حوزه علم و فناوری ایران و جهان در نوروز ۱۴۰۱ نیز بدون تعطیلی و توقف با تحولات و دستاوردهایی جدید همراه بود؛ تازه هایی از جنس ارتباطات و دانش بنیان ها تا فضا و نجوم.

سال ۱۴۰۱ که از سوی رهبر معظم انقلاب به شعار تولید؛ دانش بنیان، اشتغال آفرین مزین شده است، از همان آغاز با خبرهای خوبی در حوزه علم و فناوری همراه بود.

از وزارتخانه های این حوزه؛ ارتباطات و فناوری اطلاعات و علوم، تحقیقات و فناوری گرفته تا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دانشگاه ها و سازمان ها و نهادهای مختلف سازماندهی اقدامات و برنامه ها در راستای گام برداشتن در این مسیر را آغاز کرده و همچنین گزارش هایی را در زمینه ظرفیت های موجود و دستاوردهای حاصل شده به عنوان زیرساخت های لازم ارایه دادند. 

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ از احیای شورای عالی فضایی پس از ۱۰ سال تا آغاز طرح ملی توسعه فیبر نوری منازل و کسب‌وکارها با ۵۰۰ هزار پورت، اتصال ۷۸۰ روستا به اینترنت برای اولین بار، افتتاح بزرگ‌ترین سورتینگ هوشمند پست و دسترسی تمام نقاط کشور به شبکه‌های دیجیتال پخش صداوسیما

تشکیل کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال در کشور

آذر ماه ۱۴۰۰، نخستین جلسه کمیسیون راهبری کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال با حضور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و نمایندگان تام‌الاختیار دستگاه‌های عضو تشکیل شد و آیین‌نامه داخلی این کارگروه به تصویب رسید.

دسترسی به اینترنت با سرعت چند ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه

بهمن ۱۴۰۰، واگذاری پورت‌های پرسرعت فیبر نوری، در مقدس مشهد و قم انجام شد. با توسعه فیبر نوری دیگر محدودیت سرعت مفهوم نخواهد داشت و بستر شبکه برای ارائه انواع خدمات مورد نیاز مردم آماده می‌شود.

وزارت ارتباطات برای دستیابی به این هدف، یک برنامه حدود سه ساله را تدوین کرده است. اولین قدمی که در سال ۱۴۰۰ برداشته شد، تصویب اصل حاکم بر تقسیم کار و حمایت از توسعه شبکه دسترسی مبتنی بر فیبرنوری، تصویب شرایط مشارکت اپراتورهای موبایل در توسعه شبکه فیبرنوری، ایجاد ۵۰۰ هزار پورت منصوبه فیبرنوری، تدوین تعرفه و ضوابط استفاده از امکانات پایه توانیر و شهرداری‌ها و تدوین مقررات و ضوابط عمده فروشی بود که انجام شد.

 

دسترسی تمام نقاط کشور به شبکه‌های دیجیتال پخش سراسری صداوسیما

پروژه سیگنال رسانی به تمام نقاط کشور اسفند ۱۴۰۰ افتتاح شد. تا قبل از آن برخی نقاط کشور در زمان پخش برخی برنامه‌ها مانند فوتبال، مجبور بودند سریال‌ها و فیلم‌های تکراری را تماشا کنند.

امکان تماشای برنامه‌هایی که در استان تهران پخش می‌شد، عملا برای بسیاری از شهرها مهیا نبود. برای برقراری عدالت در این حوزه، پروژه سیگنال‌رسانی به تمام نقاط کشور آغاز شد. این پروژه ملی سنگین و پرهزینه که در زمان انجام با چالش‌های بسیاری رو به رو شد، بالاخره اسفند ۱۴۰۰ به مرحله بهره‌برداری رسید. اکنون تمام ایران می‌توانند برنامه‌هایی که در پایتخت پخش می‌شود را تماشا کنند.

اتصال  ۱۰۰۰ روستا به شبکه ملی ارتباطات پایدار و پرسرعت

در پهنای جغرافیای ایران، حدود ۴۰ هزار روستا وجود دارد. بر اساس آخرین آمارهایی که تا قبل از استقرار دولت سیزدهم وجود داشت، ۹۸ درصد روستاهای کشور به اینترنت متصل بودند. پس از بررسی‌های میدانی که صورت گرفت و با فناوری‌ که هر روز رو به پیشرفت است، وزارت ارتباطات تصمیم گرفت، کار اتصال روستاها به اینترنت را صرفا به روستاهایی که فاقد ارتباطات هستند محدود نکند، بلکه روستاهایی که کیفیت اینترنت در آن‌ها مناسب نیست را نیز به روستاهایی که باید برای آن‌ها اتصال با کیفیت فراهم شود، اضافه کنند.

این بررسی‌ها نشان داد که حدود هفت هزار و ۵۰۰ روستا باید به اینترنت متصل شوند. اوایل بهمن سال گذشته، مراسم اتصال هزار روستا به شبکه ملی ارتباطات پایدار و پرسرعت برگزار شد. برای این کار ۵۰۰ سایت ارتباطی احداث شد و به این واسطه ۷۸۰ روستا برای نخستین بار به اینترنت پرسرعت متصل شدند و ۲۵۰ روستا نیز ارتقای کیفیت یافتند.

افتتاح ۱۰ هزار طرح مخابراتی  

۱۰ هزار طرح مخابراتی که با حضور وزیر ارتباطات و تعدادی از نمایندگان مجلس به بهره‌برداری رسید، اظهار داشت: برای پروژه‌هایی که امروز افتتاح شد، مبلغی بالغ بر ۲۰ هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری شده است. بهسازی شبکه فیبر نوری کشور، توسعه تجهیزات انتقال و دیتا و اتصال سایت‌های روستایی به شبکه ملی اطلاعات از موارد مهم طرح‌های افتتاح شده، است.

سرمایه‌گذاری ۲۰ هزار میلیارد ریالی در توسعه شبکه ارتباطی کشور

توسعه اینترنت ثابت و برطرف کردن عقب‌ماندگی‌هایی که در این حوزه وجود دارد، جزو مهم‌ترین دغدغه‌های وزارت ارتباطات است. اواخر سال گذشته، مدیرعامل شرکت ملی مخابرات ایران در مراسمی که با حضور وزیر ارتباطات برگزار شد، از ۱۰ هزار طرح مخابراتی با سرمایه گذاری ۲۰ هزار میلیارد ریالی رونمایی کرد.  

افتتاح بزرگ‌ترین سیستم سورتینگ هوشمند پستی کشور

اواسط بهمن سال گذشته، بزرگ‌ترین سیستم سورتینگ هوشمند (دسته‌بندی و مرتب‌سازی مکانیزه) مرکز تجزیه و مبادلات پستی کشور با حضور مسوولان افتتاح شد.

با افزایش ترافیک مرسولات پستی در کشور، نیاز به مراکز پردازش هوشمند بیش از گذشته ضرورت یافت. اسفند ۹۹ نخستین مرکز مکانیزه تجزیه و مبادلات در مرکز پردازش هوشمند مرسولات پستی (مرکز خلیج فارس) در تهران افتتاح شد. پس از آن، سیستم پردازش هوشمند به اصفهان رسید و سال گذشته در دهه فجر، بزرگ‌ترین سیستم سورتینگ هوشمند در مرکز تجزیه و مبادلات کشور (چهارراه لشکر) افتتاح شد.

ارزش مالی تجارت الکترونیکی از ۵۶۰ هزار میلیارد تومان عبور کرد

ارزش مالی تجارت الکترونیکی در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۰ از ۵۶۰ هزار میلیارد تومان (۵۶۰۷ هزار میلیارد ریال) عبور کرد.

در این ۶ ماه، تعداد معاملات تجارت الکترونیکی به یک میلیارد و ۸۹۴ میلیون و ۳۶ هزار و ۴۹۶ عدد رسیده است.

این در حالی است که آمار جهانی، نشان می‌دهد حجم تجارت الکترونیکی جهان در سال ۲۰۲۰ به ۴.۲۱۳ تریلیون دلار بود و در سال ۲۰۲۱ میلادی به ۴.۹۲۱ تریلیون دلار رسید که این آمار حکایت از رشد ۱۷ درصدی حجم تجارت الکترونیکی جهان را در یک سال نشان می‌دهد.

شاخص‌های کلان ارتباطات ثابت ایران در پایان سال ۱۴۰۰

بررسی داده‌های حوزه ارتباطی کشور نشان می‌دهد، در حوزه ارتباطات سیار در وضعیت خوبی قرار داریم اما در حوزه اینترنت ثابت، وضعیت آنچنان مناسب نیست. بر اساس آخرین داده‌ها در پایان دی ماه سال ۱۴۰۰ حدود ۹۱ میلیون کاربر پهن‌باند سیار و کمتر از ۱۲ میلیون مشترک پهن‌باند ثابت هستند.

در آمارهای جهانی، میزان اشتراک نسبت به جمعیت کشورها سنجیده می‌شود. میانگین جهانی هم اکنون حدود ۱۵ اشتراک به ازای هر ۱۰۰ نفر است. در ایران با حدود ۸۵ میلیون نفر جمعیت، این شاخص به ۱۲.۵ مشترک به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت می‌رسد. این در حالی است که در بخش پهن‌باند سیار ۱۰۷ کاربر به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت می‌رسد.

بنابر گزارشی که سازمان تنظیم مقررات منتشر کرده، نکته مهم در این شاخص، نادیده گرفته شدن تفاوت‌ فناوری‌های پهن‌باند ثابت است زیرا عمده فناوری‌های مورد استفاده در بخش ثابت ایران که به ADSL متکی است، دیگر پهن‌باند محسوب نمی‌شود و قادر به انتقال دیتا با سرعت بالا نیست.

صادرات فرستنده صدا و تصویر سیم کارتی دانش بنیان ایرانی به آفریقا و خاورمیانه

یک شرکت دانش بنیان ایرانی موفق شد علاوه بر دستیابی به دانش فنی فرستنده صدا و تصویر سیم کارتی و عرضه آن به بازار داخلی، این محصول را به کشورهای آفریقایی و خاورمیانه نیز صادر کند.

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ از تجاری‌سازی بیش از ۶۰۰ فناوری و تحقق وعده بیمه دانشجویی تا راه‌­اندازی نظام ایده‌ها و نیازها (نان) و تلاش برای بازگشایی دانشگاه ها 

تجاری سازی ۶۰۰ فناوری

وزارت علوم و مجموعه پژوهشی اش در دولت صادق و مردمی، بیش از ۶۰۰ فناوری را تجاری سازی کرد. بیش از ۱۴۰ شرکت فناور در پارک علم و فناوری سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران مشغول فعالیت هستند که از این میان ۶۵ درصد شرکت های فعال شرکت‌ های دانش بنیان هستند. در سایر پارک‌های علم و فناوری حدود ۲۵ درصد از این مجموعه ها را شرکت‌های دانش بنیان تشکیل می دهند و  این رقم ۶۵ درصد شرکت های فعال دانش بنیان در مجموعه پارک علم و فناوری این سازمان به نوعی رکورد محسوب می شود.

بیش از ۶۰۰ فناوری مختلف در این مجموعه تجاری سازی شده است، برخی از محصولات این مجموعه به خارج از کشور صادر می شوند. گردش مالی شرکت‌های مستقر در پارک علم و فناوری این سازمان در سال گذشته بالغ بر هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بود و برای سال آینده هم ۲ هزار میلیارد تومان پیش بینی شده است.

 

دانشجویان بیمه شدند

یکی از رهاوردهای وزارت علوم دولت مردمی، عملیاتی کردن بیمه دانشجویی بود که سرانجام محقق و ثبت نام آن برای دانشجویان متقاضی انجام شد. این بیمه تنها شامل تمام دانشجویان دارای کارت دانشجویی می‌شود اما این بیمه شامل فارغ‌التحصیلان سال‌های قبل نمی‌شود. دانشجویان تمام مقاطع تحصیلی امکان دریافت این بیمه را دارند.

 

راه‌­اندازی نظام ایده‌ها و نیازها (نان)

نظام ایده­ ها و نیازها (نان) به دنبال طرح اولیه ارایه ‌شده از سوی وزیر علوم و با تشکیل تیم راهبردی و اجرایی برای تحلیل و بررسی نیازمندی ­های کشور، طراحی اولیه شد. این نظام برای هم­رسانی نیازها و ایده ­ها در سطح جامعه طراحی شده است و با همسوسازی پایان­ نامه ­ها و رساله­ های ارشد و دکتری به کاربردی کردن و توسعه تحقیقات نیاز محور و با هدف ارتقای بهره ­وری و استفاده حداکثری از توان نخبگان خواهد پرداخت.

طراحی و راه‌­اندازی اتاق­‌های فکر شانزده ­گانه (اندیشکده) 

بررسی کارشناسی برای ایجاد اتاق ­های فکر در این وزارت در دوره جدید آغاز شد و از طریق رایزنی با حدود ۳۰۰ نفر از نخبگان و صاحب­نظران آموزش عالی کشور و حوزه ­های مرتبط، با محوریت معاون فناوری و نوآوری فعلی وزیر علوم، این اتاق ­های فکر تشکیل و سازمان­دهی و رونمایی از این اتاق ­های فکر نیز در روز ششم آذر ۱۴۰۰ انجام شد.

 

بازگشایی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی 

معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری روز دوشنبه ۲۷ دی ماه در بخشنامه‌ای به همه دانشگاه‌ها جزییات حضوری شدن نیم سال دوم تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ را ابلاغ کرد.

در این بخشنامه آمده است: با عنایت به مصوبه نشست ستاد از سرگیری آموزش حضوری دانشجویان در تاریخ ۲۰ دی ۱۴۰۰ در خصوص حضوری شدن آموزش در مقاطع مختلف تحصیلی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و نیز حاصل مذاکرات به‌عمل‌ آمده در نشست روسای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی با حضور وزیر علوم در روز ۲۳ دی ۱۴۰۰ مستدعی است هماهنگی لازم برای اقدامات مرتبط با در نظر گرفتن همه شرایط و الزامات اختصاصی آن دانشگاه، موسسه آموزش عالی در اجرای مصوبه انجام شود.

بر اساس این بخشنامه، همه کلاس‌های آموزشی دانشجویان در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در تمامی مقاطع تحصیلی نیم سال دوم ۱۴۰۱-۱۴۰۰ به‌ صورت حضوری برگزار می شود.

طبق اعلام دانشگاه ها از ورود دانشجویانی که واکسن تزریق نکرده‌اند به خصوص به خوابگاه‌ها جلوگیری می‌شود بنابراین دانشجویانی می‌توانند وارد دانشگاه شوند که حداقل یک مرحله واکسن زده باشند.

همچنین ستاد ملی مقابله با کرونا روز ۶ فروردین اعلام کرد همه مراکز آموزشی، مدارس و دانشگاه ها باید از روز ۱۴ فروردین آموزش های حضوری را آغاز کنند.

 

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و دانش بنیان ها

روند توسعه فناوری‌ سلول‌های بنیادی با ۶ ماموریت راهبردی شتاب گرفت

تعریف و اجرایی سازی ۶ مأموریت راهبردی در سال ۱۴۰۰ سبب شد حوزه سلول‌های بنیادی با قدرت بیش‌تری، به نقشه راه توسعه متعهد بماند.

این ماموریت‌ها علاوه بر تداوم رسالت‌های قبلی این ستاد و تقویت آنها، شاخص‌هایی را در حوزه نوآوری و قدم گذاشتن در ماموریت‌هایی که طی سالیان قبل، کمتر به آنها پرداخته شده بود را به خود می‌دید.

 

ارایه مشوق بانکی به صادرکنندگان مرتبط با حوزه معاونت علمی ریاست جمهوری

صادرکنندگان مرتبط با حوزه فعالیت معاونت علمی در قالب بسته حمایت از توسعه صادرات غیرنفتی، مشوق کمک سود تسهیلات بانکی دریافت می‌کنند.

در راستای اجرای بسته حمایت از توسعه صادرات غیرنفتی سال ۱۴۰۰، سازمان توسعه تجارت ایران در چارچوب بسته حمایتی، نسبت به پرداخت کمک سود تسهیلات بانکی به جامعه صادرکنندگان مرتبط با حوزه فعالیت معاونت علمی و فناوری اقدام می‌کند.

این مشوق صادراتی پس از ارایه مستندات و بررسی درخصوص میزان مشوق قابل پرداخت به بنگاه‌های متقاضی پرداخت خواهد شد.

تشکیل کارگروه همکاری مشترک میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت نیرو 

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همچنین از تشکیل کارگروه همکاری مشترک میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت نیرو با هدف ایجاد تسهیلات، تنظیم‌گری و وضع مقررات برای توسعه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر، بهینه‌سازی مصرف انرژی و هوشمندسازی خبر داده است.

 

مقاوم سازی ساختمان با ملات خمیری دوستدار محیط زیست ساخت دانش بنیان های ایرانی

متخصصان یک شرکت دانش بنیان ایرانی ملات خمیری سبز پلیمری دوستدار محیط زیست برای جایگزینی ملات سنتی از قبیل ماسه و سیمان در صنعت ساختمان تولید کرده است که چهار برابر ملات سنتی مقاومت کششی، فشاری و برشی را می‌تواند تحمل کند.

درمان سندرم مچ دست با لوسیون دانش بنیان ایرانی

شرکت دانش بنیان دارویی آنا فارما توانسته با استفاده از توان متخصصان ایرانی لوسیون درمانی برای درمان سندرم مچ دست (تونل کارپال) تولید کند. این محصول اکنون به هفت کشور دنیا صادر می شود.

 

نگاهی به تازه های علمی جهان

متاورس؛ نسخه‌ای سه‌بعدی از اینترنت بر مبنای واقعیت مجازی و افزوده

متاورس، نام پرتکرار این روزهای دنیای فناوری، نسخه‌ای از اینترنت سه‌بعدی است که با کمک ابزارهای واقعیت مجازی و واقعیت افزوده کاربران را به زندگی، وقت‌گذرانی و حتی خرید و فروش در دنیای جدید و البته مجازی دعوت می‌کند.

متاورس یا فراجهان نام و مفهومی تازه‌ برامده نیست؛ این مفهوم ابتدا در سال ۱۹۹۲ و در رمان سقوط برف نوشته نیل استیفنسون استفاده شد. این کلمه بار دیگر در رمان بازیکن شماره یک (۲۰۱۱) نوشته ارنست کلین و در توصیف دنیای کاملا دیجیتالی فراتر از دنیای آنالوگ استفاده شد. کلمه متاورس از جهت لغوی از ترکیب دو کلمه متا/meta به معنای فرا و یونیورس/ universe جهان گرفته شده است.

متاورس نسخه سه‌بعدی اینترنت است و برآورد می‌شود وقتی فناوری های مرتبط با آن کاملا توسعه یابد افراد بیشتری در این دنیای مجازی زمان می‌گذرانند. افراد امروزه زمان زیادی به اینترنت اختصاص می دهند بنابراین چرا زمان زیادی را در متاورس نگذرانند؛ به ویژه وقتی می توانند لحظاتی را تجربه کنند که در یک فضای اینترنت دوبعدی تجربه نکرده اند.

این موضوع نشان می دهد پول زیادی در این دنیا نهفته است و ظرفیت تبدیل شدن به بخش چندتریلیون دلاری اقتصاد جهان را در دهه های آینده دارد.

 

گام مهم محققان برای تحقق آرزوی دیرینه توقف پیری و جوان‌سازی سلول‌ها

محققان موفق شدند با یک شیوه ژن درمانی سلول های پیر موش‌های سالم را بازیابی کنند تا بر اساس معیارهای سنجش آثار پیری، حیوان جوان‌تر شود. 

 

الهام از طبیعت؛ استفاده از ابریشم عنکبوت برای درمان سرطان

پروتئین تومور پی۵۳ که از سلول‌ها در برابر سرطان محافظت می‌کند و سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد؛ به سرعت داخل سلول می‌شکند، محققان موسسه کارولینسکا سوئد پی‌ برده‌اند افزودن ابریشم عنکبوت (پروتئینی در تار عنکبوت) به این پروتئین موجب تثبیت آن می‌شود.

پروتئین پی ۵۳ با شناخت و جلوگیری از تکثیر ژنتیکی از سلول ها در برابر سرطانی شدن محافظت می‌کند.

اگر سلولی فاقد پروتئین پی ۵۳ کاربردی باشد، به سرعت به سلول سرطانی تبدیل می‌شود که به شکل کنترل نشدنی تقسیم می‌شود. بنابراین محققان در سراسر جهان در حال انجام تحقیقاتی برای توسعه درمان‌های سرطان به شکلی هستند که پروتئین پی ۵۳ را نیز دربرگیرد. 

 

ابداع رآکتوری برای تبدیل کربن پسماند به مواد شیمیایی و تولید همزمان هیدروژن

گروهی از متخصصان آمریکایی رآکتوری ساخته‌اند که توانایی فرآوری کربن موجود در پسماند را برای تولید مواد شیمیایی دارد و همزمان هیدروژنی تولید می‌کند که به عنوان سوخت و برای تامین گرما قابل استفاده است.

 

کهکشان راه شیری با ۱۳ میلیارد سال سن 

دو محقق منجم از موسسه ماکس پلانک تحقیقاتی در مورد ۲۵ هزار ستاره برای تشخیص سن راه شیری انجام داده و پی بردند راه شیری بیش از ۱۳ میلیارد سال پیش به وجود آمده است.