کتاب نوجوان و زندگی - جلد دوم نوشته‌ی سید ابوالقاسم حاجی میر با هدف آموزش مهارت‌های زندگی به نوجوانان به رشته تحریر درآمده تا آنان را در جهت حل مشکلات زندگی یاری کند.

نوجوانان منتظر نمی‌مانند، آنان شخصیتی خود محور دارند و هرگز محیط و یا فردی را برای شکست خود مقصر نمی‌دانند. از دیدگاه آنان عاملی که آنان را به شکست می‌رساند فقط خودشان هستند. در دوران نوجوانی و بلوغ رؤیاهایی وجود دارند که بلند بودن و دور بودنشان را احساس می‌کنید. ولی با این حال، باز هم دل‌تان می‌خواهد به آن‌ها فکر کنید.

زندگی برای هیچکس ساده نیست ولی چه باید کرد؟ ما باید در مقابل موانع پیش روی خود ایستادگی کنیم و بالاتر از همه به خودمان اعتماد داشته باشیم. باید باور کنیم استعداد خاصی داریم و باید آن را با تلاش و کوشش شکوفا کنیم.

از ویژگی‌های بارز نوجوانان رویابافی و بد اخلاقی است که هر دوی آن‌ها بعد از دوران بلوغ کمتر می‌شود. کمتر شدن بد اخلاقی بسیار خوب است اما رویابافی همیشه هم بد نیست. به عبارتی اگر انسان پس از فکر کردن به آرزوهای بزرگ تصمیم جدی برای رسیدن به آن بگیرد، بسیار هم خوب است و باعث پیشرفت می‌شود.

آدمی برای اینکه بداند به کجا می‌رود باید بداند از کجا می‌آید و برای اینکه بداند در کجا هست باید گذشته‌ی خود را بجوید. دوران نوجوانی زیبا خواهد شد اگر زیبایی آن را پذیرفت و پرورشش داد. باید زیبایی نوجوانی را چنان پرورش داد که حتی در زمان بزرگسالی هم از آن بهره برد و به آن افتخار کرد.

پس بیایید همواره نوجوانی خود را زیبا نقاشی کنید؛ با رنگ‌هایی از راستی و درستی و بعد آنان را با قلمی از اعتقاد بر بوم ایمان نقش زنید و تصویری از آینده خود را با توکل بر خداوند متعال بسازید و از آن کمال بهره را برید.

جملات برگزیده کتاب نوجوان و زندگی - جلد دوم:

- باید رویاهای واقعی داشت سپس آن‌ها را تبدیل به اهداف نمود تا بتوان با برنامه ریزی به واقعیت تبدیل کرد.
- بهترین راه به دست آوردن اعتماد به نفس، انجام کارهای معقولی است که از آن‌ها می‌ترسیم.
- ظاهر خود را آراسته کنید و تمیز و مرتب باشید سعی کنید همیشه بوی خوش داشته باشید که باعث تقویت عزت نفس است.
- واکنش درست در برابر بدی و توهین، مثلاً با ترک کردن محیط تنش زا خشم خود را خاموش کنید.
- افراد معمولی تصمیماتشان را بر اساس جایی که هستند می‌گیرند، افراد موفق تصمیماتشان را بر اساس جایی که می‌خواهند برسند.
- مثبت اندیشی نقطه مقابل منفی نگری است برداشت خوب و درست از اتفاقاتی که روی می‌دهد و باعث می‌شود ما حال‌مان خوب واحساس بهتری داشته باشیم.

در بخشی از کتاب نوجوان و زندگی - جلد دوم می‌خوانیم:

خویشتن‌داری یک سیستم عمل کننده درونی است که باعث می‌شود فرد افکار، عقاید یا تمایلات نادرست یا زیان آور خود را که به ذهن می‌رسد به عمل تبدیل نکند. خویشتن‌داری یا مهار‌خویشتن یک فضیلت است و این فضیلت به فرد یاد می‌دهد رفتارهایش را تنظیم کند و خود را با واقعیت نه واقعیت را با خود تطبیق دهد. پس چه خوب است که یاد بگیریم چگونه خویشتن خود را مهار کنیم و این یادگیری را هر چه زودتر شروع کنیم تا در آینده دچار مشکل نشویم.

آموزش مهارت خویشتن‌داری و رشد آن در کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد. رشد مهارت خویشتن‌داری در دوران کودکی ارتباط مستقیمی با سلامت بیشتر در دوره نوجوانی دارد. همه ما معمولا با افراد بزرگسالی رو به رو شده‌ایم که کم تحمل و کم صبر بوده‌اند؛ این مشکل در واقع ریشه در دوران کودکی آن‌ها دارد. واقعیت این است که نقص در شیوه فرزندپروری، فشارهای روانی والدین، پرکاری، ناتوانی در کنترل فرزندان، بدرفتاری از ناحیه والدین، آسیب رساندن به بچه‌ها، استفاده از اینترنت، تلویزیون، فیلم‌ها و کارتون‌های نامناسب، بازی‌های رایانه‌ای و نبود الگوی مناسب در محیط خانواده، از مهم‌ترین دلایلی است که باعث می‌شود خویشتن‌داری در افراد نهادینه نشود.

خویشتن‌داری یعنی داشتن نظم لازم در زندگی جهت رسیدن به استعدادهای خود؛ خویشتن‌داری به فرد، این توان را خواهد داد تا بتواند رفتارش را با هدف‌هایش منطبق سازد. بدون خویشتن‌داری دستیابی به توان لازم جهت غلبه کردن بر افسردگی، ترس وخشم غیر ممکن خواهد بود. روش‌های مهار خویشتن به فرد کمک خواهد کرد که عملکردی متناسب با توانایی‌های ذاتی خود داشته باشد و از توانایی‌های خود حداکثر استفاده را کند.

فهرست مطالب
مقدمه
مهارت‌های زندگی
مهارت‌های زندگی چیست؟
تاریخچه تدوین مهارت‌های زندگی
مدل آموزش مهارت‌های زندگی
1 - مهارت خودآگاهی
2- مهارت همدلی
3- مهارت روابط بین فردی
4- مهارت ارتباط مؤثر
5- مهارت رویارویی با استرس
6- مهارت مدیریت هیجان
7- مهارت حل مسئله
8- مهارت تصمیم‌گیری
9- مهارت تفکر خلاق
10- مهارت تفکرانتقادی
اصول آداب معاشرت
تعریف آداب و معاشرت
مفهوم آداب معاشرت
اخلاق نیکو
دوست برازنده
دوست ناباب
رسانه‌ها و تأثیرات آن‌ها بر زندگی ما
تأثیرات و نقش مهم رسانه‌ها بر زندگی و افکار مردم
10 باید و نباید جهت فعالیت در فضای مجازی
مهارت کنترل نفس
روش‌های کنترل نفس
اهمیت کنترل نفس
خویشتن‌داری، هسته اصلی اعتماد به نفس است
خویشتن‌داری یعنی چه؟
ویژگی‌های افراد خویشتن‌دار
رفتار پُر خطر
مواد مخدر چیست؟
یک فرد چگونه معتاد می‌شود؟
اثرات مواد مخدر
مصرف قانونی یا غیر قانونی مواد
سوء مصرف مواد
سابقۀ تاریخی مواد مخدر
استعمار و گسترش مواد مخدر
چه کسانی مواد مخدر را کِشت یا می‌فروشند؟
مراکز ترک اعتیاد
رفتارهای پر خطر بین دانش‌آموزان نوجوان ایران
مروری بر علل گرایش به رفتارهای پرخطر در نوجوانان
مهم‌ترین رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان چیست؟
مهارت افزایش عزّت نفس
عزت نفس چیست؟
تعریف عزت نفس
تعریف اعتماد به نفس
رابطه عزت نفس و اعتماد به نفس
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس
راه‌های افزایش عزت نفس
اعتماد به نفس، عزت نفس و قاطعیت داشته باشید
چرخه عزت نفس بالا
منبع کاهش دهنده عزت نفس‌تان را شناسایی کنید
چرخه عزت نفس پائین
برای بالا بردن عزت نفس‌تان، هدف گذاری کنید
بیشتر به خودتان توجه کنید
1- ویژگی‌های مثبت‌تان را لیست کنید
2- یک دفتر یادداشت مثبت نگری داشته باشید
3- از دفتر یادداشت‌تان برای هدف گذاری استفاده کنید
4- خودتان را برای نقص‌هایتان ببخشید
5- به دنبال یک مشاور باشید
6- در امور خیریه شرکت کنید
مهارت کنترل استرس
استرس چیست؟
تعریف استرس بر اساس مدل ریچارد لازاروس
نشانه‌های استرس
دو مفهوم متفاوت از واژه استرس
1- استرس به عنوان یک عامل بیرونی
2- استرس به عنوان یک عامل درونی
برخی از نشانه‌های اولیه "فرسودگی"
عوارض خوابیدن همراه با استرس
روش‌های مدیریت استرس
مهارت کنترل عصبانیت
عصبانیت و کینه
راه‌های کنترل عصبانیت
1- وقفه بیندازید
2- وقتی آرام شدید، عصبانیت‌تان را بروز دهید
3- ورزش کنید
4- قبل از حرف زدن فکر کنید
5- راهکارهای ممکن را مشخص کنید
6- از جملات «من» دار استفاده کنید
7- کینه به دل نگیرید
8- برای از بین بردن فشار موقعیت، از شوخ‌طبعی استفاده کنید
9- مهارت‌های تمدّد اعصاب را تمرین کنید
10- بدانید چه زمان باید کمک بگیرید
مهارت کنترل افسردگی
افسردگی چیست؟
علایم افسردگی چیست؟
تفاوت افسردگی با غم یا اندوه
عوامل به وجود آورنده افسردگی
سن بروز و شیوع افسردگی
افسردگی در نوجوانان
برخی از راه‌های مقابله با انواع افسردگی
1- سوگ یا غم فقدان
2- غم غربت یا افسردگی دوری از خانواده
3- اختلال خُلقی فصلی
مهارت‌های مصرف
مصرف کننده عاقل کیست؟
نمودار عوامل و زمینه‌های مصرف گرایی
مفهم بازاریابی
تعریف رفتار مصرف کننده
فرآیند مبادله
فرآیند رفتار مصرف کننده
درست مصرف کردن
توجه به برچسب انرژی
بهینه ‌سازی مصارف روشنایی
مهارت‌های تصمیم‌گیری
تصمیم‌گیری چیست؟
چرا گاهی احساس می‌کنیم نمی‌توانیم درست تصمیم بگیریم؟
انواع تصمیم‌گیری
تصمیم‌گیری احساسی
تصمیم‌گیری اضطراری
تصمیم‌گیری اجتنابی
تصمیم‌گیری تکانه ای
تصمیم‌گیری مطیعانه
تصمیم‌گیری تقدیری
تصمیم‌گیری منطقی
مراحل تصمیم‌گیری
چطور تصمیم‌گیری درست داشته باشیم؟
چگونه مهارت تصمیم‌گیری را در خود تقویت کنیم؟
آداب و مهارت سفر کردن
تطبیق خود با سفر
ویژگی‌های سفر
بازدیدهای علمی و سفرهای اردویی
بازدید از موزه‌ها‌ و گالری‌های هنر
بازدیدهای علمی
اردو
آداب اردو
آداب زیارت
مدیریت بر خود
خود آگاهی
خود مدیریتی
مراحل مدیریت بر خود
1- تعیین هدف
2- تعیین اولویت
3- منظم بودن
4- سازماندهی
5- بهترین دیدگاه
6- احساس رضایت
7- مسئولیت‌پذیری
8- توانایی تمرکز
9- زمان
10- ثبت وقایع
11- ایجاد تعهد
12- بیان موفقیت‌ها
هدف از کسب مهارت مدیریت بر خود
نوجوان و بلوغ
تغییرات در دوران نوجوانی و بلوغ
تغییرات دوران بلوغ در پسران
الف - تغییرات جسمی
ب - تغییرات روحی - روانی
مواردی که باید برای درک بهتر یک نوجوان رعایت کرد
رشد اجتماعی در بلوغ
ویژگی‌های بلوغ در نوجوانان
بلوغ، زمان تغییرات سریع است
نشانه‌های بلوغ
بلوغ عاطفی
بلوغ روانی
بلوغ اجتماعی
بلوغ رفتاری
سخن پایانی
فهرست منابع