هدی‌سادات پاک‌نهاد

 تا دهه 1990، بسیاری از والدین آمریکایی به دلیل ترس از سردرگمی کودکان، از آموزش زبان دوم خودداری می‌کردند. درواقع تا سال 1999، محققان مقالاتی منتشر کرده بودند که ادعا می‌کردند آموزش زبان دوم به کودک قبل از تسلط بر زبان اول می‌تواند منجر به نیمه زبانی مضاعف شود؛ یعنی کودک در هیچ‌یک از دو زبان مهارت کامل پیدا نخواهد کرد. افرادی که این مکتب فکری را برای یادگیری زبان دوم دنبال می‌کنند، معتقدند که کودکان تا سن تقریباً 11 تا 13 سالگی نباید در معرض زبان دوم قرار گیرند.

اما تحقیقات به روز شده  نشان می‌دهند که این ترس بی‌اساس است و برخی شواهد نشان می‌دهند که اگر بعد از 10 سالگی شروع به یادگیری زبان دوم کنیم، ممکن است هرگز نتوانیم کاملاً دوزبانه شویم. همه این‌ها به این معناست که کودکان می‌توانند هم‌زمان دو زبان را یاد بگیرند و یادگیری زبان دوم در سنین پایین مزایای زیادی دارد.

*** مزایای یادگیری زبان دوم برای کودکان

اگر به فکر آموزش زبان دوم به کودکتان هستید، فکر کردن به فوایدی که کسب این مهارت ممکن است برای فرزندتان در آینده به همراه داشته باشد، می‌تواند مفید باشد:

کودکانی که قبل از پنج‌سالگی زبان دیگری را یاد می‌گیرند از همان قسمت مغز برای یادگیری زبان دوم استفاده می‌کنند که برای یادگیری زبان مادری خود استفاده می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که یادگیری زبان دوم علاوه بر بهبود حافظه، تمرکز و توانایی انجام چند کار، مهارت‌های حل مسئله، تفکر انتقادی و گوش دادن را افزایش می‌دهد. کودکان مسلط به زبان‌های دیگر نیز نشانه‌هایی از افزایش خلاقیت و انعطاف‌پذیری ذهنی را نشان می‌دهند.مزایای شناختی یادگیری زبان، تأثیر مستقیمی بر پیشرفت تحصیلی کودک دارد. در مقایسه با کودکان بدون زبان اضافی، کودکان دوزبانه مهارت‌های خواندن، نوشتن و ریاضی را بهبود بخشیده‌اند و معمولاً در آزمون‌های استاندارد نمره بالاتری کسب می‌کنند.

بنابراین برخلاف تصور رایج،کودکان خردسال با یادگیری چند زبان به‌طور هم‌زمان نه‌تنها گیج نمی‌شوند بلکه به دست آوردن زبان دوم در اوایل زندگی، مغز را برای یادگیری چندین زبان دیگر آماده می‌کند و دنیایی از فرصت‌ها را برای آینده باز می‌کند.

*** 50 درصد یادگیری در 4 سالگی شکل می‌گیرد

همه محققان موافق‌اند که هر چه کودک زودتر شروع به یادگیری زبان دوم کند، بهتر است. برخی از محققان می‌گویند که مهارت‌های کسب زبان دوم در سن 6 یا 7 سالگی یا قبل از آن به اوج خود می‌رسد. برخی دیگر ادعا می‌کنند که این پنجره تا بلوغ ادامه می‌یابد اما همه آن‌ها موافق‌اند که یادگیری‌زبان جدید برای کودک بعد از بلوغ بسیار دشوارتر است؛ این امر به دلیل تغییرات رشدی در مغز نوزادان و کودکان هنگام فراگیری زبان رخ می‌دهد.

مطالعات دانشگاه هاروارد تأیید می‌کند که اگر کودکان زبان دوم را در سنین پایین‌تر یاد بگیرند خلاقیت، مهارت‌های تفکر انتقادی و انعطاف‌پذیری ذهن به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. اعتقاد بر این است که سال‌های پیش‌دبستانی به‌ویژه سه سال اول زندگی، دوره حیاتی در زندگی کودک است. این‌زمانی است که پایه‌های نگرش، تفکر و یادگیری گذاشته می‌شود.

تحقیقات نشان داده است که 50 درصد از توانایی ما برای یادگیری در سن 4 سالگی و 30 درصد دیگر در سن 8 سالگی توسعه می‌یابد. به همین دلیل است که سن 4 سال بهترین زمان برای تشویق کودک به یادگیری زبان دوم است. بااین‌حال، این بدان معنا نیست که 80 درصد از دانش و یادگیری فرد قبل از 8 سالگی شکل می‌گیرد بلکه به این معناست که کودکان مسیرهای اصلی یادگیری خود را چند سال اول زندگی خود توسعه می‌دهند.

*** تسلط به زبان مادری شرط یادگیری زبان دوم است

کودکانی که هنوز تسلط کامل به زبان مادری ندارند، برخی حروف را به‌جای هم استفاده می‌کنند، حرف خاصی را نمی‌توانند تلفظ کنند و برخی کلمات را جابه‌جا ادا می‌کنند، برای آموزش زبان دوم آماده نیستند و در چنین شرایطی والدین نباید کودک را مجبور به یادگیری زبان دوم کنند زیرا در این صورت علاوه بر آنکه آموزش زبان اول با تأخیر همراه می‌شود، آموزش زبان دوم نیز طولانی و بی‌نتیجه خواهد شد. همچنین در کودکانی که زبان مادری غالب نشده و آموزش زبان دوم و سوم زودهنگام شروع‌شده است، اختلال یادگیری بیشتر دیده می‌شود. درواقع، زبان مادری یک توانایی برای یادگیری زبان دوم فراهم می‌کند. بنابراین کودکی که در زبان مادری مشکل داشته باشد، نمی‌تواند در یادگیری زبان دوم موفق عمل کند.

*** چند نکته مهم برای آموزش زبان دوم به کودکان

برای تشویق کودکان به یادگیری زبان دوم مهم‌ترین چیزی که والدین باید به آن توجه داشته باشند این است که زبان دوم را برای کودک سرگرم‌کننده کنند. فراگیری زبان دوم نباید به کلاس درس محدود شود بلکه والدین باید یادگیری زبان را با فعالیت‌های مبتنی بر بازی برای کودکان آسان و لذت‌بخش کنند. برای آموزش موفقیت‌آمیز و مؤثر زبان دوم به کودک لازم است به نکات زیر توجه کنید:

*** اجازه دهید یادگیری به‌طور طبیعی اتفاق بیفتد

 از تحت‌فشار گذاشتن کودکتان برای مطالعه، تمرین یا یادگیری کلمات جدید خودداری کنید. در عوض، سعی کنید فعالیت‌های ساده زبان دوم را برای کودکان پیش‌دبستانی در برنامه روزانه خود بگنجانید. سعی کنید آهنگ بخوانید یا قافیه‌های مهدکودک را به زبان دیگری بخوانید، برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌های دوزبانه را با هم تماشا کنید و بازی‌های رومیزی دوزبانه انجام دهید.

*** فرزندتان را تشویق کنید که معلم شود

یکی از بهترین راه‌ها برای اینکه کودک بتواند چیزی را یاد بگیرد، کمک به آموزش دیگران است. از کودکتان بخواهید مانند یک معلم از آموخته‌هایش به شما آموزش دهد. این روش علاوه بر اینکه تمرینی برای کودک است، منجر به بالا رفتن اعتمادبه‌نفس او نیز می‌شود.

با جملات مثبت کودکتان را تشویق کنید

هنگامی‌که فرزندتان تلاش می‌کند تا زبان دوم را یاد بگیرد، با استفاده از جملات مثبت مانند: «وای! چقدر خوب به درس دقت کردی تا تونستی یادبگیری» یا «آفرین، چقدر خوب کلمات را یاد گرفتی» او را تشویق کنید.

باهم کتاب بخوانید

کتاب‌های دوزبانه می‌توانند دایره واژگان کودک شما را گسترش دهند و به او کمک کنند تا آگاهی و درک فرهنگ‌های مختلف را افزایش دهند.

فیلم و کارتون تماشا کنید

 یکی دیگر از روش‌های یادگیری مفید، تماشای فیلم‌ها با  زبان اصلی  است. این روش یادگیری به بهبود ساختار تلفظ و جملات کودک شما کمک می‌کند./ ایرنا