همه ساله روز کارمند همزمان با هفته دولت برگزار می‌شود تا فرصتی برای تجلیل از انسان‌های‌ شایسته‌ای باشد که هدفشان خدمت به مردم است و تمامی تلاش خود را در مسیر دستیابی به آرمان‌های والای کشور به کار می‌گیرند.

جامعه‌شناسان قشر کارمند را جزو یکی از طبقات چندگانه جامعه معرفی کرده و بر این باورند که این قشر جزو طبقه‌ متوسط است. پدیده کارمندی در مفهوم جدید با رشد سرمایه‌دارای و پیدایش‌ انقلاب صنعتی به وجود آمد. معیشت مادی کارمندان و منزلت اجتماعی آنها اعم از کارمند دولتی و بخش خصوصی با تحولات اقتصادی و اجتماعی‌ همواره دچار نوسان می‌شود، چنانکه بر اثر این نوسانات اقتدار و منزلت اجتماعی‌ آنها دستخوش دگرگونی می‌شود.

همراه‌ با رشد سـریع‌ اقـتصاد سـرمایه‌داری این نیاز تقویت شد و بنگاه ها ضمن اینکه‌ برای استخدام‌ شـدگان که کارمندان بخش عمومی و خصوصی را در برمی‌گرفتند، امتیازات مادی و معنوی قائل می‌شدند، ملاک ها و معیارهای پذیرش‌ را دشوارتر می‌ساختند. بتدریج‌ موسسات آموزشی به مرز فـراگیری دانش های لازم جهت ورود به مشاغل کارمندی‌ تبدیل شدند. چنانکه‌ بیشتر افرادی که قصد احراز شغل کارمندی را داشتند بـه‌ مـراکز آمـوزشی روی آوردند و دانشگاه ها، مدارس‌ عالی و هنرستان ها محل‌ تحصیل علوم و بدست آوردن مدارک لازم برای اسـتخدام در بـنگاه های‌ بـخش‌ خصوصی‌ و عمومی شدند.

همگام با رشد و توسعه جامعه صنعتی تعداد کارمندان نسبت به کـارگران بـا سـرعتی‌ چشمگیر افزایش یافت، چنانکه این گروه منزلت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی قابل‌ توجهی کسب‌ کردند و آنها ضمن دریافت حقوق پست های اجرایی متناسب‌ با مرتبه اداری خویش را احراز کردند. در واقع کارمند به‌عنوان قشر فرهیخته و آگاه جامعه، بازوی پرتوان دولت‌ها شناخته می شوند که نقش اساسی در پیشبرد برنامه‌های دولتمردان برای توسعه کشور دارند. در کشور ما نیز اهمیت نقش کارکنان دولت در نظام اسلامی سبب شد تا چهارم شهریور «روز کارمند» نامگذاری شود و بهانه ای باشد، برای توجه بیش از پیش به این قشر فعال که با الگو گرفتن از شهیدان «محمدعلی رجایی و محمد جواد باهنر» در ارایه هرچه بهتر و بیشتر خدمت به جامعه، ایفای نقش می کنند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با فرارسیدن روز کارمند و نقش کلیدی کارمندان در فرایند توسعه کشور به گفت وگو با کامران رستمی‌نیا استاد دانشگاه و کارمند بازنشسته یکی از ادارات دولتی، پرداخت.

نقش کارمندان در پیشبرد اهداف

کامران رستمی نیا با اشاره به اینکه کارمندان از جمله قشرهای مهم هستند که در پیشبرد اهداف جامعه نقش مهمی دارند، گفت: کارمندان به عنوان رکن اصلی جامعه کارهایی متناسب با نیازهای اجتماع را انجام می دهند و عدم وجود هر کدام از اینها باعث رکود و کند شدن چرخه اجرایی کشور می شود. کارکنان با بدنه دولت ارتباط مستقیمی دارند و این تعامل و برقراری ارتباطات میزان رضایت مندی مردم و ارباب رجوع را افزایش می دهند و بـه اقتدار و منزلت‌ شغلی‌ و اجتماعی متناسب با کار و خدمات‌ خویش‌ دست می‌یابند.

کارمندان نمونه دولت

وی با بیان اینکه کارمند خوب همیشه وجدان کاری، انضباط اداری و اجتماعی را سرلوحه خود قرار می دهد، اظهار دشت: کارمندان در مرحله نخست باید رضایت مراجعه کنندگانی را که با او سروکار دارند، مدنظر قرار دهند. امروز در فضای جهانی کسب و کار، استخدام و حفظ کارمندان از سخت ترین وظایف مدیران است. ادامه یافتن حیات سازمان به نیروی کاری آن سازمان وابسته است. در نتیجه سازمان ها تلاش می کنند از میان کارمندان خود بهترین ها را انتخاب کنند. این اقدام مستلزم داشتن شرایط و ویژگی هایی از قبیل تعهد کاری بالا برای رسیدن به اهداف، قابلیت و اطمینان به اینکه کارسپرده شده به کارمند به بهترین شکل ممکن و در زمان معین اتمام می رسد، نگرش مثبت، ایجاد محیط کاری خوب، خود  انگیزشی، انجام کار با کمترین راهنما و کمترین خطا، تمایل به کار تیمی و رسیدن به بهترین نتیجه انعطاف پذیری و برقراری ارتباط موثر و اعتقاد به شفافیت از جمله ویژگی های یک کارمند خوب است.

وی در ادامه بیان داشت: کارمندان‌ بخش‌ خصوصی با دریافت حقوق و برخورداری‌ از شرایط و ابزار کـار مـختص‌ به‌ خـویش، خـود را از دیگر اقشار جامعه همچون کارگران متمایز احساس‌ می‌کنند. خاصه اینکه بـا داشـتن محل کار به عنوان‌ دفتر، خود را از کارگران تمایز و جدائی‌ از کارگر تاکید بیشتر دارنـد. آنـها خود را با بهره‌مند بودن از سطح زنـدگی نسبتا مرفه، داشتن اقـتدار مـتناسب با مهارت ها و صلاحیت های قانونی‌ وجـهه شـغلی و اجتماعی به‌ طبقه صاحب ابزار تولید و سرمایه‌داران‌ نزدیک‌ احساس‌ می‌کنند.

شرایط و تفاوت کارمندان دولتی با کارمندان بخش خصوصی

رستمی نیا، شرایط استخدام و کار کارمندان دولتی‌ بـا کارمندان بخش خصوصی را دارای تفاوت هایی دانست و گفت: یکی از شـرایط اسـاسی استخدام در دستگاه های دولتی همنوایی و عدم ضدیت‌ محرز با نظام حاکم‌ است‌. در حالیکه چـنین ضـابطه‌ای در بـخش خصوصی به طور دقیق‌ رعایت‌ نمی‌شود. حقوقی‌ که‌ کارمند دولت دریافت می‌کند، حتما نبایستی معادل کاری کـه در زمان‌ دریافت آن انجام می‌دهد، باشد زیرا علاوه ‌بر حقوقی که کسب می‌کند، مورد حـمایت های مـادی و مـعنوی دولت‌ واقع می‌شود. بنابراین اگر کارمند بخش عمومی حقوق‌ کمتری از کارمند همطراز خود در بخش خـصوصی مـی‌گیرد، کسر حقوقش نسبت به‌ کارمند بخش خصوصی مربوط به حمایت های مادی دولت از قـبیل‌ تـخفیف در قـیمت‌ پاره‌ای از کالاهای مصرفی و خدمات ارایه شده، بازنشستگی، بیمه کارمندی دولت، وام های ارزان قیمت و مناسب و حمایت های معنوی از قبیل دارا بـودن اقـتدار و مـنزلت‌ کارمندی دولت به همراه‌ صلاحیت های‌ متناسب با شغل و مسوولیت اداری می‌شود.

به عنوان مثال یکی از حـمایت های مـعنوی دولت از کارمندانش حفظ منزلت و شئون آنها در جامعه ضمن ایام‌ خدمت‌ و حتی زمان بازنشستگی است. دولت‌ ضمن‌ ایـنکه آنـها را مسوول اجرای پاره‌ای از کارهای قرار می‌دهد، آنان را در مقابل مقاومت، عدم اطاعت و اهـانت افـراد حمایت می‌کند، حال‌ آنکه‌ کارمند بـخش خصوصی فاقد چنین‌ امتیازاتی است. کارمند دولت را پس از اینکه بـه اسـتخدام رسمی تمام ‌وقت دولت درآمد، به سادگی نمی‌توان اخراج کرد، مگر براساس احکام محکم و صریح قـانونی. کارمند بـخش دولتی به گونه ای نـماینده دولت و مـلت نیز هست. بنابراین آزادی‌ کارمند بخش خصوصی را در سخن گفتن، رفتار و ارزش گذاری امور ندارد.

کارمند دولت بنا درجه‌ و مقامی‌ که‌ دارد، صـلاحیت هایی را احـراز می‌کند که‌ اجرای آن را از طریق امـضاء و تایید اسناد و مدارک قانونی تـحقق ‌مـی‌بخشد و همین‌ جنبه برای او نوعی اقتدار قانونی همراه با احترام به وجود می‌آورد که‌ کارمند بخش‌ خصوصی فاقد آن است. کارمندان دولت در مجموع از نوعی تفاهم و همنوایی نسبت به‌ شئونات مادی و معنوی یکدیگر برخوردارند که مشابه آن در بخش خصوصی کمتر به چشم می خورد.

شناخت مسایل انگیزشی کارکنان

وی در پایان تصریح کرد: شناخت مسایل انگیزشی کارکنان در جهت بهبود عملکرد و افزایش کارآیی نهادها و سازمان ها اهمیت دارد و کسب چنین شناختی می تواند در بهبود کاربرد منابع انسانی تاثیرگذار باشد و در جلوگیری از مقاومت کارکنان در برابر تغییر و کاهش محدودیت در بازدهی یاری رساند. شغل کارمندی دارای جایگاه اجتماعی و ویژگی های به خصوصی است. فرد با توجه به مرسومات جامعه از احترام و منزلت بدیهی و بالاتری برخوردار است و جامعه برای پذیرش او معیارهای بسیار بالایی را محک می زند. مسوولیت پذیری از دیگر ابعاد این شغل محسوب می شود.