کتاب مبانی طراحی بیمارستان امن (طراحی معماری) - جلد اول، ضمن بیان آیین‌نامه‌ها و مقررات ملی در جهت ظرفیت‌یابی، نیازسنجی و ارائه برنامه عملکردی و فیزیکی این حوزه، به بررسی و معرفی الگوهای برنامه‌ریزی و طراحی بر اساس اولویت خطرپذیری بیمارستان امن می‌پردازد.

در دوران و پس از پایان جنگ تحمیلی ساخت بیمارستان‌هایی که بتواند در شرایط بحران و پس از آن به خدمت درمانی خود ادامه دهند همواره مورد توجه مردم و مسئولین بوده است. طراحی و ساخت این بیمارستان‌ها نه تنها کشور را قادر خواهد ساخت تا در شرایط بروز بحران ادامه حیات کشور و زندگی مردم را ممکن سازد، بلکه از خسارت‌های اقتصادی و مادی فزاینده نیز جلوگیری نموده و به کاهش اثرات روانی ناشی از بروز بحران (طبیعی و انسانی) کمک نماید.

سابقه طراحی و ساخت اینگونه از بیمارستان‌ها، که به بیمارستان‌های «امن» مصطلح شده‌اند، در کشور ما چندان طولانی نیست، اما در سایر کشورهای جهان در جهت مقابله با حملات نظامی دشمن و حملات تروریستی (چون کشورهای آمریکای شمالی) و بلایایی طبیعی چون زلزله، سیل، تورنادو و طوفان‌های شدید و غیره، طراحی و ساخت فضاهای امن و به ویژه بیمارستان امن (Safe Hospital) عمومیت یافته است.

طراحی بیمارستان امن، بر‌خلاف آن‌چه در نگاه نخست مفهومی بدیهی و قابل تصور تلقی می‌گردد، دارای ابهامات بسیاری است که نیازمند بررسی بیشتر و عمیق‌تر می‌باشد، زیرا این مفهوم به سادگی تصویر کالبدی مشخصی را ارائه نمی‌دهد. شاید بیشترین ابهام مرتبط است به مفهوم امن که بر مفاهیم متعدد دیگر دلالت دارد. مفهوم «امن» که می‌تواند در نسبت انسان با انسان و یا انسان با محیط مطرح گردد خود سؤال برانگیز است. این که امن بودن در برابر چه چیزی و یا چه کسی؟ و یا حوزه امنیت و ایمنی چه موضوعاتی را شامل می‌گردد؟ نیازمند پاسخگویی متناسب با موضوع بیمارستان است که می‌باید در شناخت موضوع و در برنامه‌ریزی و طراحی «بیمارستان امن» مورد توجه قرار گیرد.

در بخشی از کتاب مبانی طراحی بیمارستان امن می‌خوانیم:

با وجود آن که بیمارستان امن را از لحاظ میزان خطرپذیری به دو بخش بیمارستان روسطحی با قابلیت خدمات‌دهی درشرایط غیربحرانی (اگرچه تدابیر حداقل به منظور مقاومت در مقابل بلایای طبیعی و حملات تروریستی برای آن در نظر گرفته شده است.) و بیمارستان زیرسطحی با قابلیت مقاومت در مقابل حملات هوایی و خدمات‌دهی در شرایط بحرانی تقسیم گردیده است، در سیاست‌های اتخاذ شده برای تعیین فضاهای مورد نیاز و تبیین یک برنامه فیزیکی برای بیمارستان امن سعی شده است همزمان به نیازمندی‌های هر دو گونه از بیمارستان روسطحی و زیرسطحی توجه شود.

پس از آن در قالب الگوهایی، راه‌حل‌های معمارانه جهت سازماندهی سه پهنه‌ی عادی، امن و واسط با توجه به سطوح خطرپذیری متفاوتی که هر یک دارا می‌باشند، ارائه می‌شود.

هر یک از این الگوها گونه‌های حجمی متنوعی را بر اساس نسبتی که هر یک از پهنه‌ها با یکدیگر و نیز زمین وآسمان برقرار می‌کنند، شامل می‌شوند. پس از ارائه‌ی الگوهای قابل تعریف، براساس چهار معیار دسترسی، عملکرد، انعطاف‌پذیری و امنیت به ارزابی الگوهای حجمی پرداخته می‌شود. بدیهی است به هر یک از این معیارها با توجه به میزان تاثیرگذاری در شرایط بحران، ضریبی تعلق خواهد گرفت. در انتها با بررسی امتیازهای به دست آمده، پنج الگو به عنوان الگوهای حجمی پیشنهادی بیمارستان امن معرفی می‌شوند.

لازم به ذکر است از آن‌جا که هدف از تدوین گزارش مربوطه ارائه‌ی اصول و ضوابط طراحی بیمارستان‌های امن می‌باشد، الگوهای ارائه شده ویژگی‌های کلی و جامع را در برگرفته و با هدف پاسخگو بودن در شرایط متفاوت مکانی و بدون در نظر گرفتن خصوصیاتی که یک مکان و موقعیت خاص ایجاب می‌نماید، معرفی می‌گردند.

فهرست مطالب
پیش‌گفتار
مقدمه‌
فصل اول: آیین نامه‌ها و مقررات ملی در طرح معماری بیمارستان امن
مقدمه
تعاریف پایه
بیمارستان آموزشی
تخت‌های بیمارستانی
تخت بستری
تخت مراقبت‌های ویژه
تخت محاسباتی
سرانه‌ها
سرانه‌ی ساختمانی
سرانه‌ی فضای سبز
سطوح زیر بنا
ضرایب پایه
ظرفیت پذیرش بیمار
شرح خدمات بخش‌های مختلف بیمارستان 200 تختخوابی آموزشی
منطقه‌ی بیمارخواب
بخش بستری
بخش مراقبت‌های ویژه
بخش زایمان و نوزادان
منطقه‌ی معالجات و درمان
منطقه‌ی درمان سرپایی
خدمات تشخیصی
منطقه‌ی اداری
برنامه‌های آموزشی
تخت‌های بیمارستان
شمارش تخت محاسباتی
محاسبه مساحت بیمارستان
محاسبه سرانه تخت
چگونگی جایگزینی تخت‌ها
معماری
طراحی راه‌های خروج
صرفه جویی در مصرف انرژی
گروه‌بندی کاربری ساختمان‌ها
طراحی ایمن در برابر آتش و دود
بخش مراقبت ویژه قلب و بخش مراقبت متوسط قلب
ایمنی در برابر آتشسوزی در بخش‌های بستری
راه‌های فرار
اجزای غیر‌سازه‌ای
فصل دوم: ظرفیت یابی، نیازسنجی و برنامه عملکردی و فیزیکی بیمارستان امن
الگوهای اولیه طراحی بیمارستان امن
مقدمه
برنامه‌ریزی عملکردی و فضایابی بیمارستان امن
برآورد میزان خطرپذیری و درجه اهمیت هربخش
نتیجه‌گیری
دسته بندی فضاها
احکام تغییرات فضاها
تغییرات پیش از وقوع بحران
تغییرات کمی
برنامه‌ریزی در مقیاس مناطق بیمارستان امن
فضاهای قابل حذف ازبرنامه ریزی بیمارستان امن
فضاهای نیازمند کاهش مساحت
فضاهای نیازمند تلفیق، افزایش مساحت و یا افزایش تعداد
فضاهای اضافه شده به فضاهای بیمارستان عادی
فضاها با قابلیت تغییر عملکرد
گونه‌شناسی بیمارستان امن
بیمارستان امن روسطحی
بیمارستان امن زیرسطحی
بیمارستان امن ترکیبی (روسطحی و زیرسطحی)
طول مدت استقرار در بیمارستان امن
بیمارستان
بیمار
فصل سوم: الگوهای برنامه‌ریزی بیمارستان امن
الگوهای برنامه‌ریزی در مقیاس مناطق بیمارستان امن
منطقه‌ی بیمارخواب
ویژگی‌های کیفی
مکان قرارگیری و ارائه‌ی الگوها
عوامل تاثیرگذار بر مکان قرارگیری منطقه‌ی بستری
انواع روابط (بیرون منطقه‌ای و درون منطقه‌ای)
ارتباط بیرون منطقه‌ای
ارتباط درون منطقه‌ای
منطقه‌ی معالجات و درمان
ویژگی‌های کیفی
مکان قرارگیری و ارائه‌ی الگوها
عوامل تاثیرگذار بر مکان قرارگیری منطقه‌ی معالجات و درمان
انواع روابط (بیرون منطقه‌ای و درون منطقه‌ای)
ارتباط بیرون منطقه‌ای
ارتباط درون منطقه‌ای
منطقه‌ی درمان سرپایی
ویژگی‌های کیفی
مکان قرارگیری و ارائه‌ی الگوها
انواع روابط (بیرون منطقه‌ای و درون منطقه‌ای)
ارتباط بیرون منطقه‌ای
ارتباط درون منطقه‌ای
منطقه‌ی تشخیصی
ویژگی‌های کیفی
مکان قرارگیری و ارائه‌ی الگوها
انواع روابط (بیرون منطقه‌ای و درون منطقه‌ای)
ارتباط بیرون منطقه‌ای
ارتباط درون منطقه‌ای
منطقه‌ی اداری
ویژگی‌های کیفی
مکان قرارگیری و ارائه‌ی الگوها
انواع روابط (بیرون منطقه‌ای و درون منطقه‌ای)
منطقه‌ی آموزشی
ویژگی‌های کیفی
مکان قرارگیری و ارائه‌ی الگوها
انواع روابط (بیرون منطقه‌ای و درون منطقه‌ای)
منطقه‌ی پشتیبانی
ویژگی‌های کیفی
مکان قرارگیری و ارائه‌ی الگوها
انواع روابط (بیرون منطقه‌ای و درون منطقه‌ای)
فصل چهارم: الگوهای اولیه طراحی بیمارستان امن
الگوهای پیشنهادی در مقیاس بیمارستان
سه پهنه‌ی بیمارستان امن
1. پهنه‌ی عادی یا فضاهای بیمارستان روسطحی با درجه ایمنی متوسط
2. پهنه‌ی واسط یا فضاهای مشترک میان بیمارستان روسطحی و زیرسطحی با درجه ایمنی بالا
3. پهنه‌ی امن یا فضاهای بیمارستان زیرسطحی با درجه ایمنی بالا
سازماندهی فرم و فضا، تشریح و تحلیل الگوهای پیشنهادی
فضایی محصور درفضای دیگر
فضاهای متداخل
فضاهای مجاور
فضاهایی که توسط فضای مشترک به یکدیگر متصل می‌شوند
الگوی شماره1: تداخل فضاهای بیمارستان روسطحی و زیرسطحی (پلان شماره 1)
الگوی شماره2: اتصال فضاها توسط فضای مشترک به یکدیگر. (پلان شماره 2)
الگوی شماره3: مجاورت فضاهای بیمارستان روسطحی و زیرسطحی درعمق (پلان شماره 3و4)
الگوی شماره4:ترکیبی از مجاورت فضاهای بیمارستان روسطحی و زیرسطحی (پلان شماره 5)
الگوهای پیشنهادی درمقیاس بخش‌های بیمارستان امن
الگوهای بخش بستری
الگوی شماره1 (الگویI)
الگوی شماره2 (الگویL)
الگوی شماره3 (الگویH)
نتیجه‌گیری
پیشنهادات طراحی بخش بستری بیمارستان امن
الگوهای بخش اورژانس در بیمارستان
الگوی شماره1 (الگوی خطی)
الگوی شماره2 (الگویH)
الگوی شماره3 (الگویL)
الگوی شماره4 (الگوی متمرکز)
نتیجه‌گیری
پیشنهادات طراحی بخش اورژانس بیمارستان امن
الگوهای بخش جراحی در بیمارستان
الگوی شماره1 (الگوی آلمانی-متمرکز)
الگوی شماره2 (الگوی انگلیسی-متمرکز)
الگوی شماره3 (الگوی انگلیسی-تفکیکی)
نتیجهگیری
الگوهای بخش آزمایشگاه در بیمارستان
الگوی شماره1 (الگوی خطی)
الگوی شماره2 (الگویT)
الگوی شماره3 (الگویL)
نتیجه‌گیری
الگوهای بخش رادیولوژی در بیمارستان
الگوی شماره1 (الگویT)
الگوی شماره2 (الگویL)
الگوی شماره3 (الگویU)
الگوی شماره4 (الگویH)
نتیجه‌گیری
پیوست
منابع