مقدمه
مهم ترین پرسشی که پس از گذشت مدتی از وقوع هر انقلابی در اذهان انقلابیون آن ایجاد می‎شود، این است که انقلاب آنان چه دستاوردی برای شان به ارمغان آورده است؟ آیا آن نتایج بر اساس اهداف اصولی آن انقلاب بوده است یا نه؟ انقلاب اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ بلکه طبیعی است که مردم ایران نیز از دستاوردهای انقلاب خود سؤال کنند. از اینجاست که تبیین دستاوردهای انقلاب، اهمیت و بلکه ضرورت می‎یابد؛ زیرا در صورت تبیین نکردن صحیح و دقیق آن و درنتیجه، نا‎آگاهی مردم، ممکن است این تلقی در ذهن آنان به وجود آید که این انقلاب هیچ ثمره‎ای نداشته است و باید کنار گذاشته شود؛ ازاین‎رو، ممکن است انقلاب، به‎تدریج، به دست فراموشی سپرده شود یا دچار تغییرات ماهوی شده و درنهایت، به‎کلی، نابود گردد. باتوجه به این مطلب، آشکار کردن دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران ضرورت می‎یابد. این مقاله در قالب دستاوردهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و فناوری و نظامی امنیتی نتایج حاصل از انقلاب اسلامی ایران را بیان می کند.

نکته‎ای قبل از پرداختن به دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران باید توجه داشت که مقولۀ دستاوردشناسی با مسئلۀ کارآمدی ارتباطی تنگاتنگ دارد. ازاین‎رو، شناخت دستاوردهای هر انقلابی نیازمند توجه به مفهوم کارآمدی آن است. کارآمدی، در تعریفی دقیق، عبارت است از: موفقیت در تحقق اهداف باتوجه به امکانات و موانع (فتحعلی، 1382: 7). بنابراین، میزان کارآمدی هر پدیده‎ای از جملۀ انقلاب، بر اساس سه شاخصۀ اهداف، امکانات و موانع روشن می‎شود. گفتنی است در تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی نیز باید به آن سه شاخصه توجه شود و با در نظر گرفتن هریک از ابعاد اصلی و فرعی، امکانات موجود، انواع موانع داخلی و خارجی و تهدیدها و دشمنی‎ها علیه انقلاب اسلامی ایران به دستاوردشناسی این انقلاب پرداخت (نصری، 1389: 105 -106).

1- دستاوردهای سیاسی
مهم ترین دستاوردهای سیاسی انقلاب اسلامی ایران به قرار زیر است:

1-1- سرنگونی نظام دیکتاتوری و جایگزینی نظام مردم سالاری دینی
رفع خفقان و سرنگونی نظام دیکتاتوری سلطنت پهلوی و جایگزین شدن نظام مردم‎سالار دینی، یکی از مهم ترین دستاوردهای سیاسی انقلاب اسلامی ایران به‎شمار می رود. مردم ایران، به رهبری امام‎خمینی(ره) در 22بهمن 1357 توانستند رژیم سلطنتی پهلوی را، که برآمده از کودتای انگلیسی آمریکایی بود، و وابستگی، استبداد، فساد(سیاسی، اخلاقی، مالی)، ضدّیت با اسلام و بی‎کفایتی از جمله ویژگی‎های بارز آن به شمار می رفت، ساقط کنند و نظامی مردمی مبتنی بر قوانین اسلامی، با رهبری ولی فقیه، بنا کنند (مصباح‎یزدی، 1388: 19؛ محمدی، 1390: 25-26؛ نصری، 1389: 107).

1-2- افزایش بینش سیاسی مردم
افزایش بینش سیاسی مردم، یکی دیگر از دستاوردهای سیاسی انقلاب اسلامی است. یکی از اهداف سیاسی رژیم پهلوی، دور نگاه داشتن مردم ایران از مسائل و واقعیت‎های جامعه بود و از این طریق می کوشیدند تا بینش سیاسی مردم تعمیق نیابد و در بی‎خبری به‎سر برند. پس از انقلاب اسلامی، افزایش آگاهی‎ها و تقویت بینش سیاسی مردم، با استفاده از ابزارهای گوناگون مانند مطبوعات و رسانه های گروهی، به عنوان اصلی مهم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، کانون توجه واقع شد.

1-3- آزادی و مشارک سیاسی مردم
یکی دیگر از دستاوردهای سیاسی انقلاب اسلامی، آزادی سیاسی و مشارکت سیاسی مردم است. در رژیم پهلوی، مردم در عرصۀ تصمیم‎گیری کشور هیچ جایگاهی نداشتند؛ ازاین‎رو، مشارکت سیاسی، به معنای واقعی کلمه، وجود نداشت، ولی آنان پس از انقلاب اسلامی، در تعیین سرنوشت کشورشان‎ سهیم شدند، به‎طوری که در مدت بیش از سه دهه پس از پیروزی انقلاب، به‎طور متوسط هر سال یک انتخابات در عرصۀ تصمیم‎گیری کشور برگزار شد که نشان‎دهندۀ مشارکت سیاسی گستردۀ مردم است (مصباح‎یزدی، 1388: 20؛ عیوضی و هراتی، 1390: 160).

1-4- استقلال در سیاست خارجی
استقلال در سیاست خارجی یکی دیگر از دستاوردهای سیاسی انقلاب اسلامی ایران است. در دوران پهلوی، در ساختار سیاسی ایران، به‎دلیل نفوذ کشورهایی نظیر انگلستان و آمریکا، استقلال سیاسی وجود نداشت و سیاست خارجی کشور با‎توجه به منافع کشورهای بیگانه تعریف می‎شد؛ اما پس از انقلاب، ایران اسلامی ضمن رهایی از نفوذ آمریکا و انگلیس، استقلال سیاسی خود را به دست آورد و سیاست خارجی خود را باتوجه به مصالح اسلامی و منافع ملی تعریف کرد (عیوضی و هراتی، همان).

1-5- شکل گیری جریان ها و گروه های سیاسی در جهان
تأثیر بر شکل‎گیری برخی جریان‎ها و گروه‎های سیاسی و احیای نقش جنبش‎های آزادی‎بخش یکی دیگر از دستاوردهای سیاسی انقلاب اسلامی ایران است. انقلاب اسلامی ایران، از یک سو، باعث موجودیت برخی گروه‎ها و جریان‎های سیاسی مانند حزب‎الله لبنان، امل اسلامی، جنبش جهاد اسلامی فلسطین، نهضت اجرای فقه جعفری پاکستان شد و از سوی دیگر، باعث خارج شدن برخی دیگر از گروه‎ها و جریان‎ها از حالت انفعال و رکود شد، مانند حرکت اسلامی در بیت‎المقدس و الخلیل. با وقوع انقلاب اسلامی ایران، جنبش‎های آزادی‎بخش در جهان و جوامع اسلامی جان تازه‎ای گرفتند. پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، با تکیه بر ایدئولوژی اسلامی، باعث احیای بیداری اسلامی در جهان شد. جایگزین شدن اندیشه‎های اسلامی به‎جای اندیشه‎های مادی همچون ناسیونالیسم و مارکسیسم و نیز در جنبش‎های آزادی‎بخش اسلامی، از جملۀ مصادیق آن بیداری است (همان: 166 -169؛ محمدی، 1390: 28-36).

1-6- تغییر راهبرد قدرت های بزرگ
تأثیر بر راهبرد قدرت‎های بزرگ، یکی دیگر از دستاوردهای انقلاب اسلامی است. انقلاب اسلامی در کشوری رخ داد که می‎بایست در برابر حرکت‎های ضدغربی در منطقه واکنش نشان می داد؛ اما خود به کشوری ضدغربی تبدیل شد. از سوی دیگر، تأثیر انقلاب اسلامی بر جنبش های اسلامی موجود در جوامع اسلامی، تحت سلطۀ ابرقدرت های غرب و شرق و نیز طرح نظریه‎های جدید دربارۀ حکومت و سیاست، هر دو ابرقدرت(آمریکا و شوروی سابق) را برآن داشت تا برای حفظ منافع نامشروع خود در خاورمیانه (غرب آسیا)، انقلاب اسلامی را مهار کنند و آن را ازهرجهت محدود کنند (عیوضی و هراتی، 1390: 170-171؛ محمدی، 1390: 38-40).

2- دستاوردهای اقتصادی
پس از ساقط کردن رژیم پهلوی، انقلاب اسلامی ایران، تغییراتی در اقتصاد کشور ایجاد کرد. مقایسۀ میزان درآمدها و عملکردها در دورۀ پهلوی و جمهوری اسلامی، این تغییرات را روشن می‎کند. اگر شاخصه‎هایی مانند افزایش جمعیت، کاهش تولید و صادرات نفت خام، کاهش ارزش دلار و افزایش تورم جهانی را هم زمان تجزیه و تحلیل کنیم، در می یابیم درآمدهای ارزی کشور پس از انقلاب اسلامی نسبت به دوران پهلوی، تا حدود یک پانزدهم کاهش حقیقی داشته است. همچنین، اگر به حوادث و رخدادهای پس از انقلاب اسلامی که در دوران پهلوی وجود نداشت و موانع بسیاری در راه تحول اقتصادی ایران پدید آمده بود نظر بیفکنیم، عمق فاجعه در کاهش درآمدهای دولت جمهوری اسلامی آشکارتر می‎شود. برخی از این موانع عبارت اند از:

1- خروج سرمایه‎های کشور به دست خاندان پهلوی به ارزش 35 میلیارد دلار

2- ورشکستگی نظام بانکی کشور به سبب خروج ارز در حدود 6/1 میلیارد دلار به دست عناصر معروف

3- مسدود کردن حدود 20 میلیارد دلار از اموال و دارایی‎های ایران در اروپا و آمریکا

4- باقی ماندن بدهی‎های نظام پهلوی

5- تحریم و محاصرۀ اقتصادی دشمنان

6- خسارات مستقیم و غیرمستقیم حدود هزار میلیارد دلار به کشور به سبب جنگ تحمیلی (نصری، 1389: 154- 164).

2-1- توسعه و عمران
جمهوری اسلامی ایران با وجود کمتر شدن درآمدهای آن و نیز موانع زیادی که با آن ها روبه رو بوده، در توسعه و عمران کشور کارنامۀ قابل قبولی برجای گذاشته است. این ادعا با مقایسۀ کارنامۀ اقتصادی رژیم پهلوی با نظام جمهوری اسلامی ایران بیشتر آشکار می شود. در دوران پهلوی بیشتر جمعیت 35 میلیونی کشور، که در روستاها زندگی می‎کردند، از حداقل های امکانات رفاهی محروم بوده اند؛ حتی شهرها نیز در زمینۀ خدمات عمومی و رفاهی دچار محرومیت بودند (همان: 165).

1.PNG

2-2- محصولات کشاورزی
در دوران پهلوی، ایران بزرگ‎ترین واردکنندۀ مواد غذایی به‎شمار می‎رفت؛ به‎طوری‎که، پنیر از دانمارک، تخم مرغ از اسرائیل، گوشت از استرالیا، گندم از آمریکا، مرغ از فرانسه، سیب‎زمینی و پیاز از پاکستان و... وارد می‎شد؛ از این‎رو، کشور تنها برای 33 روز قادر بود غذای مورد نیاز را در داخل تهیه کند، ولی با پیروزی انقلاب اسلامی، تحول چشمگیری در کشاورزی کشور به وجود آمد؛ به‎گونه‎ای که، ضمن خودکفایی در بیشتر محصولات کشاورزی، تنها کمتر از پنج درصد مواد غذایی مورد نیاز از خارج از کشور وارد می‎شود؛ از این‎رو، کشور در حال حاضر می‎تواند غذای بیش از سیصد روز را در داخل تهیه کند. در برخی اقلام کشاورزی نیز جمهوری اسلامی ایران در ردیف صادرکنندگان قرار گرفته است (همان: 167-168؛ ملکوتیان، 1391: 42).

2.PNG

2-3- صنعت
ایران در دوران پهلوی کمترین سطح فناوری و صنعت را داشت. در حقیقت، تمام هویت صنعت ایران را صنایع مونتاژی تشکیل می داد که تحت نظر مستشاران خارجی، و با ناتوانی ملی و تکنولوژیکی همراه بود. پس از انقلاب اسلامی، با اتکا به توان داخلی، ضمن اتخاذ سیاست خودکفایی و بومی‎سازی در صنایع کشور، تولیدات صنایع نیز به‎صورت چشمگیری افزایش یافت (خبرگزاری فارس، 14/11/1392؛ نصری، 1389: 168).

3.PNG

2-4- بهداشت و درمان
وضعیت بهداشت و درمان در دوران پهلوی به‎گونه‎ای بود که برای مداوای سرماخوردگی، از فلیپین، هند، پاکستان و بنگلادش پزشک به ایران آورده می‎شد؛ اما پس از انقلاب اسلامی در زمینۀ بهداشت و درمان، تحولات چشمگیری رخ داد. درحال حاضر، نه تنها سفر به خارج از ایران برای درمان به کمترین حدّ خود رسیده است، بلکه این امر معکوس شده است و سالیانه نزدیک به 30 هزار نفر، از سراسر دنیا، برای درمان به ایران سفر می‎کنند. در جدول زیر به گوشه‎ای از تحولات عرصۀ بهداشت و درمان اشاره شده است (نصری، 1389: 178-179).

4.PNG

درمجموع از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون با وجود تمام موانعی که جمهوری اسلامی ایران در زمینۀ اقتصادی، با آن روبه رو بوده است، به‎ویژه جنگ تحمیلی و تحریم‎های ظالمانۀ آمریکا و اروپا، نظام جمهوری اسلامی ایران توانسته است با صبوری، همراهی و همت مردم کشور به پیشرفت‎های چشمگیری دست یابد؛ به‎گونه‎ای که، به عرصه‎هایی از قبیل کشاورزی، صنعتی، علمی، خدماتی، درمانی و... ، که در دورۀ پهلوی سیر نزولی و وابستگی خود را می پیمود، سیر صعودی بخشید و به تدریج، با خودکفایی و خوداتکایی، اقتصاد وارداتی صِرف دورۀ پهلوی را به اقتصادی مولد و مقاوم تبدیل کرد.

3- دستاوردهای فرهنگی
مهم ترین دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی ایران عبارت اند از:

3-1- نفی مظاهر فرهنگی غرب و اشاعۀ فرهنگ اسلامی
نفی مظاهر فرهنگی غرب و مقابله با تهاجم فرهنگی از دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی ایران است. در دروان پهلوی، بر پایۀ محوریت نگرش غربی، از یک سو، ارزش‎های اسلامی نفی و، از سوی دیگر، معیارها و ارزش‎های غربی در عرصۀ فرهنگی حکم فرما شد؛ به طوری که هنر، ادبیات، سینما، تئاتر، رادیو و تلویزیون، مطبوعات، کتاب، سیستم آموزش کشور، مدارس، دبیرستان‎ها و دانشگاه‎ها، همه تحت سیطرۀ فرهنگ غرب درآمد؛ اما با وقوع انقلاب اسلامی، از یک سو، مظاهر فرهنگی غرب از جامعه نفی شد و از سوی دیگر، با تعمیم خودباوری فرهنگی و گسترش شعائر دینی، زمینه برای تقویت پایه‎های ایمانی مردم فراهم شد.

3-2- ارتقای جایگاه زن
ارتقای جایگاه زن در اجتماع و خانواده، یکی دیگر از دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی ایران است. هویت زن اسلامی در دوران پهلوی، به دلیل سیطرۀ خودباختگی فرهنگی و رواج ارزش‎های غربی، تهدید شد؛ به‎گونه‎ای که، به‎جای سوق دادن زنان به سوی فعالیت‎های اجتماعی سودمند، فرهنگ برهنگی و بی‎عفتی در میان آنان گسترش یافت، اما پس از انقلاب اسلامی این سیاست، که در تعارض با فرهنگ اصیل اسلامی بود، کنار گذاشته شد و زن ایرانی در جایگاه واقعی خود قرار گرفت؛ به‎طوری که، زن در کنار وظیفۀ همسری و مادری خود، در فعالیت‎های اجتماعی نیز، با رعایت حجاب اسلامی، شرکت می‎کند.

3-3- ایجاد روحیۀ خودباوری
ایجاد روحیۀ خودباوری و «ما می‎توانیم» یکی دیگر از دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی است. در دوران پهلوی، به‎دلیل بزرگ‎نمایی جهان غرب در نظر مردم ایران، نوعی خودباختگی و ضعف در جامعه حکم فرما بود و نوعی فرهنگ وابستگی به غرب در اذهان عمومی ایجاد شد، اما به برکت انقلاب اسلامی، روح خودباوری و خوداتکایی در بین افراد جامعه دمیده شد.

3-4- گسترش فرهنگ مردم سالاری دینی
گسترش فرهنگ مردم‎سالاری دینی در جهان، یکی دیگر از دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی است. انقلاب اسلامی با ایجاد نظام جمهوری اسلامی ضمن نفی اسلام متحجر و قشر‎گرا، بر تفکر جدایی دین از سیاست نیز خط بطلان کشید. درواقع، نظام نوینی ایجاد کرد که مشروعیت آن بر پایۀ حاکمیت الهی و ارزش‎های اسلامی و مقبولیت آن بر اساس ارادۀ مردمی است.

3-5- گسترش فرهنگ استقلال خواهی و استکبارستیزی
گسترش فرهنگ استقلال‎خواهی و استکبارستیزی، یکی دیگر از دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی ایران است. مردم ایران با الهام از آموز‎های اسلامی همچون: «وَلَقَد بَعَثنا فی کلِّ أُمَّۀ رَسولًا أَنِ اعبُدُوا اللَّهَ وَاجتَنِبُوا الطّاغوتَ» (نحل: 36)، شعار نه شرقی و نه غربی سردادند و خواستار آزادی ایران از نفوذ و دخالت طاغوت‎ها و قدر‎ت های خارجی شدند.... (عیوضی و هراتی، 1390: 161-165).

درمجموع، دربارۀ دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامی می‎توان گفت که با وقوع انقلاب در ایران، تغییر و تحول اساسی در ساختار فرهنگی ایران در سه سطح: هدف، برنامه و عملکرد به وجود آمد. در سطح هدف، انقلاب اسلامی اسلام گرایی را جایگزین اسلام‎زدایی رژیم پهلوی کرد. در سطح برنامه نیز انقلاب اسلامی، باستان‎گرایی، فرقه‎گرایی و غرب‎گرایی را که از مهم ترین برنامه‎های فرهنگی رژیم پهلوی به شمار می رفت به استقلال فرهنگی، تبادل فرهنگی و توسعۀ فرهنگی تبدیل کرد. در سطح عملکرد نیز انقلاب اسلامی، گسترش ارزش‎های اسلامی ملی و هویت‎بخشی را جایگزین ابتذال و هویت‎زدایی رژیم پهلوی کرد (نصری، 1389: 218).

4- دستاوردهای علمی و فناوری
در هر کشوری علم و فناوری یکی از مهم ترین مؤلفه‎های قدرت ملی محسوب می‎شود؛ درواقع، نسبت عرصۀ تولید علم و فناوری با دیگر عرصه‎ها به‎گونه‎ای است که زمینه‎ساز پیشرفت و افزایش قدرت در دیگر عرصه‎های ملی اعم از نظامی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی می‎گردد. ازاین‎رو، امام خامنه ای (دام ظله) به کرات بر لزوم تکیه بر علم و جنبش نرم‎افزاری تأکید می‎فرماید.

... دانش مایۀ اقتدار است؛ ثروت آفرین است؛ قدرت نظامی آفرین است؛ قدرت سیاسی آفرین است. یک روایتی هست که می‎فرماید: «العِلمُ سُلطَانٌ» علم قدرت است: «من وَجَدَهُ صَالَ بِهِ وَ مَن لَم یجدهُ صیلَ عَلَیهِ». [ابن‎ابی‎الحدید، 1404: ج20: 319]؛ یعنی مسئله دو طرف دارد: اگر علم داشتید، می‎توانید سخن برتر را بگویید، دست برتر را داشته باشید. «صَالَ» یعنی این، اگر نداشتید حالت میانه ندارد؛ «صیل علیه». پس کسی که علم دارد، او دست برتر را بر روی شما خواهد داشت؛ در مقدرات شما دخالت می‎کند، در سرنوشت شما دخالت می‎کند. (امام‎خامنه‎ای(دام ظله) 13/ 11/ 1388).

مهم ترین دستاوردهای علمی و فناوری انقلاب اسلامی عبارت اند از:

4-1- پیشرفت در عرصۀ آموزش و پژوهش
باتوجه به چنین دیدگاهی نسبت به علم، پس از انقلاب اسلامی برای جبران عقب‎ماندگی‎های علمی ادوار گذشته، به‎ویژه دوران پهلوی، سرمایه‎گذاری‎های چشمگیری در عرصۀ آموزش و پژوهش صورت گرفت و با وجود محدودیت‎ها و مشکلات داخلی و خارجی، به‎ویژه تحریم‎های دشمنان انقلاب اسلامی، پیشرفت‎های درخور نگرش و شگرفی در ایجاد و توسعۀ زیرساخت‎های عرصۀ دانش به دست آمد؛ برای نمونه، در نتیجۀ توجه نظام به دانش، تعداد مدارس کشور از 47 هزار واحد قبل از انقلاب، به بیش از 194 هزار واحد افزایش یافت. تعداد مراکز آموزش عالی و دانشگاهی نیز از 15 واحد دولتی در قبل از انقلاب به حدود دو هزار و هفتصد واحد دولتی و غیردولتی افزایش یافت. تعداد دانشجویان نیز از 175 هزار نفر در قبل از انقلاب به بیش از 4 میلیون نفر پس از انقلاب اسلامی افزایش یافت؛ درنتیجه، میزان باسوادی از 47 درصد در قبل از انقلاب، به بیش از 90 درصد در حال حاضر رسید. تعداد مدال در المپیادهای جهانی نیز که قبل از انقلاب صفر بود پس از انقلاب اسلامی به بیش از پانصد عدد رسید. تعداد اختراعات ثبت شده از عدد صفر در قبل از انقلاب، به بیش از 26 هزار اختراع پس از انقلاب رسید (نصری، 1389: 182؛ ملکوتیان، 1391: 42- 43؛ باشگاه خبرنگاران جوان، 8/ 1/ 1393).

4-2- دستیابی به علوم و فناوری های سطح اول جهان
به برکت آزادی و خودباوری حاصل از انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی ایران با حضور فعال در عرصه‎های علمی، توانست در بسیاری از علوم و فناوری‎های سطح اول روز جهان، پیشرفت‎های چشمگیر به دست آورد و ضمن درخشیدن پژوهشگران و دانشمندان ایران در میان پژوهشگران و دانشمندان ممتاز دنیا، رتبه‎های بالای تک رقمی و دو‎رقمی را نیز در جهان، منطقه و در میان کشورهای اسلامی کسب کرد. دانش و فنا‎وری هسته ای لیزر، بایو و نانو تکنولوژی، میکرو الکترونیک، دانش فنی استفاده از پلیمرهای گیاهی، دانش ساخت روبات، دانش ژنتیک و شبیه سازی(تولید نخستین موش و گوسفند شبیه‎سازی شده) و... از جملۀ افتخارات انقلاب اسلامی ایران در جهان است (افشون، 1387: 11؛ خبرگزاری فارس، 14/ 11/ 92).

جمهوری اسلامی ایران در عرصۀ دانش و فناوری اتمی که بسیار در صنعت انرژی‎های پاک، کشاورزی، پزشکی، داروسازی و... فواید دارد، توانست به شکل بومی به فناوری و دانش کامل چرخۀ سوخت اتمی دست یابد و در کنار پنج کشور برتر دنیا در این فناوری قرار گیرد. در عرصۀ دانش روباتیک نیز با کسب موفقیت‎های جهانی در مسابقات روباتیک در کنار هشت کشور اول روبوکاپ دنیا قرار گرفت (افشون، همان). در عرصۀ فناوری هوا فضا، که در دوران پهلوی هیچ توانمندی ای نداشتیم، سال های پس از انقلاب اسلامی سازمان صنایع هوا فضا تأسیس شد و تاکنون چندین ماهواره به فضا پرتاب کرده است. جمهوری اسلامی ایران از معدود کشورهایی است که فناوری ساخت ماهواره، فناوری پرتاب ماهواره و تکنولوژی ساخت ایستگاه دریافت تصاویر ماهواره، پرتاب موفقیت‎آمیز موجود زنده به فضا را دارد (نصری، 1389: 170-171).

4-3- کسب رتبه های برتر در تولید علم
مبتنی بر داده‎های اسکوپوس[1]، جمهوری اسلامی ایران با تولید 1190 مدرک در رشتۀ سلول‎های بنیادی، رتبۀ 28 جهان و مقام دوم منطقه را به دست آورده است. در حوزۀ هوا فضا نیز جایگاه 19 تولید علم را در جهان و مقام نخست را در بین کشورهای اسلامی و منطقه در کارنامۀ خود دارد. جمهوری اسلامی ایران با تولید 470 مدرک در حوزۀ بیوتکنولوژی رتبۀ 23 جهان و رتبۀ نخست در میان کشورهای اسلامی را به خود اختصاص داده است. در رشتۀ شیمی نیز با تولید 4 هزار و 473 مقاله در سال 2012 رتبۀ 13 تولید علم در جهان و رتبۀ اول منطقه را کسب کرده است. (پایگاه خبری علمی، آموزشی و سلامت، 4/ 1/ 1393؛ پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC)، بی‎تا). در حوزۀ نانو نیز تا مارس ۲۰۱۵ جمهوری اسلامی ایران با انتشار ۴ هزار و ۶۶۱ مقاله، رتبۀ پانزدهم دنیا را دارد. (مشرق، 5/2/1394؛ پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC)، بی‎تا).

سهم جمهوری اسلامی ایران از تولید علم دنیا طی پانزده سال گذشته، بر اساس مدارک علمی ثبت شده در پایگاه‎های استنادی آی. اس. آی[2] و اسکوپوس تا 1 اردیبهشت 1394، رشد چشمگیری داشته است. سهم تولید علم جمهوری اسلامی ایران از سال 2000 تا 2014 دارای سیر صعودی می باشد؛ به‎گونه‎ای که هم اکنون جمهوری اسلامی ایران تولید کنندۀ یک و نیم درصد از علم دنیاست. باتوجه به داده‎های پایگاه اسکوپوس، در سال‎های 2000 تا 2014 رتبۀ بین‎المللی تولید علم جمهوری اسلامی ایران از 48 به 16 ارتقا یافته است. همچنین باتوجه به مدارک نمایه شده در پایگاه آی. اس. آی، جایگاه ایران از رتبۀ 49 در نخستین سال بررسی شده به رتبۀ 21 در واپسین سال بررسی ارتقا پیدا کرده است. جمهوری اسلامی ایرن در سال ۲۰۱۴ به نسبت سال ۲۰۱۳، از لحاظ رشد علمی در دنیا، مقام چهارم را به خود اختصاص داده و در سال ۲۰۱۴ نیز در جایگاه ۱۶ کمیت تولید علم جهان قرار داشته است. در حال حاضر، از نظر تولید علم، جمهوری اسلامی ایران از یک جایگاه رفیع بین‎المللی برخوردار است و دومین قدرت علمی در بین کشورهای عضو جنبش عدم‎تعهد می‎باشد. همچنین، در طی سال‎های متمادی برترین کشور علمی در بین کشورهای عضو اوپک بوده است. هم‎اکنون، جمهوری اسلامی ایران با کسب رتبۀ نخست تولید علم در بین کشورهای منطقۀ خاورمیانه و نیز رتبۀ اول در بین 57 کشور اسلامی، سرآمد منطقه و جهان اسلام است (پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، اردیبهشت 1394؛ همان، 12/ 10/ 1394).

5- دستاوردهای نظامی امنیتی
مهم ترین دستاوردهای نظامی امنیتی انقلاب اسلامی ایران عبارت اند از:

5-1- محوریت تأمین منافع ملی و اسلامی
امنیت از نیازهای ضروری برای پیشرفت و تعالی هر جامعه است؛ درواقع، ایجاد نیروهای مسلح در هر جامعه ای برای حفاظت و حراست از امنیت و منافع ملی آن کشور است. در دوران پهلوی، نیروهای مسلح ایران نه‎تنها دراین باره ناکارآمد بودند، بلکه در خدمت منافع بیگانگان قرار داشتند. در آن دوران، هدف اصلی نیروهای مسلح، حفاظت از منافع غرب در منطقه آن‎هم با نیرو، تجهیزات و درآمدهای نفتی ایران بود، و حتی حضورشان در پیمان های نظامی، مانند پیمان سنتو[3]، در آن راستا بوده است؛ ولی با پیروزی انقلاب اسلامی و فروپاشی پیمان سنتو و انحلال «دکترین دو ستونی نیکسون» (ستون نظامی ایران و ستون اقتصادی عربستان)، امروز نیروهای مسلح در ارتش، سپاه پاسداران و بسیج مردمی، حافظ اسلام و منافع ملی هستند که نمونۀ آشکار آن حماسۀ «دفاع مقدس» است.

5-2- استقلال در فرماندهی
در دوران پهلوی، مستشاران و فرماندهان آمریکایی و انگلیسی نیروهای مسلح ایران را فرماندهی و هدایت می کردند. آنان با بهره‎گیری ازاین نیروها در پی تأمین منافع غرب بودند و ضمن داشتن «مصونیت قضایی» و دریافت حقوق و مزایای بسیار، خسارت اقتصادی فراوانی به ایران وارد می‎کردند؛ ولی با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تحول عظیمی در فرماندهی نیروهای مسلح ایران اسلامی به وجود آمد، به‎گونه‎ای که با خروج افسران و مستشاران بیگانه از نیروهای مسلح ایران، اشخاص شایسته‎ای همچون: حاج ابراهیم همت، مهدی باکری، مهدی زین‎الدین، احمد کاظمی، صیاد شیرازی، عباس بابایی و... فرمانده شدند.

5-3- پیشرفت و خودکفایی نسبی در تولید تجهیزات نظامی
نیروهای مسلح در دوران پهلوی، توانمندی داخلی چشمگیری نداشتند و به طور کامل وابسته به تجهیزات غربی بودند. در آن زمان برای حفظ منافع دولت های غربی در منطقه، بخش عمده‎ای از درآمدهای دولت به بخش نظامی اختصاص می‎یافت؛ اما پس از انقلاب اسلامی، با از بین رفتن روحیۀ حقارت و خودکم بینی، روحیۀ ابتکار و خلاقیت در کارکنان و متخصصان نیروهای مسلح به وجود آمد. جمهوری اسلامی ایران با تلاش جوانان با ایمان و سرشار از استعداد، توانست ضمن فاصله گرفتن از وابستگی دوران پهلوی، در بخش‎های گوناگون تجهیزات نظامی به تولیدات چشمگیری دست یابد و حتی در عرصۀ صادرات تسلیحات نظامی در دنیا جایگاه مناسبی به دست‎آورد، از آن جمله است: ساخت انواع بمب‎ها و موشک‎های مدرن(بالستیک با برد حدود 3 هزار کیلومتر، کروز، ضدهوایی، دریایی، میان‎برد و کوتاه‎برد، لیزری و هوشمند، اژدر حوت)، ساخت انواع هواپیما(آموزشی(درنا، پرستو)، جنگی(صاعقه)، بدون سرنشین)، و تعمیرات اساسی هواپیماها، ساخت بالگردهای نظامی و پشتیبانی، ساخت انواع رادارهای فوق پیشرفته(رادار ملی)، ساخت زیردریایی، ساخت ناو و ناوشکن(جماران)، ساخت قایق‎های فوق پیشرفتۀ پرنده با سرعت بالا و امکان شلیک و رادارگریز، ساخت انواع تانک، نفربر، سلاح‎های ضدتانک، ساخت تجهیزات پیشرفتۀ جنگ الکترونیک و سایبری، تنها گوشه‎ای از دستاوردهای تسلیحاتی بومی جمهوری اسلامی ایران می‎باشد.

به طور کلی، می توان عملکرد نیروهای مسلح در دوران پهلوی را در این سه مورد خلاصه کرد: 1- از دست دادن سرزمین و عزت ایران 2- دخالت نظامی در دیگر کشورها برای منافع غرب 3- سرکوب و کشتار ملت ایران برای تحکیم رژیم پهلوی. با انقلاب اسلامی تحولی شگرف در عملکرد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به وجود آمد؛ به‎گونه‎ای که، با وجود جنگ تحمیلی هشت سالۀ تمام عیار عراق و حمایت همه جانبۀ تسلیحاتی، اطلاعاتی، نیرویی، مالی و تبلیغاتی غرب و شرق و ارتجاع عرب علیه جمهوری اسلامی ایران، نه‎تنها یک وجب از خاک کشور جدا نشد، بلکه با شکست دشمن متجاوز، او را به پرداخت خسارات وارد شده مجبور کرد. هم اکنون جمهوری اسلامی ایران به چنان اقتداری دست‎یافته است که ضمن بازدارندگی در مقابل تهاجم نظامی دشمنان، به کشورهایی که در جبهۀ مقاومت علیه استکبار جهانی آمریکایی صهیونیستی قرار دارند، کمک‎های نظامی و مستشاری می دهد. (نصری، 1389: 186-217؛ مؤسسۀ فرهنگی قدر ولایت، 1382: 331-368؛ ملکوتیان، 1391: 43؛ خبرگزاری فارس، همان).

نتیجه‎گیری
در این مقاله دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران در عرصه‎های گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و فناوری و نظامی امنیتی تبیین گردید. مهم ترین نتیجۀ مقالۀ پیش رو این است که انقلاب اسلامی ایران باتوجه به وجود موانعی که برخی از آن‎ها میراث دوران گذشته، به‎ویژه دورۀ پهلوی، بوده و برخی دیگر نیز خارجی بوده و به دست قدرت‎های استکباری به وجود آمده، و نیز با توجه به امکانات محدودی که در اختیار داشته است، توانست مبتنی بر آموزه‎های اسلامی و تکیه بر توان داخلی، پیشرفت‎های چشمگیری را در عرصه‎های گوناگون سیاسی(نظام مردم سالار دینی، استقلال سیاسی و...)، اقتصادی(حرکت در مسیر اقتصاد اسلامی، توسعۀ صنایع و بومی سازی، خودکفایی در برخی عرصه‎ها و..)، فرهنگی(آزادی فرهنگی در چهارچوب اسلام، گسترش فرهنگ استکبار ستیزی و...)، علمی و فناوری(هسته‎ای، لیزر، پزشکی و...) و نظامی امنیتی(ایجاد اقتدار، ساخت انواع موشک‎های بالستیک، ناوشکن، هواپیما و...) به دست آورد.

کتابنامه

قرآن کریم.

ابن‎ابی‎الحدید، عبدالحمیدبن‎هبة الله(1404 ق). شرح‎ نهج البلاغة ‎لابن‎ابی‎الحدید، به‎تصحیح محمدابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبهة آیت‎الله مرعشی‎نجفی.

افشون، مهرداد(1387). «ایران امروز: دفتر دستاوردهای انقلاب (دستاوردهای علمی و صنعتی سی‎سالۀ انقلاب اسلامی)»، زمانه، ش77، بهمن، ص10-18.

امام خامنه‎ای، بیانات در دیدار با وزیر علوم و استادان دانشگاه تهران، 13/ 11/ 1388.

باشگاه خبرنگاران جوان، «دستاوردهای انقلاب اسلامی؛ از فرهنگ و اقتصاد تا پیشرفت های نظامی»، دسترسی در: http: //www. yjc. ir/fa /print /4789096، 8 / 1 / 1393.

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISI)، «رشد جایگاه بین المللی علم ایران در پانزده سال اخیر»، دسترسی در: http: //www. isc. gov. ir/Shownews. aspx?lan=fa &n_code=836، اردیبهشت 1394.

پایگاه خبری علمی، آموزشی و سلامت، «رتبه‎هایی که ایران در پنج فناوری کسب کرد»، دسترسی در: http: //www. migna. ir/vdcgwx9x. ak9wu4prra. html، 4 / 1 / 1393.

خبرگزاری فارس، «دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران از دیروز تا امروز»، دسترسی در: http: //www. farsnews. com، 14 / 11 / 1392.

خبرگزاری مشرق، «جدیدترین رتبه ایران در فناوری نانو +جدول»، دسترسی در: http: //www. mashreghnews. ir/fa/print/409187، 5 / 2 / 1394.

عیوضی، محمدرحیم و محمدجواد هراتی(1390). درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران، قم، معارف.

فتحعلی، محمود(1382). مباحثی در باب کارآمدی، قم، مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).

محمدی، منوچهر(1390). انقلاب اسلامی در بوتۀ آزمون: جنگ نرم بیست‎ساله و فتنۀ 88، تهران، مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.

مصباح یزدی، محمدتقی(1388). انقلاب اسلامی جهشی در تحولات سیاسی تاریخ، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

ملکوتیان، مصطفی(1391). «نقد و نظر: نتایج و دستاوردهای انقلاب اسلامی در 34 سال گذشته»، کیهان فرهنگی، ش313-314-315، دی، بهمن و اسفند، ص40-43.

مؤسسۀ فرهنگی قدر ولایت(1382). دستاوردهای انقلاب اسلامی با نگرشی بر دیدگاه‎های امام خمینی و رهبر معظم انقلاب اسلامی، تهران، مؤسسۀ فرهنگی قدر ولایت.

نصری، محسن(1389). ایران؛ دیروز، امروز، فردا، قم، معارف.

نظرپور، مهدی(1389). آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم، معارف.

پی نوشت ها

[1] Scopus

[2] I. S. I.

[3] SENTO.