کتاب راهنمای گام به گام یادگیری الکترونیکی نوشتۀ حسین علی محمد قاسمی، گامی اولیه جهت ساماندهی به آن دسته از محتواهای آموزشی است که به صورت ترکیبی یا الکترونیکی خالص، بر بستر شبکۀ ملی اطلاعات ارائه می‌شوند.

نیاز روزافزون جامعۀ اطلاعاتی به آموزش، عدم دسترسی به مراکز و امکانات آموزشی مناسب برای همگان و در همه‌جا، تنگناهای اقتصادی، کمبود مربیان، معلمان و اساتید مجرب و هزینه‌های گزافی که صرف آموزش‌های حضوری می‌شود، متخصصان را بر آن داشته که با کمک فناوری‌ اطلاعات، روش‌های جدیدی برای آموزش ابداع نمایند که هم اقتصادی و باکیفیت باشند و هم بتوان با استفاده از آن‌ها، به طور همزمان کثیری از فراگیران را تحت پوشش آموزشی قرار داد.

محدودۀ پوشش این کتاب حوزۀ یادگیری دیجیتالی و موبایلی را دربردارد و شالوده‌ای از اصول کلی تولید محتوای الکترونیکی است که رعایت آن به ارتقای سطح کیفی محتوای الکترونیکی آموزشی منجر شود. الزامات و چارچوب‌های تولید محتوای الکترونیکی به ترتیب ارائه در این کتاب عبارتند از:

- تجزیه و تحلیل در دو سطح مدیریتی و آموزشی
- طراحی آموزشی محتوا
- تولید اجزا و محتوای الکترونیکی
- برگزاری دوره یادگیری الکترونیکی
- ارزشیابی

امروزه مفهوم سواد، دیگر «توان خواندن و نوشتن» نیست. تحولات سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات در دهۀ اخیر، جهان را با یک بی‌سوادی اطلاعاتی نوین و نیاز همه‌گیر به بازآموزی و یادگیری مواجه ساخته است. اقدام به صدور گواهینامه‌ بین‌المللی کاربری رایانه یکی از اقدامات جهانی در زمینه‌ بازآموزی بوده است. روش‌های سنتی آموزش، دیگر پاسخگوی این حجم عظیم تقاضا برای آموزش نیست. نهضت سوادآموزی الکترونیکی به جای سوادآموزی متعارف، به عنوان یک راهکار برای گذر به جامعه‌ اطلاعاتی مطرح شده است.

در یک فضای آموزشی این چنینی برخلاف آموزش سنتی، افراد به اندازۀ توانایی خود از موضوعات بهره‌مند می‌گردند. با توجه به این موارد می‌توان اذعان داشت که یادگیری الکترونیکی شاید دیگر تنها یک انتخاب از میان گزینه‌های آموزشی ممکن نیست، بلکه گرایش به رویکرد یادگیری الکترونیکی و فاصله گرفتن از آموزش‌های کاملاً سنتی، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر تلقی می‌گردد.

هدف سازمان فناوری اطلاعات ایران به عنوان مرجع مدیریت توسعه فناوری اطلاعات کشور و تأمین زیرساخت اطلاعاتی و ارتباطی کشور از تشویق حرکت به سمت تولید و عرضه محتوای الکترونیکی، فراهم نمودن امکان دسترسی یکسان، رایگان و جستجوپذیر دوره‌های آموزشی و ایجاد فضای آموزشی یکنواخت برای اقشار مختلف در هر نقطه و بهینه‌سازی شیوه‌های ارائه‌ مطالب به منظور یادگیری عمیق‌تر و جدی‌تر است.

در بخشی از کتاب راهنمای گام به گام یادگیری الکترونیکی می‌خوانیم:

ارزشیابی از مهم‌ترین مسائل عمده تعلیم و تربیت بشمار می‌رود که بدون استمرار دقیق آن، رسیدن به اهداف مورد نظر به صورت مطلوب، ناممکن خواهد بود. در آموزش سنتی ارزشیابی به عنوان آخرین حلقه‌ی فرایند یاددهی-یادگیری تلقی می‌شود که در پایان دوره آموزشی برای جدا کردن فراگیران با توانایی یادگیری متفاوت به کار می‌رفت. اما امروزه ارزشیابی را بخش جدایی ناپذیر فرایند یاددهی - یادگیری می‌دانند که همراه با آموزش و در ارتباط تنگاتنگ با آن، به گونه‌ای مستمر انجام می‌گیرد و به جای تاکید بر طبقه‌بندی فراگیران و مقایسه آنان با یکدیگر، هدایت یادگیری آنان را مرکز توجه قرار می‌دهند.

از سوی دیگر با توسعه دوره‌های یادگیری الکترونیکی توجه به ارزشیابی کیفی این دوره‌ها از چند جهت حائز اهمیت است؛
- مدیران و دست اندرکاران این دوره‌ها برای افزایش کیفیت دوره‌ها به خودارزیابی مداوم نیاز دارند.
- شناسایی دوره‌های الکترونیکی با کیفیت در سطوح ملی و بین‌المللی به توسعه افق فعالیت‌های این حوزه کمک می‌کند.
- توسعه یادگیری الکترونیکی امکان توجه به فراگیر محوری را در آموزشی فراهم می‌سازد و فراگیران می‌توانند با شناسایی دوره‌های باکیفیت برای شرکت در آن‌ها دست به انتخاب بزنند.

فهرست مطالب
پیشگفتار
گام اول: تجزیه و تحلیل از منظر مدیریتی، سیاستی، اقتصادی، اجتماعی، فناورانه
چکیده
تحلیل مدیریتی
الزامات مدیریتی
الزامات سیاستی و قانونی
الزامات اقتصادی و مالی
الزامات اجتماعی و فرهنگی
الزامات فناورانه
گام اول: تجزیه و تحلیل از منظر محتوا، مخاطب و رسانه
چکیده
رویکردهای یادگیری الکترونیکی
مخاطب شناسی
گروه سنی مخاطبان
فراگیران ناتوان از حیث توانایی‌های جسمی و ذهنی
پیش دانسته‌های فراگیران
سواد دیجیتالی
سبک‌های یادگیری (دیداری، شنیداری، عملگرا)
اهداف آموزشی
هدف گذاری و تحلیل هدف‌های آموزشی
تعریف هدف
ضرورت و اهمیت مشخص کردن اهداف
تدوین محتوای آموزشی
ویژگی‌های محتوا در یادگیری الکترونیکی
تعیین نوع محتوا
سازماندهی محتوا
اصول سازماندهی محتوا
تدارک اشیاء یادگیری
خصوصیات اشیاء یادگیری
گام دوم: طراحی آموزشی
چکیده
اصول چندرسانه‌ای
اصل چندرسانه‌ای
اصل همجواری زمانی
اصل مجاورت مکانی
اصل پیوستگی
اصل کانال‌های حسی
اصل کثرت یا افزونگی
اصل شخصی‌سازی
اصل علامت‌دهی
اصل صدا
اصل بخش‌بندی
اصول طراحی پیام آموزشی
قوانین سازمان ادراکی (گشتالت)
الزامات طراحی پیام
الگوها و راهبردهای آموزشی در یادگیری الکترونیکی
فعالیت‌های یادگیری
رسانه‌های در دسترس برای طراحی آموزشی اثربخش..
تدوین سناریوی آموزشی
انواع سناریو
اجزای سناریو
بایدها و نبایدهای تدوین سناریوی آموزشی
انواع قالب سناریونویسی
گام سوم: تولید اجزا و محتوای یادگیری الکترونیکی
چکیده
فناوری‌های مورد نیاز فراگیران
نیازهای سخت افزاری
نیازهای نرم افزاری
نیازهای شبکه
تعیین عناصر محتوا
متن
عکس
گرافیک
صوت
مفهوم و ماهیت صدا
پویانمایی یا انیمیشن
فیلم
چند رسانه‌ای
همبندی محتوای الکترونیکی
گام چهارم: برگزاری دوره یادگیری الکترونیکی
چکیده
تعامل
تعریف تعامل
انواع تعامل
روش‌های برقراری تعامل
رسانه‌های همزمان
رسانه‌های غیرهمزمان
راهبردهایی جهت بهبود برگزاری دوره‌های یادگیری الکترونیکی
گام پنجم: ارزشیابی
چکیده
فلسفه ارزشیابی
تعریف ارزشیابی
اهمیت و ضرورت ارزشیابی
طبقه بندی مراحل ارزشیابی
انواع ارزشیابی به تفکیک زمان اجرا
ارزشیابی آغازین
ارزشیابی تکوینی
ارزشیابی نهایی
انواع آزمون
الزامات کلی تهیه انواع آزمون
نمره‌دهی
بازخورد
ضرورت ارزشیابی دوره یادگیری الکترونیکی
ارزشیابی محیط یادگیری الکترونیکی
ارزشیابی مبتنی بر طرح
ارزشیابی مبتنی بر نظر متخصصان
ارزشیابی مبتنی بر کاربر
نمونه نحوه ارزشیابی دوره یادگیری الکترونیکی
فهرست منابع