بررسی ها نشان می دهد : بیش از ۱۸۰ کشور به «کوواکس» یا برنامه جهانی تامین واکسن کووید ۱۹ برای همه کشورها پیوسته اند تا از طریق یک ساختار جمعی و مشترک با آپارتاید و احتکار واکسن از سوی برخی کشورها مقابله کنند.

به گزارش ایرنا، بیماری کووید ۱۹ چند روز قبل یک ساله شد اما هنوز راهکار دقیق و قطعی برای مقابله و نابودی آن یافت نشده است. تنها اقدامی که متخصصان، سیاستمداران و مردم جهان را تااندازه‌ای به آینده خوش‌بین نگاه داشته است دستیابی به یک واکسن برای ایجاد ایمنی عمومی در برابر این ویروس مرگبار است.

راهکارهای گوناگونی برای مقابله با بیماری اندیشیده شده و صدها شرکت بزرگ و کوچک دارویی برای دستیابی هر چه سریعتر به واکسن در حال رقابت هستند. به تازگی اعلام شد شرکت آمریکایی «فایزر» در همکاری با شرکت آلمانی «بایو ان.‌تک» به واکسنی دست یافته است که بیش از ۹۰ درصد مصونیت ایجاد می کند.

کوواکس؛ واکسن برای افراد خاص در همه کشورها

کوواکس (COVAX) یا تسهیلات دسترسی جهانی به واکسن (Vaccine Global Access Facility) ابتکاری برای سرعت بخشیدن به توسعه، تولید و دسترسی عادلانه کشورهای جهان به واکسن از طریق تسهیل مراحل آزمایش، درمان و تولید واکسن کووید ۱۹ است. امیدواری‌های فراوانی وجود دارد که استفاده از واکسن بیماری کرونا تا پایان سال میلادی جاری آغاز شود. به همین منظور سازمان جهانی بهداشت برنامه‌ریزی کرده است تا با راه اندازی و تشویق پروژه کوواکس تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی ۲ میلیارد دوز واکسن کرونا را در کشورهای عضو که بیشتر آن‌ها از کشورهای درحال توسعه و فقیر هستند، توزیع کند.

«تدروس آدهانوم گبریسوس» مدیر کل سازمان جهانی بهداشت ابراز امیدواری کرده است در ماه های آینده خبرهای خوبی در زمینه راه کارهای مقابله با بیماری کووید۱۹ منتشر شود. اگر واکسنی تولید شود باید به نحو موثری مورد استفاده همه مردم جهان قرار بگیرد.

وی اظهار داشت در ابتدا عرضه محدود خواهد بود اما به تدریج با افزایش تولید واکسن در گذر زمان، همه مردم به واکسن دسترسی پیدا خواهند کرد. در این شرایط باید واکسیناسیون برای افرادی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند از جمله افراد مسن، بیماران صعب العلاج، افراد اسیب پذیر و کارکنان حوزه درمان که در معرض مستقیم این بیماری قرار دارند مورد استفاده قرار بگیرد.

کوواکس برنامه ای با مدیریت مشترک گروه واکسن GAVI، سازمان جهانی بهداشت و ائتلاف ابتکارات آمادگی برای همه‌گیری (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations) است که هدف خود را جلوگیری کردن از احتکار واکسن احتمالی کووید ۱۹ از سوی دولت‌ها عنوان می‌کند تا استفاده از آن برای افراد هدف در همه کشورها به صورت عادلانه صورت بگیرد.

به عبارت دیگر سازمان جهانی بهداشت تلاش دارد تا اولویت عرضه واکسیناسیون در همه کشورها برای افراد خاص و هدف در دستور کار قرار بگیرد نه اینکه همه افراد در یک کشور خاص از واکسن بهره مند شوند و در دیگر کشورها واکسن در دسترسی نباشد.هدف کوواکس جلوگیری کردن از احتکار واکسن احتمالی کووید ۱۹ از سوی دولت‌ها است تا استفاده از آن برای افراد هدف در همه کشورها به صورت عادلانه صورت بگیرد.

کوواکس، آزمون همکاری جهانی

تا ماه سپتامبر ۲۰۲۰ تنها ۷۸ کشور علاقه مندی خود برای پیوستن به این برنامه جهانی را اعلام کرده بودند که در میان آن ها کشورهای پیشرفته و ثروتمند و متوسط حضور داشتند کشورهای آلمان، ژاپن، نوروژ و برخی اعضای اتحادیه اروپا از جمله کشورهای پیشرو در پیوستن به این برنامه بودند. اکنون اما بنا بر اعلام سازمان فوق تعدا اعضا بسیار افزایش یافته است. تارنمای کمیسیون اروپا عنوان داشته است که تا چند روز قبل ۱۸۴ کشور توافق همکاری در این برنامه را امضا کردند.

خبرگزاری «رویترز» در گزارشی نوشت حتی یونیسف دیگر نهاد زیر مجموعه سازمان ملل متحد هم به چارچوب کوواکس پیوست و مقدمات حمل و انتقال حجم عظیم از واکسن و سرنگ را به کشورهای مختلف جهان برنامه‌ریزی کرده است. گفته می‌شود یونیسف با ۳۵۰ خط هوایی و شرکت های حمل و نقل بر سر انتقال و تحویل بیش از یک میلیارد دوز واکسن و سرنگ به کشورهای فقیری همچون بروندی، افغانستان و یمن به توافق رسیده است.

اتحادیه اروپا که تاپیش از این برای مشارکت در پروژه کوواکس ۴۰۰ میلیون یورو اختصاص داده بود، اکنون مبلغ مشارکت خود را ۱۰۰ میلیون یورو افزایش داد تا اقدام مثبتی را برای دسترسی آسان‌تر کشورهای فقیر ایجاد کند. اتحادیه اروپا با این اقدام خود یکی از پیشروترین بازیگران و در رده برترین ارائه دهندگان کمک‌های انساندوستانه در مقابله با کرونا قرار گرفته است.

به نوشته تارنمای سازمان جهانی بهداشت، کوواکس اکنون بزرگترین و متنوع‌ترین برنامه تولید واکسن در جهان را در حال انجام دارد. حداقل ۹ واکسن کاندید استفاده هستند و ۹ مورد دیگر هم درحال بررسی است. همچنین کوواکس تنها ابتکاری است که همزمان با تولیدکنندگان و دولت‌ها برای کسب اطمینان بابت تولید واکسن کووید۱۹ و تسهیل دسترسی مردم جهان در همه کشورهای فقیر و غنی همکاری می‌کند.

در صورت موفقیت، کوواکس نه تنها به کشورهای عضو این برنامه تسهیلات ارائه می کند بلکه شکاف موجود در زمینه هزینه و بودجه روند تحقیق و توسعه واکسن را با حمایت از اقتصادهای ضعیف برطرف می‌سازد.

همانگونه که مدیر کل سازمان اظهار داشت: کووید ۱۹ یک چالش بهداشتی بی سابقه برای جهان بود که مقابله با آن تنها با همکاری بی نظیر دولت‌ها، محققان، تولیدکنندگان و شرکای چندگانه قابل انجام است. با تجمیع منابع و اقدام منسجم از طریق یک توافق (COVAX)، ما می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم هنگامی که واکسن کووید ۱۹ در دسترس قرار گرفت به طور عادلانه در دسترس همه کشورها قرار می‌گیرد.

دکتر «ست برکلی» مدیر اجرایی موسسه GAVI به عنوان یکی از اعضای اصلی این ائتلاف اعتقاد دارد کوواکس تنها راه حل واقعی برای کووید ۱۹ خواهد بود که برای بیشتر کشورهایی که قادر به پرداخت هزینه خرید واکسن هستند یا نیستند، واکسن مورد نیاز را تامین می‌کند. در واقع به کشورها سهم تضمین شده‌ای از واکسن داده می شود حتی برای کشورهای دارای قدرت اقتصادی هم این ابتکار ابزاری را برای کاهش مخاطرات مربوط به مجوزها و دسترسی به همراه دارد.

تلاش برای مقابله با آپارتاید درمانی

تارنمای مرکز و نشریه «جامعه و سیاست بین الملل» (International Politics and Society) اعتقاد دارد ابتکار کوواکس راهی برای مقابله با آپارتاید واکسن در جهان است. رویکرد هر کشوری هنگام دریافت واکسن ممکن است غیرمنطقی شود. بنابر این برنامه کوواکس دقیقا اقدامی است که کشورها باید انجام دهند تا شرایط عادلانه‌ای برای دسترسی به واکسن ایجاد شود. درواقع این برنامه باهدف جلوگیری از احتکار واکسن توسط کشورهای ثروتمند در دستور قرار گرفت.

بیشتر از ۱۸۰ کشور جهان که در برگیرنده دو سوم جمعیت جهان است اکنون به عضویت این برنامه درآمده‌اند که تقریبا ۹۴ درصد کشورهای ثروتمند را شامل می شود. طبق برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته است در مرحله نخست واکسن به گونه‌ای توزیع می‌شود تا ۳ درصد جمعیت هر کشور که با بیشترین خطرات روبرو هستند مخصوصا کارکنان بخش بهداشت و درمان آن را مورد استفاده قرار دهند و سپس به دیگر افراد در معرض خطر اختصاص داده شود.

در مرحله بعد واکسن به کشورها بر اساس میزان سرعت شیوع بیماری تعلق خواهد گرفت. ممکن است واکسنی تولید شود که به چند مرحله تزریق نیاز داشته باشد همچون واکسن شرکت فایزر که باید ۲ دوز در سه هفته تزریق شود. برآوردها حکایت از تولید حداکثر ۱.۳ میلیارد دوز واکسن تا پایان سال آینده دارد و به همین دلیل توزیع منصفانه آن کاری به شدت دشوار خواهد بود.

طبق تحلیل این نشریه، با جلوگیری از انبار شدن واکسن در برخی کشورها می‌توان بر همه‌گیری غلبه کرد. هنگام عرضه واکسن پذیرش رویکرد هر کشور غیرمنطقی خواهد بود ضمن آنکه رقابتی سخت برای تهیه دوزهای واکسن شکل می‌گیرد. در حقیقت این ابتکار با آپارتاید سلامت جهانی مقابله خواهد کرد که ممکن است باعث تشدید نابرابری شود و مقابله و نابودی ویروس را سخت کند.