معلم از تکلیف شب فراگیران ، نحوه ی انجام آن و میزان به کارگیری مهارت فراگیران از نقاط ضعف و قوت آنها اطلاع می یابد و می تواند رهنمودهای لازم را برای آن کاستیها و تقویت نکات مثبت ارائه نماید. در فرآیند آموزش داوری ارزشی معلم زمانی کامل می شود که قادر باشد تحلیلی درست از روند پیشرفت فراگیران داشته باشد و او را در گامهای بعدی یاری نماید. اطلاعات به دست آمده از فرایند تحلیل و برسی خطاها ، دستمایه ارائه رهنمودهای مفید برای اصلاح و بهبود عملکرد دانش آموزان است. بنابراین رابطه نزدیک بین بازخورد و تکلیف شب مشخص می گردد. طراحی و تهیه تکالیف مناسب به دانش آموز کمک می کند تا خطاهایش کاهش یابد و موفقیتهایش در سفر یادگیری افزون شود . بر این اساس مفهوم تکلیف درسی گسترش می یابد و دیگر نمی توان آن را در پرسش تکراری و بازنویسی متون خلاصه کرد. در واقع طراحی تکلیف ، طراحی یک فرصت یادگیری برای دانش آموزانی است که نیاز ویژه آموزشی دارند و این نیاز با مطالعه عملکرد گذشته فرد و تحلیل خطاها و موفقیتهایش شناخته می شود. ( دکتر حسینی ، محمد 1384) تعریف و مفهوم تکلیف شب هریس کوپر یکی از پژوهشگران و دانشمندانی است که درخصوص تکلیف تحقیقاتی داشته است . وی تکلیف را چنین تعریف می کند: وظیفه ای است که معلمان برای دانش آموزان تعیین می کنند تا آنها را در ساعات خارج از مدرسه انجام دهند. نتایج تحقیق اهداف و تکلیف شب را در هفت مورد طبقه بندی نموده است. 1 ـ تمرین به منظور افزایش سرعت، تسلط ، تثبیت و مهارت است. 2 ـ شرکت فعال فراگیران در فعالیتها 3- رشد تخصصی به منظور پرورش حس سواد پذیری ، امانت و صداقت. 4- ایجاد روابط متقابل شاگرد با والدین 5- به منظور تعیین خط مشی و مقررات 6- ایجاد روابط عمومی بین والدین و فرزندان 7- ایجاد اخطار وآگاهی در زمینه ی انتظارات معلم از دانش آموز در زمینه مسائل درسی (قورچیان1381) هدف از دادن تکلیف چیست؟ الف) اهداف مهارتی 1- تقویت مهارت و افزایش سرعت در انجام کار 2- ایجاد مهارتهای مطلوبی چون مدیریت، مدیریت زمان ، برنامه ریزی ، طبقه بندی و سازماندهی اطلاعات و آموخته ها 3- ایجاد عادات صحیح مطالعه 4- تقویت مهارت یادگیری مستقل و خود رهبری در یادگیری 5- کسب مهارتهای تحقیق و پژوهش 6- درگیر کردن فراگیران در فعالیتهای یاددهی – یادگیری ب) اهداف نگرشی 1- پرورش حس مسئولیت پذیری 2- ایجاد نگرش های مطلوب چون امانت ، صداقت، اعتماد به نفس، پشتکار و... 3-پرورش قوه تخیل و خلاق و ابداع آثار تازه 4- برانگیختن حس کنجکاوی فراگیران در زمینه موضوع درسی 5- فراهم نمودن موقعیت های مناسب جهت تعامل فراگیران با هم ، با اولیا ج) اهداف دانشی 1- آگاهی از میزان آموخته های فراگیران 2- تثبیت میزان آموخته ها 3 - فراهم نمودن موقعیتی جهت به کار گیری آموخته ها در موقعیت های جدید 4- فراگیری بهتر مطالب جدید و با توجه به گستردگی هدف های یاد شده برای تکلیف مسلماً تنها با ارائه یک نوع تکلیف نمی توان به همه اهداف دست یافت.پس بهتر به نظر می رسد که در جریان فعالیت های یاد دهی – یادگیری از انواع تکالیف با توجه به موضوع و عناوین درسی بهره ببریم. انواع تکالیف درسی تکالیف درسی از منظر تعداد دانش آموزان درگیر به سه دسته تقسیم می شود 1- تکالیف عمومی: تکالـیفی که برای تمــامی دانش آموزان کلاس در نظر گرفتــه می شود. 2- تکالیف گروهی: فعالیت گروهی درکلاس درس امروزه بسیار مورد قبول معلمان است، معلمان تلاش می کنند تعداد محدودی از بچه ها را دریک گروه خاص سازمان داده و آنها را برای انجام فعالیت های خاص به مشارکت وادار کنند. تکالیف گروهی براساس نوع گروه وهدف گروه ارائه می شود. مهم این است که تکالیف گروهی باید قابلیت انجام گروهی را نیز داشته باشد وآنها را به تعامل وهمفکری وادارد. 3- تکالیف انفرادی: این تکالیف براساس شناخت معلم از ویژگیهای دانش آموز ارائه می شود. وجود تفاوتهای فردی در بین دانش آموز، این دسته از تکالیف را ضروری می نماید. معلم می تواند براساس شناختی که از دانش آموزان خاصی پیدا کرده و به فرض اورا در یک زمینه ضعیف دیده است برای او تکلیفی خاص تعیین کند تا ضعفش جبران گردد یا این که کاملاً برعکس، دانش آموزی در حوزه ای قوی است و می توان تکالیفی ویژه برای او در نظر گرفت. به فرض در مهارتهای هنری می توان برای کودکی که شایستگی خاصی دررشته ای از خود نشان داده تکلیفی خاص پیشنهاد کرد. تکالیف درسی را از نظر محتوا می توان به چهار گروه تقسیم کرد 1- تکالیف تمرینی: این نوع تکالیف مهارتها و دانشهای کسب شده را تقویت می کند. اکثر تکالیف تمرینی ، غیر تخیلی ، غیر خلاق و تکراری هستند . مؤثرترین نوع تکلیف تکالیفی هستند که در آنها از شاگرد خواسته شود آموخته های جدید را با روش شخصی به طور مستقیم به کار ببرند . مثلاً دانش آموزی که انواع گیاهان گلدار ، بدون گل ، دانه دار و بدون دانه را شناخته است به عنوان تکلیف تعدادی از گیاهان محیط اطراف خود را شناسایی کرده و در این طبقه بندی قرار دهد. 2- تکالیف آماده سازی: این نوع تکالیف جهت آماده سازی شاگردان برای روزهای بعد به کار می رود و معمولاً به صورت مطالعه کتب درسی ، مطالعه خارج از کتاب درسی ، جمع آوری اطلاعات و مواد قبل از کنفرانس ارائه می شود. هدف از ارائه این نوع تکلیف وارد کردن دانش آموزان به کسب زمینه مناسب اطلاعاتی جهت آماده شدن برای دروس و بحث روز بعد است. برای این نوع تکیف ابتدا باید رهنمودها و دستور العمل لازم را در مورد چگونگی و چرایی انجام وظایف کاملاً برای فراگیران روشن و مشخص نمود. 3- تکالیف بسطی-امتدادی: این نوع تکالیف شاگرد را به فراسوی کارها و فعالیتهای کلاسی سوق می دهد و موجبات یادگیری و ایده های فراگیران را در موقعیت های جدید فراهم می کند. مثلاً درسی که درباره ی بوعلی سینا است ازفراگیران بخواهیم بامطالعه کتابها ومجلات و یا حتی مصاحبه با دیگران اطلاعات بیشتری درباره ی ابن سینا فراهم آورند. تکالیف بسطی امتدادی ممکن است چندین روز یا هفته به طول بینجامد . این نوع تکلیف بر تولید دانش تکرار و تکثیر آن استوار است. 4- تکالیف خلاقیتی : وقتی دانش آموز مفاهیم و مهارتهای کسب شده در کلاس درس را با هم ترکیب کند و در یک راه یا راه های جدید و متفاوت به کار بندد این نوع تکلیف را خلاقیتی گویند . مثلاً ساختن مدل یک مزرعه با چوبهای مستعمل بستنی ، یا حل مسئله ای خاص قدرت خلاقیت ، ابتکار شخصی ، تخیل و خود راهبری را در شاگردان پرورش می دهد. البته باید یادآور شد که این چهار نوع تکلیف همیشه به طور مجزا و منفک به شاگردان ارائه نمی شود گاهی ممکن است برای حل یک مسئله از هر چهار نوع تکلیف برای خلق و بسط ایده خود استفاده نماید. به این ترتیب با ایجاد تنوع در تکالیف مختلف می توان موجبات تثبیت ، آماده سازی تداوم و خلق مفاهیم و مهارتهای را در فرایند تعلیم و تربیت فراهم ساخت. نمونه هایی از تکالیف،از نظر محتوا تکالیف تمرینی: سؤالات و تمرینات ریاضی صفحه ..... را بنویسید. ( حل کنید) تکالیف آماده سازی : درس جلسه آینده علوم درباره ی بازیافت واهمیت آن است . شما می توانید با افراد خانواده درباره مفهوم بازیافت و اینکه اگر بازیافت نبود چه اتفاقی می افتاد بحث کنید و نتیجه را به کلاس بیاورید. تکالیف بسطی- امتدادی: که یک هفته فرصت دارید اطلاعاتی که درباره ی کسر ها و چهار عمل اصلی آن آموخته را بنویسید. تکالیف خلاقیتی : به نظر شما اگر تعداد زاویه ها، نوع آنها و تعداد اضلاع یک متوازی الاضلاع تغییر کند چه شکلی درست می شود دلیل خود را بنویسید. لازم است گفته شود که تکالیف درسی متنوع بوده، بهتر است از تمامی اشکال آن در کلاس درس استفاده شود. تکالــیف انجام شده دانش آموز اگر برجستگی خاصی دارد ومی تواند منبعی برای داوری در خصوص میزان پیشرفت تحصیلی وی باشد ، در پوشه کار نگهداری شود. اگر گروه خاصی از نوع تکالیف انجام شده بعد از مدتی درکنار هم قرار گیرد، می توان برمبنای آن چگونگی پیشرفت دانش آموز را مطالعه کرد ونظر داد. از آنجا که کمک بیش از حد ویا حتی انجام تکالیف توسط والدین پدیده ای شایع است معلمان می توانند با توجیه دقیق والدین که هدف این تکالیف چیست وهدف ارزشیابی از این تکالیف چیست والدین را به برخورد عاقلانه با تکالیف درسی دعوت کنند. تکلیف باید: - حتما با آنچه تدریس می کنید ارتباط داشته باشد. - برای تکلیف خانه برنامه ریزی دقیق داشته باشید. - در مورد تکالیف با فراگیران بحث کنید و اگر ضرورت بحث ایجاب کرد، نوع تکلیف را تغییر دهید. - تکلیف باید فراگیر را به تفکر، طرح ریزی وادارد. - فراگیر خود را ملزم به درست انجام دادن تکلیف نماید. - انواع تکلیف را همیشه مد نظر قرار دهید. - تکلیف جزیی از طراحی آموزشی شما محسوب می شود. - تکلیف را به خوبی تشریح کنید و هدف از انجام آن را واضح و روشن بیان کنید. - تکلیف باید به صورت منظم و مرتب ارزشیابی شود. قویاً توصیه می گردد که: الف) تکلیف شب به طور منظم و منسجم با بیان دلایل وجودی آن ارائه گردد. ب) تکلیف شب باید به طور دقیق، روشن و به صراحت مشخص گردد. ج) تکلیف شب باید پس از انجام و جمع آوری، مورد ملاحظه ی خاص قرار گیرد. د) بلافاصله تصحیح، ارزشگذاری و در صورت امکان و صلاح دید (با توجه به موقعیت ) نمره گذاری گردد. هـ ) نتایج و بازخورد امر بلادرنگ به دانش آموزان منعکس گردد.