نبایستی با قوانین اسلام مغایرت و تضاد داشته باشد.

ب) یکی دیگر از آرمان های انقلاب اسلامی محو هرگونه استبداد و خودکامگی و انحصارطلبی و تأمین آزادیهای سیاسی و اجتماعی درحدود قانون بود؛ بنابراین انقلاب اسلامی توانست با مبنا قراردادن حاکمیت قانون خدا بر مردم عملاً واژه استبداد که 2500 سال درایران قدمت داشت را از بین ببرد و حاکمیت خودکامه شاهان بر سرنوشت مردم را موکول به خود مردم نماید. و این از طریق بنیان نهادن حکومت اسلامی (جمهوری اسلامی) صورت گرفت. «حکومت اسلامی، استبدادی نیست که رییس دولت، مستبد و خودرأی باشد و مال و جان مردم را به بازی بگیرد و در آن، به دلخواه دخل و تصرف کند. هرکس را اراده اش تعلق گرفت، بکشد و هرکس را خواست انعام کند و هر که را خواست، تیول بدهد و املاک و اموال ملت را به این و آن ببخشد!...»[2] با از بین رفتن استبداد زمینه سعادت مادی و معنوی و توجه به رشد و بالندگی مردم فراهم می شود و مردم می توانند در جنبه های مادی و معنوی، روحی و جسمی به رشد اجتماعی نایل آیند. و از این طریق احیا و اقامه حق و دفع باطل می گردد. و این باعث بوجود آمدن و تأمین آزادی های سیاسی و اجتماعی می گردد. آزادی که در زمان شاه به تمام معنی درهمة عرصه های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی وجود نداشته است؛ زیرا اگر شاخصه عدم آزادی را موارد ذیل بدانیم به جرأت می توان گفت که همه این موارد در زمان پهلوی مسدود شده بود.

مهم ترین شاخصه های عدم آزادی عبارتنداز:

ـ تعدی به مال و جان وناموس و عرض دیگران؛

ـ تعدی به حقوق دیگران؛

ـ ایجاد مزاحمت برای دیگران؛

ـ تظاهر به منکرات؛

ـ تخلف ازمقررات حکومتی و عدم رعایت مصالح نظام؛

ـ اهانت به مقدسات و ...

کوتاه سخن آنکه، حقیقت آزادی در زمان رژیم گذشته وجود نداشته و مردم شریف ایران اسلامی از طریق تحول انقلابی به این عنصر مهم دست یافتند.

3 ـ الگو بودن ایران برای جامعه اسلامی، یکی دیگر از اهداف انقلاب اسلامی مسئله الگو بودن است. ایران به عنوان یک الگو برای جوامع اسلامی در درجة اول و همة جوامع بشری در درجة بعد، مورد نظر بوده و آن [الگو بودن] را بگذاریم جلوی چشم آحاد بشر و امت اسلامی؛ می گویند این است که هم مطلوب اسلام است، و هم میسور مردم این روزگار. [3]

4 ـ از دیگر اهداف انقلاب اسلامی، عبارتنداز: مستقل، آزاد برخوردار از ثروت و امنیت، متدین و بهره مند از معنویت و اخلاق، پیشرو در مسابقة جامعة عظیم بشری در علم، که از اول و ازل بین آحاد بشر یک مسابقه است در دستاوردهای بشری، در علم و در بقیة خواسته ها و دستاوردهای بشری، برخوردار از آزادی با همة معانی آزادی. آزادی فقط آزادی اجتماعی نیست ـ اگرچه آزادی اجتماعی، یکی از مصادیق مهم آزادی است ـ هم آزادی اجتماعی مورد نظر است، هم آزادی به معنای رها بودن و آسوده بودن و آزاد بودن کشور از دست اندازی بیگانگان و استیلای آنها ـ که گاهی کشور بظاهر مستقل هم هست، اما زیر نفوذ است ـ و هم آزادی معنوی، که آن رستگاری انسان و تعالی اخلاقی انسان و عروج معنوی انسان است، که هدف اعلی ، این است. همة کارها مقدمه برای تکامل انسان و عروج انسان است. این باید در جامعة اسلامی خود را نشان بدهد. [4]

شاید عده ای بپرسند که این اهداف انقلاب اسلامی را از کجا اخذ نمودید. درجواب باید گفت: از کلمة اسلامی. اسلام اصلاً همین هاست. آن کسی که غیر از این در مورد اسلام تصور می کند، اسلام را نشناخته. آن کسی که تصور می کند اسلام فقط به جنبه های معنوی، آن هم با برداشت و تلقی خاص از جنبه های معنوی ـ عبادت و روزه و زهد و ذکر و امثال اینها ـ می پردازد، به دنیای مردم، به لذات مردم، به خواسته های بشری مردم نمی پردازد، او اسلام را درست نشناخته؛ اسلام اینجوری نیست. همة این چیزهایی که گفتیم، هم آن چیزی که مربوط به مسائل دنیایی جامعه است ـ مثل عدالت، مثل امنیت، مثل رفاه، برخورداری از ثروت، برخورداری از آزادی و استقلال ـ هم آنچه که مربوط به مسائل اخروی است؛ مثل رستگاری، تقوا، پرهیزگاری، رشد اخلاقی، تکامل معنوی انسان، در کلمة اسلامی مندرج است. [5]

آیة قرآن به ما می فرماید که: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالأرْضِ؛[6] ایمان و تقوا که باشد، برکات آسمان و زمین جاری خواهد شد. برکات آسمان، همان فتوح معنوی است، همان رحمت الهی است، همان تقرب الی اللَّه است، همان استغفار ملائکة آسمان و حمَلة عرش برای بندگان خدا در روی زمین است. برکات ارض، یعنی همة آنچه که به زندگی زمینی انسان ارتباط پیدا می کند؛ یعنی آزادی، یعنی رفاه، یعنی استقلال، یعنی امنیت، یعنی سعة رزق، سلامت بدن و از این قبیل. اگر ایمان و تقوا باشد، هم آن برکات و هم این برکات برای بشر وجود دارد. این، اسلام است. پس وقتی که گفتیم انقلاب اسلامی، معنایش این است که عرض شد. [7]

2ـ دستاوردهای سیاسی
از مهم ترین دستاوردهایی که انقلاب اسلامی موفق به کسب آن شد عبارتنداز:

الف) کسب استقلال سیاسی و ایجاد نظام سیاسی مستقل (نفی استعماروعوامل خارجی )
استقلال واژه ای گسترده و نسبی است و مراد از استقلال، به معنی مطلق آن نیست؛ زیرا استقلال مطلق در دنیای کنونی وجود ندارد و همه ملتها و دولتهای جهان به یکدیگر وابسته اند و محتاج هم هستند. بنابراین وقتی بحث از استقلال می کنیم مراد آن است که هر کشوری در تصمیم گیری و اجرای تصمیمات ملی اش مختار باشد و جمهوری اسلامی با از بین بردن نظام استبدادی، طرد کامل استعمار، جلوگیری از نفوذ اجانب، نفی و اجتناب از پیمانهایی که موجب سلطه بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی و فرهنگی و عدم تعهد در برابر قدرتهای سلطه گر توانست به این مهم دست یابد.

ب) براندازی حکومت شاهنشاهی (طرد استبداد و عوامل دیگر داخلی وابسته) و استقرار نظام جمهوری اسلامی
از دیگر دستاوردها پایان دادن به رژیم دیکتاتور و خودکامه شاه و نفوذ روزافزون و فزاینده عوامل وابسته به رژیم در سرنوشت جامعه ایرانی بود. این براندازی مرهون حضور همزمان و هماهنگ و کاملاً مطلوب سه رکن اصلی و مهم انقلاب بود. مردم، رهبری و ایدئولوژی از ارکان اصلی این حرکت بودند که توانستند با «وحدت کلمه» به این هدف مهم دست یابند.

ج) ارتقای آگاهی های سیاسی و تقویت بینش سیاسی مردم و حضور در صحنه های مختلف سیاسی
به دلیل فشار استبدادی موجود زمان پهلوی عملاً حضور مردم و جوانان در عرصه جامعه به شدت کاهش پیدا کرده بود و این به خاطر بسته بودن نظام بود که کسی جرأت نمی کرد؛ حتی در منزل و خانه خود از جامعه و سیاست بگوید. اما با وقوع انقلاب اسلامی بینش سیاسی مردم جهت حضور در اجتماع بیشتر شد و مردم از باب احساس تکلیف و عمل به وظیفه در این حضور یکپارچه شرکت نمودند امروز شرکت در انتخابات ریاست جمهوری نه فقط یک وظیفه اجتماعی و ملی است، بلکه یک وظیفه شرعی اسلامی و الهی است که شکست در آن، شکست جمهوری اسلامی است. [8]

د) تدوین الگویی جدید پیرامون دین و حکومت (نظام مردم سالاری دینی)
براساس اصل اول قانون اساسی ایران، حکومت ایران «جمهوری اسلامی» است. مقام معظم رهبری در تعبیرات مکرر خود واژه «مردم سالاری دینی» را معادل «جمهوری اسلامی» دانسته است. بنابراین وقتی می گوییم مردم سالاری دینی یعنی:

یکم ـ نقش مردم در مقبولیت نظام و کارآمدی آن
در نظام جمهوری اسلامی، هرچند مشروعیت حکومت از سوی خدای متعال است، اما نقش مردم در مقبولیت نظام مورد تأکید جدی است. پذیرش مردمی، نقش عظیمی درکارآمدی نظام دارد. مردم با پذیرش حکومت، به حکم الهی، قدرت و بسط ید و نفوذ کلمه می دهند تا قوانین و احکام الهی را به اجرا بگذارد و اهداف و مقاصد دینی را در جامعه پیاده کند.

دوم ـ نقش مردم در تعیین حاکمان و کارگزاران نظام؛
نقش مردم در تعیین حاکمان نظام، یکی دیگر از وجوه مهم«مردم سالار» بودن نظام جمهوری اسلامی است؛ زیرا هر چند در عصر غیبت، همانند عصر حضور، حاکم اسلامی و ولی امر، مشروعیت خود را ازجانب خدا دارد، اما طبیعی است که تشخیص و تعیین حاکم اسلامی در هر عصر و زمانی، به عهده خود مردم است.

سوم ـ نقش مردم درنظارت برحاکمان
یکی دیگر از وجوه «مردم سالاری» این است که مردم نه تنها حق نظارت بر تمام کارهای حاکمان اسلامی را دارند، بلکه این یک وظیفه شرعی و الهی آنان است. به تعبیر دیگر مردم در امر نظارت بر کار حاکمان جامعه، نباید بی تفاوت باشند و هرکس باید این مسئولیت را بر دوش خود احساس کند. بنابراین، حاکمان، حق ندارند و مجاز نیستند مردم را از نظارت بر کار خویش، ممنوع و محروم سازند.

چهارم ـ نقش مردم در انتخاب کارشناسان و متخصصان
با این بیان که هر چند در حکومت اسلامی، محور همه برنامه ها و مقررات، احکام و مقررات اسلامی است و احکام نیز بر عهده فقیه جامع شرایط (ولی امر) است، اما همه اینها به معنای بی نیازی از کارشناسی کارشناسان و متخصصان در رشته های مختلف برای تشخیص موضوعات و سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها نیست. با عنایت به اینکه حاکم غیر معصوم، احاطه علمی بر همة موضوعات و سیاستگذاری ها ندارد و از مصالح و مفاسد همة امور اطلاع همه جانبه ندارد، به ناچار باید با صاحب نظران و کارشناسان علوم و فنون مختلف، مشاوره و رایزنی داشته باشد.

پنجم ـ محوریت خدمت به مردم در نظام جمهوری اسلامی
در این نظام همة مسئولان خدمتگذار مردمند. در نظام اسلامی، حاکمان برای مردمند نه مردم برای حاکمان، چنان که امکانات و سرمایه های کشور برای مردم است نه برای حاکمان. همانگونه که محور قانونگذاری ها و سیاستگذاری ها، تأمین مصالح و منافع مردم است نه منافع حاکمان. «در نظام اسلام، کشور متعلق به مردم و اصل، مردم است. در نظام مردم سالاری دینی، رسیدگی به امور مردم، تامین رفاه و آسایش و حل مشکلات آنان... یک اصل مهم است.»[9]

ششم ـ رسیدگی به محرومین، دغدغه اصلی نظام جمهوری اسلامی
یک وجه دیگر مردمی بودن نظام جمهوری اسلامی این است که مسئولان نظام شرعاً موظفند در برنامه ریزیها رسیدگی به محرومین و بیچارگان و مستضعفین را دغدغه اصلی خود قرار دهند. از این گذشته باید زندگی خود را با وضعیت این گروه تنظیم کنند. مسئولان نظام اسلامی حق ندارند زندگی اشرافی را در پیش گیرند و یا در محافل و مجالس اشرافی شرکت کنند، بلکه مسئولان اصلی نظام خود باید از طبقه محروم و متوسط جامعه باشند.

3ـ آسیب های احتمالی در عرصه سیاسی:
از مهم ترین آسیب هایی که می تواند انقلاب اسلامی را تهدید کند عبارتند از:

الف) نفوذ بینش غربی درمواجهه با سیاست وجایگزینی قدرت طلبی برای خدمت به اسلام درعرصه سیاست
این نفوذ می تواند ازطریق اشاعه اسلام غیرسیاسی، اسلام التقاطی و اسلام لیبرالیستی انجام گیرد. بنابراین تنها راه لازم کارآمدی و پویایی نظام است که می تواند از آن در مقابل هجوم اندیشه و بینش های غربی قد علم کند. تا از این طریق بتوان نسبت به مسائل روز و پدیده های جدید در دنیای معاصر پاسخگو بود و شرط داشتن این پویایی برطرف نمودن نزاع جناح های سیاسی و غیرسیاسی است و اگرچه اختلاف سلیقه ها در میان گروه ها برای دسترسی به اهداف انقلاب امری پسندیده است؛ امّا اگر به حذف دیگری و نزاع و درگیری منتهی شود، آفتی برای جامعه است.

ب) انحراف خواص و بی تفاوتی عوام
مراد از خواص مجموعه ای ازدولتمردان و رجال سیاسی و مذهبی است که در ساختار و بدنه نظام دارای ایفای وظایف خود هستند. این گروه تأثیر مستقیمی بر کارایی و عمکرد نظام و در عین حال رابطه و اعتماد میان مردم و مجموعه نظام، خواهد داشت. هرگونه تجمل گرایی مدیران جامعه، اخذ امتیازات ویژه برای خود و خانواده، فساد اداری، گسترش و تورم ساختار اداری و نهایتاً نفوذ عوامل فرصت طلب و... می تواند از آسیب های احتمالی باشد. از طرفی اگر زمانی این رفتار از دولتمردان رخ دهد اولین اثرآن بی تفاوت شدن مردم است. و از شاخصه های بی تفاوتی مردم، عدم حضور یکپارچه مردم در صحنه های انقلاب علی الخصوص در صف های نماز جمعه و... می باشد. به عبارت دیگر اگر هر زمانی خواص ما در مقابل تحقق معیارها و سمبل های اسلامی بی تفاوت بشوند و رهبران و دولتمردان ما را هوای نفس گرفته و جاه طلبی ها و دنیاپرستی نمود یابد حضور مردم در صحنه جلوتر خواهد شد.

رهبر معظّم انقلاب در این باره می فرماید: تمام مشکلاتی که درطول تاریخ دردآور و غمبار اسلامی بروزکرد، ریشه در ترکیب دو عامل یعنی خیانت برخی از خواص و دنباله روی بسیاری از عوام دارد. ازطرفی ایشان می فرماید. توسری خوری، شنیدن زور، دیدن فسق در کسانی که از آنها جامعه توقع عدالت و انصاف و طهارت و پاکیزه دامنی دارد، عادت شده بود. یعنی اگر در دوران پیش از انقلاب می آمدند به مردم می گفتند فلان مسئول عالی کشور ـ حالا شخص اول که خود شاه بود یا وزرا یا مسئولین ـ فلان عیاشی را کردند، فلان فسق را کردند، فلان عمل زشت و ناهنجار را انجام دادند، مردم تعجب نمی کردند؛ می گفتند خوب، هست دیگر؛ معلوم است! یعنی عادت کرده بودند به اینکه مسئولانی را که باید پاک باشند و پاکدامن باشند، آلوده دامن و ناپاک ببینند. [10]

ج) بازگشت استعمار به شیوه های آشکار و نهان و وابستگی نظامی و سیاسی به بیگانه
یکی از آسیب هایی که هرگز نباید فراموش کرد حضور قدرت های بزرگ در دست یافتن به سرزمین ایران است. و این دست یازیدن به اقسام و اشکال مختلفی انجام می پذیرد. یک زمانی با حضور نظامی و اشغال خاک کشور، در یک زمان دیگر از طریق تهاجم فرهنگی و در زمان دیگر از طریق ایجاد وابستگی اقتصادی انجام می شود. بنابراین باید در همه زمانها هشیار بود وگوش به زنگ خطر بست. تا بتوان ازکیان سرزمین اسلامی دفاع به عمل آورد؛ زیرا دشمنان از طریق استحاله معنوی و فرهنگی در جامعه می توانند جوانان ما را از راه بدر کنند و این از طریق ذیل امکان پذیرخواهد بود

بهره برداری از نقاط ضعف اشخاص و گروه ها، انحراف در برنامه های اسلامی دانشگاه ها، به کارگیری نویسندگان منحرف، یافتن مهره های مناسب در ایجاد اختلافات داخلی، سوء استفاده از رقابت های سیاسی داخلی، انحراف افکار عمومی از طریق توجه دادن به آفات داخلی؛ برنامه ریزی برای نفوذ عوامل نظام برانداز در جبهه داخلی؛ ترویج فساد و اعتیاد درجوانان و... همگی می تواند زمینه وابستگی به جهان امروز علی الخصوص به غرب را برای جامعه ما به ارمغان بیاورد. بنابراین باید هشیار بود و وحدت کلمه را در جامعه به عنوان یک فرهنگ ناب محمدی(ص) ترویج نمود. و سرلوحه زندگی اجتماعی انقلاب اسلامی خود قرار داد.

د) عدم توجه به قدرت لایزال الهی:
مقام معظم رهبری دراین باره فرمود: یک عنصر دیگری که باز با جوانها باید در میان گذاشت، مسئلة تدین است. جوانهای عزیز! تدین، رعایت دین، در حد وسع و امکان، این مایة توجهات الهی است؛ مایة توفیقات انسانی است؛ مایة پیشرفت است؛ این را دست کم نگیرید. من می خواهم بگویم شما اگر فلان فرمول ریاضی، یا فلان عنصر شیمیایی، یا فلان اختراع را به وجود می آورید یا کشف می کنید و پیدا می کنید و حل می کنید، در همان حالِ توجه تان خدا، به شما کمک خواهد کرد. اولاً خدای متعال مدد می کند شما را؛ کارها دست خداست. [11]

پی نوشت ها:
* . عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان.

[1]. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاههای شیراز؛ 14/2/1387.

[2] . قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل ششم.

[3] . بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاههای شیراز ۱۳۸۷/۰۲/۱۴ .

[4] . همان.

[5] . همان.

[6] ـ اعراف/ 96.

[7] -8. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاههای شیراز۱۳۸۷/۰۲/۱۴ .

[9] . روزنامه جمهوری اسلامی . 1/9/1379.

[10] . بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاههای شیراز۱۳۸۷/۰۲/۱۴ .

[11] . همان.