کارشناسان و مسوولان همواره هشدار می دهند که روند چاقی در کشور رو به افزایش است و شیوع بیماری کرونا نیز بهانه ای شد تا ایرانیان روز به روز چاق تر شوند و این معضل همچون آواری بر سر سلامت فروریزد.

به گزارش خبرنگار ایرنا، تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان می دهد  ۲۹ میلیون نفر در ایران، دارای چاقی و اضافه وزن هستند. در سال ۱۹۸۰  (۱۳۵۹)، تعداد افراد چاق در ایران، معادل ۲ میلیون نفر بود که به ۱۱ میلیون نفر در سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴) رسید و  ۵.۵ برابر افزایش یافت. همچنین تعداد افراد دچار اضافه وزن در ایران، طی همین دوره، از پنج میلیون نفر به ۱۸ میلیون نفر افزایش یافته و بیش از ۳.۵ برابر شده است.

رضا ملک زاده استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره این تحقیقات می گوید: در ایران از سال ۱۹۸۰ (۱۳۵۹) تا   ۲۰۱۵ (۱۳۹۴)، شیوع اضافه وزن در زنان بالغ از ۳۱٫۷ درصد به ۳۲٫۳ درصد و شیوع اضافه وزن در مردان بالغ از ۲۳٫۹ درصد به ۳۵٫۳ درصد رسیده است. همچنین در همین فاصله زمانی، شیوع چاقی در زنان از ۱۶٫۶ درصد به ۲۴٫۱ درصد و شیوع چاقی در مردان از ۵٫۸  به ۱۳٫۸ درصد افزایش پیدا کرده است.

ملک زاده افزود: شیوع اضافه وزن در دختران زیر ۲۰ سال نیز از ۶٫۴ درصد به ۱۰٫۳ درصد و در پسران زیر ۲۰ سال از ۴٫۱ درصد به ۸٫۹ درصد رسیده است. شیوع چاقی در دختران زیر ۲۰ سال، از ۱٫۷ درصد به ۴٫۵ درصد و در  پسران زیر ۲۰ سال از ۱٫۲ درصد به ۴٫۳ درصد افزایش یافته است.

وی اظهار داشت: در مجموع، شیوع استاندارد شده سنی اضافه وزن و چاقی در زنان و مردان بالغ از ۳۹٫۲ درصد در سال ۱۹۸۰ به ۵۳٫۱ درصد در سال ۲۰۱۵ رسیده و شیوع استاندارد شده اضافه وزن و  چاقی در کودکان دختر و پسر در مجموع، از ۶٫۷ درصد به ۱۳٫۹ درصد افزایش پیدا کرده است.

متخصصان بر این باورند که چاقی و اضافه وزن در اثر دلایل متفاوتی مثل عادات بد غذایی، فعالیت فیزیکی کم یا عوامل ژنتیکی و تاثیر برخی داروها ایجاد می‌شود. چاقی خطری جدی برای سلامتی محسوب می‌شود و حتی می‌تواند باعث مرگ افراد در اثر بیماری‌های قلبی، دیابت، سرطان، اختلالات خواب و غیره شود.

به انباشته شدن غیر عادی چربی در بدن چاقی می گویند. زمانی که کالری دریافتی بیشتر از کالری مصرفی باشد، به چربی تبدیل شده و در بدن ذخیره می شود. بنابراین چاقی شکلی از سوء تغذیه نــاشی از پرخـــوری است که نه تنها نشانه سلامتی نیست، بلکـه نشــان دهنده تغـذیه نامناسب است.

کاهش مقاومت افراد دارای  اضافه وزن و چاق مقابل کووید 19

علیرضا شیدفر استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران در این زمینه می گوید: با توجه به اینکه افراد دارای وزن معمولی، تغذیه سالم تری نسبت به افراد چاق و یا دارای اضافه وزن دارند، به همین دلیل احتمال ابتلای این افراد به بیماری های مختلف به خصوص  کووید ۱۹ کمتر است.

وی با بیان اینکه مقاومت  افراد چاق و یا دارای اضافه وزن در مقابل این بیماری بسیار کاهش پیدا کرده است، می افزاید: افراد چاق به خاطر پدیده اضافه وزن و چاقی شرایط التهابی در بدن آنها بیشتر است و احتمالا سیستم آنتی اکسیدانی بدن می تواند بسیار ضعیف تر عمل کند. همچنین به خاطر بالا بودن التهاب در بدن افراد چاق، مقاومت این افراد در برابر بیماری و انواع ویروس ها کاهش پیدا می‌کند.

این متخصص تغذیه ادامه می دهد: در کشور ما اضافه وزن وچاقی در افراد بزرگسال بسیار شایع است؛ بطوری که حدود نیمی از افراد بزرگسال کشور به اضافه وزن و چاقی دچار هستند. اضافه وزن و چاقی در کودکان ونوجوانان نیز روند رو به افزایشی را طی می کند.

شیدفر توضیح می دهد: هر فرد با توجه به سن، جنس و قد، وزن ایده ال خاص خود را دارد. اگر وزن فرد مناسب سن و قدش نباشد، در واقع بیشتر از استانداردها باشد این فرد مبتلا به اضافه وزن یا چاقی است.

پرخوری و زیاده روی در مصرف غذا به خصوص  عادات غذایی نامناسب مانند مصرف بی رویه غذاهای چرب و سرخ شده، مصرف غذا­های آماده،  انواع سس های چرب مثل مایونز نوشابه های گازدار، شربت ها و آبمیوه های صنعتی، مواد قندی، شیرینی، شکلات، ماشینی شدن زندگی و کاهش تحرک بدنی از دلایل عمده اضافه وزن و چاقی در دنیای امروز است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان می کند: روزانه بیش از ۲ ساعت از رایانه یا تلویزیون استفاده نکنید. افرادی که ساعت های زیادی را به تماشای تلویزیون می پردازند چاق تر هستند چون هم تحرکشان کم می شود و هم هنگام تماشای تلویزیون اغلب تنقلات کم ارزش و چاق کننده می خورند.  به کودکان توصیه می شود در روز بیش از دو ساعت از وقت خود را به تماشای تلویزیون نگذرانند.

شیدفر می گوید:  فیبر ماده مهمی برای کنترل وزن است و رژیم‌های غذایی حاوی فیبر معمولا با چربی و قند کمتری همراه  هستند. بنابراین رژیم‌های غذایی غنی از فیبر انرژی کمتری دارند. همچنین غذاهای حاوی فیبر با سرعت بیشتری از دستگاه گوارش عبور می‌کنند و فرصت جذب مواد غذایی پرانرژی کمتر شده و دفع این غذاهای چاق کننده بیشتر می شود.

نقش مهم میان وعده های ناسالم در چاقی کودکان

عباس صفوی متخصص تغذیه نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا می گوید: نداشتن تعادل بین مصرف و دریافت انرژی منجر به چاقی می شود. با توجه به اینکه داروهای کاهش دهنده وزن  اثربخشی کم و عوارض نامطلوب قابل توجهی دارند، به همین دلیل تغییر سبک زندگی و اصلاح شیوه های غذایی توصیه می شود.

وی اظهار می دارد:  عوامل موثر در بروز چاقی، پیچیده و شامل مجموعه ای از فاکتورهای ژنتیکی، رفتاری، محیطی، فیزیولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی و تغذیه است که به نداشتن تعادل انرژی و افزایش ذخیره چربی منجر می شود. ذخیره سازی و استفاده از بافت چربی با شبکه پیچیده ای از سیگنال های عصبی کنترل می شود که جذب و استفاده از مواد غذایی را فعال می کند.

صفوی ادامه می دهد: چاقی با افزایش هزینه های سلامت، کاهش کیفیت زندگی و افزایش خطر مرگ در سنین پایین در ارتباط است که نمایه توده بدنی بالاتر از ۳۰ تعریف می شود. از آنجا که بروز چاقی در دوران کودکی می تواند به چاقی و بیماری های مزمن در بزرگسالی منجر شود، کنترل و پیشگیری از آن در سنین کودکی اهمیت ویژه ای دارد. مدیریت چاقی و اضافه وزن در کودکان نیازمند همراهی و همکاری خانواده و بررسی و اصلاح الگوی غذایی کودکان است و مصرف میان وعده های ناسالم و تنقلات می تواند نقش مهمی در ایجاد چاقی در کودکان داشته باشد.

وی توصیه می کند: مصرف مواد غذایی پرچرب و سرخ کرده را محدود کنید. هنگام غذا خوردن از تماشای تلویزیون خودداری و از شیر و لبنیات کم چرب به جای انواع شیرهای طعم دار استفاده کنید. مصرف غذاهای آماده و سوسیس و کالباس را محدود و میان وعده های غذایی سالم مصرف کنیم. انجام تمرینات ورزشی و فعالیت بدنی را فراموش نکنیم. غذاهای حاوی فیبر حجیم‌ترند و سبب پرشدن معده و احساس سیری زودرس می‌شوند؛ پس در مقایسه با سایر غذاها، غذاهای پرفیبر سبب می‌شوند که کالری کمتری به بدن برسد و کمتر باعث چاقی ‌شوند.