«سید حسن حسینی» جامعه شناس در خصوص تغییر سبک زندگی افراد در دوران کرونا گفت: هرچند تغییر رفتارها برای کناره گیری از عادات پیشین، زمانبر است اما با مشارکت رسانه‌ها و اطلاع رسانی‌های موثر در سطوح مختلف می‌توان نسبت به تغییر عادتواره‌ها امیدوار بود.

سبک زندگی یکی از واژه‌هایی است که در علوم اجتماعی و جامعه شناسی بسیار یافت می‌شود و منظور از آن روش زندگی افراد است. طی سال‌های متمادی انسان‌ها همواره کوشیده‌اند روش زندگی خود را بشناسند و آن را مدیریت کنند و حتی دولت‌ها گاهی تلاش کرده‌اند بر این سبک های زندگی تاثیر بگذارند. در ماه های گذشته نیز شیوع کرونا در کشورهای مختلف سبب شده موضوع سبک زندگی و تغییر آن اهمیت یابد؛ زیرا عدم هماهنگی سبک زندگی پیشین با شرایط جدید و نیز عدم رعایت برخی نکات بهداشتی ممکن است باعث شود عوامل بیماری‌ زا تشدید شده و پیامدهای ناخوشایندی برای افراد جامعه رقم بخورد. ویروس کرونا موسوم به «کووید ۱۹» اواسط ماه دسامبر ۲۰۱۹ میلادی (۲۴ آذر ۱۳۹۸) در شهر ووهان واقع در مرکز چین گزارش شد.ابتدا از این بیماری به عنوان ذات‌الریه نام برده شد اما کمیسیون ملی بهداشت چین در ۳۰ دسامبر سال ۲۰۱۹ میلادی (۹ دی ماه ۹۸) به صورت رسمی شیوع این ویروس را در چین اعلام کرد. اما اینکه نحوه مواجهه گروه‌ها و طبقات مختلف جامعه با این تغییرات چه خواهد بود و مسوولیت رسانه در این میان چیست؛ سبب شد پژوهشگر ایرنا با «سید حسن حسینی » جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران به گفت و گو بنشیند. مشروح این گفت و گو را در ذیل می‌خوانید:

ارتباط سبک زندگی با باورها و نگرش‌ افراد

حسینی در خصوص سبک زندگی و تعریف آن گفت: سبک زندگی عبارت است از نحوه زندگی هر یک از انسان‌ها. از آنجایکه هر یک از افراد در گروه‌های اجتماعی و یا جامعه ای زندگی می‌کنند، بنابراین نوع پوشش خاص و یا رفتاهای خاصی دارند که از آن با عنوان سبک زندگی فردی یا گروهی یاد می‌شود.

از طرفی سبک زندگی بیانگر وجه نظرها و یا نگرش‌های افراد است و افراد بر اساس جهان بینی و ارزش هایی که به آن معتقد هستند، نوع خاصی از رفتارها را از خود بروز می‌دهند. برای مثال در دنیای اقتصاد سبک‌های زندگی خاصی مورد توجه قرار می گیرد که از طریق آن کالاهایی به فروش می‌رسد.

تغییر و تحولات زندگی متاثر از کرونا

این جامعه شناس درباره کرونا و تاثیرات آن اظهار داشت: بیش از یکسال است که با بیماری ویروسی تحت عنوان کرونا و یا همان کووید ۱۹ مواجه شده‌ایم که در طی این مدت تغییرات و تحولات بسیاری در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به وجود آمده است.

وی افزود: اگر چه این تحول گذرا است و بعد از واکسیناسیون کامل و پیدا شدن داروی درمانی برای این ویروس، دنیا مقداری به وضعیت قبلی خود انتقال می‌یابد؛ اما با این حال می‌توان گفت که کرونا در این مدت توانسته یکسری قواعد را در دنیای سیاست، اقتصاد و اجتماع تغییر دهد.

حسینی تاکید کرد: اثرگذاری‌های این ویروس را می‌توان در زمینه اقتصادی در تولید، توزیع و مصرف، در حوزه اجتماعی در کنش‌ها و واکنش‌ها و روابط اجتماعی افراد و در حوزه فرهنگی در میل افراد به مصرف و روحیه مصرف‌گرایی آنها مشاهده کرد. برای مثال در حوزه اقتصادی بسیاری از افراد شغل و منزلت اجتماعی خود را از دست داده‌ و یا ورشکسته شده و یا رو به ورشکستگی هستند. در سطح اجتماعی ما وقتی از مردم صحبت می‌کنیم در واقع مجموعه از افراد جامعه مد نظر ما هستند که در محیط‌های خانوادگی، شغلی، تفریحی و یا در محیط‌های عمومی آمد و شد دارند و متناسب با این گروه‌ها وظایفی خاصی را نیز بر عهده دارند.

این استاد دانشگاه ادامه تصریح کرد: در دوران کرونا سبک زندگی افراد تغییر کرده و دوران قرنطینگی سبب شده روابط اعضای خانواده تا حدودی تحت تاثیر قرار بگیرد. برای مثال گزارش بسیاری از کشورها در خصوص بالا رفتن میزان خشونت‌های خانگی موید این نکته است. علاوه بر این کرونا بر تغذیه و مصرف مواد بهداشتی افراد تاثیر گذاشته و رعایت پروتکل‌های بهداشتی سبب شده افراد برخی از آداب و معاشرت خود مبنی بر دست دادن یا روبوسی را ترک کنند. همچنین رژیم‌ها و نحوه تغذیه افراد تغییر کرده و اگر قبلا غذای رستوران‌ها را بر غذای خانگی ترجیح می‌دادند اکنون ترجیح آنها غذاهای تهیه شده توسط خودشان و یا خرید الکترونیکی آن از رستوران‌ها است. همچنین اگر قبلا در محیط های شهری و رفت و آمدها وسایل حمل و نقل عمومی بر وسایل حمل و نقل شخصی اولویت داشت اکنون به دلیل ترس از بیماری و عدم انتشار آن اتومبیل‌های شخصی بر اتوبوس‌ها و متروها اولویت پیدا کرده است.

اهمیت مشارکت مردم

حسینی در پاسخ به این سوال که مشارکت مردم در خصوص کرونا چه اهمیتی دارد، گفت: ما در مورد همه پدیده های اجتماعی نیازمند انسجام و همکاری‌های اجتماعی هستیم. یعنی یک جامعه سالم جامعه‌ای است که افراد جایگاه خود را به خوبی بشناسند و در این جایگاه قرار گرفته وظایفی که بر عهده دارند را به درستی انجام دهند. حال ما با شرایط خاصی به نام شرایط کرونایی مواجه هستیم که در این خصوص نیز هر یک از ما جایگاه و وظایف خاصی داریم و آن حفظ خودمان از ابتلا به این ویروس و حفظ دیگران از مبتلا شدن به آن است.

حسینی خاطر نشان کرد: پس اگر شرایط به وجود آمده ناشی از کرونا را یک امر عام در حوزه بهداشتی بدانیم، باید بگوییم هر یک از ما وظایفی داریم که با دیگران همسان است. مثلا من باید ماسک بگذارم و شما هم باید ماسک بگذارید و در سایر موارد هم همنیطور است. در واقع این رفتارها اموری هستند که باید به طور متقابل توسط همه انجام شوند و نه فقط یک افراد یا مجموعه‌ای از افراد خاص.

این استاد دانشگاه گفت: لذا برای ترغیب افراد به مشارکت و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، باید آنها را توجیه کرد که این یک عمل فردی است که تاثیر اجتماعی دارد. عملی است که اگر هر یک از ما رعایت کنیم، سلامت همه ما تضمین می‌شود و عدم رعایت آن نه تنها خودمان را بلکه دیگران را نیز گرفتار می‌کند. پس وقتی از مشارکت صحبت می‌کنیم یک مشارکت عام و فراطبقاتی است. یعنی طبقات مختلف اجتماعی و شغلی را شامل می‌شود.

نیاز مداوم مردم به دریافت آگاهی‌های صحیح

حسینی در خصوص آگاهی مردم و اهمیت آن گفت: در جامعه ایران گاهی عدم رعایت مناسب و یا کامل پروتکل‌های بهداشتی مشاهده می‌شود که ناشی از عدم اطلاع رسانی‌ها و آگاهی‌های مناسب است. برای مثال اینکه افراد هنوز هم از تعطیلات استفاده می کنند و به صورت فشرده به مسافرت می روند و یا گفته می‌شود مراسم مذهبی را اینگونه برگزار کنند در حالیکه ما غیر آن را مشاهده می‌کنیم، این‌ موارد نشان می‌دهند، هنوز بسیاری از مردم برای رعایت رفتارهای خاص و پروتکل‌ها توجیه نشده‌اند. هر چند در کشورهای مختلف هم سطوحی از این رفتارها مشاهده می‌شود اما نسبتا کمتر است.

وی افزود: همچنین گاه در جامعه تناقضاتی نیز از سوی اصحاب رسانه دیده می‌شود. گفتمان متناقض رسانه‌ها ذهنیت جامعه را از وضعیت طبیعی خارج می‌کند و به ذهنیت متناقض تبدیل می‌کند و از یک جامعه با ذهنیت متناقض نمی‌توان انتظار داشت تا رفتارهای مناسب و مطابق با قواعد داشته باشد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: از طرفی تغییر سبک زندگی باید با نظرات کارشناسانه و متخصصین صورت بگیرد به نحوی که کشورهای مختلف شوراهایی متشکل از جامعه‌شناسان، روانشناسان، پزشکان و... برای این امر در نظر گرفته‌اند تا جوانب مختلف امر دیده شود. اما در ایران شورا و یا ستادی که برای این امر در گرفته شده یک تیم کامل نیست و هماهنگی نهادی و درون بخشی در برخی موارد دیده نمی‌شود.

چگونگی تغییر عادتواره‌ها در افراد

حسینی در پایان به چگونگی تغییر عادتواره‌های مردم اشاره کرد و توضیح داد: ضمن اینکه تغییر رفتارها زمان بر است و باید به افراد در این خصوص فرصت لازم داده شود تا از رفتارهای خودخواهانه خود فاصله گرفته و عادات پیشین را ترک کنند، همچنین برای تغییر رفتاها و عادتواره‌ها به رسانه‌های مجازی، صوتی و تصویری و نیز شبکه‌های اجتماعی مختلف نیاز داریم تا به فراخور افراد و شرایط آنها بتوانند اطلاع رسانی‌های مناسب داشته باشند و پیام‌های موثر را منتقل کنند.