محتوای کتاب هنر دانش‌آموزی: راهکارهای اساسی برای مدرسه رفتن و درس خواندن اثر منصور متین به منزله‌ی آموزشی فشرده درباره‌ی آداب درس خواندن و مدرسه رفتن است که مطالب آن گزیده‌ای از یافته‌های روان‌شناسی تربیتی، مشاهدات معلمان و برخی تجربیات نویسنده است.

این کتاب دارای توصیه‌ها و پیشنهاداتی است که تا حد ممکن با بیانی واضح و با کلمه‌ها و عبارت‌های ساده‌ای در سطح فهم دوره‌های راهنمایی و دبیرستان تنظیم و خلاصه شده است.

امروزه کتاب‌های روان‌شناسی موفقیت که برای تقویت مهارت‌های رفتاری اقشار مختلف منتشر می‌شود، کم نیست، اما بسیاری از آن‌ها کتاب‌های ترجمه‌ شده‌ای است که اسامی و مثال‌هایش از فرهنگ خارجی انتخاب شده است و بیشتر در سطح فهم بزرگسالان نوشته می‌شود. به‌ خصوص نوجوانان و دانش‌آموزان، کمتر می‌توانند از آن کتاب‌ها استفاده کنند.

از طرف دیگر، بیشتر نویسندگان و ناشران این کتاب‌ها، بزرگسالان را مخاطب قرار می‌دهند و به نیازهای دانش‌آموزان کمتر توجه دارند. شاید گمان می‌کنند نظام آموزش رسمی با دستگاه عریض و طویلی که دارد پاسخگوی تمام نیازهای این گروه است، اما حقیقت این است که چنین رده‌های سنی‌ای با تمام کمبودهای مهارتی و اطلاعاتی که دارند، بین خانه و مدرسه و بین اولیاء و مربیان بلاتکلیف می‌مانند. این نکته ما را به یاد سخن برتراند راسل، فیلسوف انگلیسی، می‌اندازد که گفته است: «کودک اگر صغیر مادر مرده باشد، بهتر از آن است که هم‌ زمان مادر و دایه داشته باشد.»

مهم‌ترین ویژگی این کتاب نگرش سیستمی به زندگی تحصیلی دانش‌آموزان است. امروزه رویکرد نظام‌های تربیتی در سراسر دنیا پروراندن نسل‌های جوان با تفکر کل‌نگر و عادت دادن آنان به بینش سیستمی است. مجموعه عوامل و عناصری (سیستم ترکیبی خانه - مدرسه) که دست به دست هم داده‌اند تا سرنوشت دانش‌آموز را رقم بزنند، باید قبل از هر چیزی به خود دانش‌آموز شناسانده شوند. از جمله این عوامل و عناصر می‌توان‌ خانه و والدین، مدرسه و معلمان، همکلاسان و دوستان و در نهایت درس و امتحان را برشمرد.

بخش اول کتاب با عنوان کلیات، ارکان اصلی زندگی تحصیلی دانش‌آموزان را تبیین نموده، به توضیح مختصری درباره‌ی عوامل سازنده‌ی زندگی تحصیلی‌شان می‌پردازد.

بخش‌های دوم و سوم شامل راهکارها و توصیه‌های عملی به زبان خود مخاطب است؛ بخش دوم شامل توصیه‌ها و راهکارهای پیشنهادی به دانش‌آموزان می‌‌شود که به «روابط انسانی و اجتماعی» آنان در محیط مدرسه مربوط است و بخش سوم آن‌چه را که به خود دانش‌آموز مربوط است، به‌ طور دقیق‌تر بررسی می‌کند.

به اعتقاد دانشمندان رفتارشناسی، در فرآیند آموزش‌ و‌ پرورش، سه حیطه‌ی احساسی، شناختی و فراشناختی باید به‌ درستی مدیریت شوند تا یادگیری میسر شود. ما نیز در بخش سوم کتاب بی‌آنکه اصطلاحات تخصصی را به کار بریم، مشکلات دانش‌آموزی را در این سه حیطه دسته‌بندی کرده‌ایم. در توضیح هر راهکار سعی شده است چند نمونه‌ی واضح از رفتار دانش‌آموزان، فهرست‌وار ذکر شود و گاه چند توصیه‌ی کوتاه نیز آمده است.

فهرست مطالب
مقدمه مؤلف
بخش اول: کلیات
چارچوب زندگی دانش‌آموزی
الف. الفبای مدرسه رفتن
ب. با معلمان در کلاس درس
ج. با دوستان و همکلاسان
د. در خانه و خانواده
ه. ابعاد کلی موفقیت تحصیلی
و. مدیریت احساسات و سلامت جسمی
ز. مدیریت تحصیل و برنامه‌ی مطالعه
ح. درس خواندن و امتحانات
بخش دوم: روابط انسانی در فضای دانش‌آموزی
الفبای مدرسه رفتن
1: آن‌چه همه می‌دانیم
2: انتظارات دفتر و مدیران
3: اطلاع رسانی مدرسه
4: خانه‌ی دوم
5: خوش سابقه‌ها
6: جای شما در کلاس کجاست
7: رعایت انضباط در محیط نیمه آزاد
8: حرمت کارکنان و میهمانان مدرسه
9: رابطه بین خانه و مدرسه
با معلمان در کلاس درس
10: حرف‌هایتان را پشت در کلاس جا بگذارید
11: واقعا بهتر نیست پشت در بمانید؟
12: جنب‌وجوش یا مزاحمت
13: نگاه‌های معنادار معلم
14: حتی به شما هم هشدار می‌دهند
15: فقط بیان مشکلات؛ هوس شورش نکنید
16: اهمیت اجازه گرفتن
17: طرز حرف زدن با معلم
18: مشارکت در فعالیت کلاسی
19: به چه درد می‌خورد؟
20: احترام معلم را همیشه نگه دارید
21: شاگرد معلم، نه رفیق
22: می‌توانید به معلم نامه بنویسید
با دوستان و همکلاسان
23: گروه خونی دوستان شما
24: جمع دوستانه‌ی درس‌خوان‌ها
25: خودتان باشید!
26: همکلاسان ناسازگار
در خانه و خانواده
27: مرور پرونده‌ی روزانه
28: بهداشت و نظم شخصی
29: کار در منزل، کمک به خانواده
30: فقط شما نیستید
31: اقوام و نزدیکان را فراموش نکنید
بخش سوم: مدیریت زندگی دانش‌آموزی
ابعاد کلی موفقیت تحصیلی
32: انتخاب آزاد؛ هدف ارزشمند
33: تصویر دانش‌آموز موفق
34: اساس موفقیت تحصیلی
35: معنای ساده‌ی روش و برنامه
37: پایبندی به برنامه
38: معنای ساده‌ی حال و حوصله
39: معنای ساده‌ی هوش و استعداد
مدیریت احساسات و سلامت جسمی
40: راحت جسم و جان
41: درمان بیماری
42: درمان بی‌خوابی
43: چشم‌ها را باید شست
44: نرمش و تحرک در فواصل مطالعه
45: علم بهتر است یا ورزش
46: بلندنظری و دوراندیشی
47: پرهیز از شک و منفی بافی
48: شناسایی و شکار افکار مزاحم
49: جرأت تجربه کردن اضطراب
50: خودشناسی و نصیحت‌گر درونی
51: خود انگیزی
52: لبخند و تحقیر مشکلات
56: جمله‌های یأس‌آور ممنوع!
57: غصه خوردن ممنوع!
58: افکار صاف و زلال
59: نیرو گرفتن از عوامل معنوی
60: مشاوران مدرسه و مشاوران خانه
مدیریت تحصیل و برنامه‌ی مطالعه
61: برنامه‌ها و فوق‌برنامه‌ها
62: آمادگی تدریجی، آمادگی فشرده
63: برنامه‌ای برای یادگیری
64: اجزای برنامه را بشناسید
65: اهمیت تقویم مطالعه
66: امکانات و منابع مدرسه
67: امکانات و منابع معلم
68: تا نپرسید، به شما نمی‌گویند
69: فیلم‌های علمی - آموزشی
70: حجم مناسبی از تکلیف
درس خواندن و امتحانات
71: یادگیری معنادار
72: کل‌نگری و خلاصه‌سازی
73: فرصت‌های جمع‌بندی
74: عنوان‌ها و سرفصل‌های کتاب
75: کلید‌واژه‌ها برای آسان‌تر آموختن
76: استفاده از سرنام‌ها و حروف اختصاری
77: استفاده از تصاویر و اشکال هندسی
78: فایده کاریکاتورها و نقاشی‌ها
79: فقط با چشم نخوانید؛ با ذهن و شعور بخوانید
80: پیش از امتحان
81: امتحان کتبی تشریحی
82: تست‌های چند جوابی
83: تمرین برای امتحانات شفاهی
84: امتحانات کلاسی در طول ترم
خلاصه‌ای از راهکارها
کتاب‌شناسی