در روزهای پایانی سال ۲۰۲۱ رسانه‌های غربی گزارشی را منتشر کردند مبنی بر اینکه یک پژوهشگاه نظامی آمریکا از پیشرفت پروژه‌ای به هدایت یک محقق ایرانی خبر داده که طبق آن بزودی از نوع برتر واکسن کرونا رونمایی می‌شود که با همه انواع جهش یافته کووید-۱۹ مقابله می‌کند.

جهان دومین سال همه‌گیری کرونا را نیز سپری کرد. ویروسی که دسامبر(دی‌ماه) ۲۰۱۹ برای نخستین‌بار در «ووهان» چین شناسایی شد و به همین دلیل نام کووید-۱۹ را برای بیماری آن انتخاب کردند. بیماری که سه ماه بعد در ۱۱ مارس(اسفند) ۲۰۲۰ از سوی سازمان بهداشت جهانی برای آن اعلام همه‌گیری جهانی شد.

اکنون با گذشت دو سال از شیوع کرونا در دنیا حدود ۲۹۰ میلیون نفر به طور قطعی به این بیماری مبتلا شده و پنج میلیون و ۴۵۰ هزار نفر بر اثر آن جان باخته‌اند. 
بیشترین میزان مبتلایان به ویروس کرونا، در آمریکا با حدود ۵۵ میلیون نفر گزارش شده است. پس از آن هندوستان با ۳۴ میلیون نفر در رتبه دوم، برزیل با بیش از ۲۲ میلیون در رتبه سوم و انگلیس با حدود ۱۳ میلیون نفر در رتبه چهارم قرار دارند. بعد از آن نیز به ترتیب کشورهای روسیه (حدود ۱۰ میلیون)، ترکیه (۹ میلیون)، فرانسه (۹ میلیون)، آلمان (هفت میلیون)، ایران ( ۶ میلیون و ۱۹۰ هزار) و اسپانیا (با ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار مبتلا) در رده‌های بعدی قرار دارند.

با گذشت دو سال از شیوع کرونا حدود ۲۹۰ میلیون نفر در دنیا به طور قطعی به این بیماری مبتلا شده و پنج میلیون و ۴۵۰ هزار نفر بر اثر آن جان باخته‌اند.در مورد تعداد موارد مرگ کرونا نیز آمریکا با ۸۴۷ هزار نفر فوتی، بیشترین مرگ ناشی از بیماری کووید-۱۹ را داشته است و بعد از آن برزیل با ثبت ۶۱۹ هزار، هندوستان با ۴۸۰ هزار، روسیه با ۳۰۹ هزار، مکزیک با ۲۹۹ هزار، پرو با ۲۰۲ هزار، انگلیس با ۱۴۸ هزار، اندونزی با ۱۴۴ هزار، ایتالیا با حدود ۱۳۶ هزار و ایران با ۱۳۱ هزار مرگ کرونایی در رده‌های دوم تا دهم جهان قرار دارند.

مساله بسیار مهم در مورد شیوع کووید-۱۹ در دنیا، جهش مکرر ویروس و تغییر شکل و بیماری‌زایی آن است؛ مساله‌ای که می‌تواند بر اثربخشی واکسن‌های تولید شده بر بیماری کووید-۱۹ موثر باشد. تا کنون واکسن‌های متعددی برای ایمنی‌زایی در برابر بیماری کووید-۱۹ در دنیا معرفی شده‌اند اما تقریبا در مورد همه آنها موضوع کاهش میزان اثربخشی بر سویه‌های جدید و محدودیت زمان اثربخشی مطرح است.

تلاش برای تولید واکسنی علیه همه انواع ویروس کرونا
به گزارش «هلث‌نیوز»، وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) در روزهای اخیر اعلام کرده  فقط چند هفته با اعلام خبر تولید  واکسنی فاصله دارد که می‌تواند با همه انواع  کووید_‌۱۹، از جمله سویه‌های اُمیکرن، دلتا و دیگر سویه‌ها که میلیون‌ها نفر را در جهان به کام مرگ فرو برده، مقابله کند.

طبق گزارش نشریه ایندیپندنت، موسسه نظامی- پژوهشی والتر رید (Walter Reed)  وابسته به ارتش آمریکایی به‌عنوان بزرگترین و مهمترین مرکز پژوهشی زیست‌پزشکی پنتاگون، مسئولیت این پروژه را از دو سال پیش برعهده داشته است.
البته این مرکز پژوهشی پزشکی تحت حمایت یک سرمایه‌گذار در این زمینه اقدام کرده که تاکنون گزارشی در این زمینه منتشر نشده است.

بر اساس گزارش این مرکز، پس از دو سال پژوهش و بررسی روی واکسن موثر در مقابل جهش‌های مختلف ویروس کرونا، به انتهای راه نزدیک شده است. این واکسن با عنوان «والتررید» یا «اسپایک فریتین نانوپارتیکل یا اس‌پی‌اف‌ان (SpFN) نام‌گذاری شده است.

محقق ایرانی به دنبال واکسن جهانی کرونا
 «کیوان مجرد» محقق ایرانی و رئیس بخش بیماری‌های مسری و عفونی موسسه والتر رید، مدیریت و هدایت این پروژه علمی را برعهده دارد.
وی گفته، واکسن تولید شده توانسته در مرحله نخست کارآزمایی روی انسان اثر مثبت مورد انتظار را داشته باشد .اگرچه این واکسن مراحل کارآزمایی خود روی حیوانات را با موفقیت پشت سر گذاشته است.

نتایجی که تا کنون از  این واکسن رسانه‌ای شده بیانگر آن است که محققان به دنبال آن هستند تا نتایج مرحله نخست را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند و سپس از این نتایج در مراحل دوم و سوم کارآزمایی بالینی روی انسان استفاده شود.
ایندیپندنت به نقل از دکتر مجرد نوشت:برای همه تیم ما و فکر می‌کنم برای کل ارتش، بسیار هیجان‌انگیز است که به این نقطه رسیدیم.

«کیوان مجرد» محقق ایرانی و رئیس بخش بیماری‌های مسری و عفونی موسسه والتر رید، مدیریت و هدایت این پروژه علمی را برعهده دارد. واکسن تولید شده توانسته در مرحله نخست کارآزمایی روی انسان اثر مثبت مورد انتظار را داشته باشد.گفته می‌شود فاز انسانی آزمایش واکسن «اسپایک فریتین نانو پارتیکل» زمان‌دار و در روندی به نسبت طولانی انجام شده و در این مدت، افرادی که اصلا واکسن نزده و یا کسانی که سابقه ابتلا به کووید-۱۹ نداشتند تحت این آزمایش قرار گرفتند و این واکسن به آن‌ها تزریق شده و میزان اثربخشی آن روی این افراد ثبت و ضبط شده است.

گروه محققان والتررید، در پی آن هستند تا آثار این واکسن را در محیط خارج از آزمایشگاه و در جمعیت‌های زیاد انسانی مورد مشاهد و ثبت و ضبط قرار دهند.
از نظر مجرد، با توجه به اینکه دنیا از سال ۲۰۱۹ در شرایط همه‌گیری کرونا و جهش‌های بسیار زیاد آن بوده دیگر راه گریزی نیست؛ یا باید همه دنیا واکسینه شوند یا همه این بیماری را تجربه می‌کنند.

نشریه «دیفنس وان» نیز به نقل از این محقق ایرانی گزارش داد، تقریبا همه ۲۵۰۰ نفر نیروهای این موسسه به نوعی در روند تحقیقات برای تولید واکسن جدید نقش داشته‌اند و قرار است نتایج آزمایش انسانی آن بزودی منتشر شود.

نسل جدید واکسن‌ها
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، واکسن‌ها با تقلید از یک عامل عفونی، ویروس، باکتری یا دیگر میکروارگانیسم‌های عامل بیماری عمل می‌کنند. این کار به سیستم ایمنی ما «یاد می‌دهد» که چگونه به طور سریع و مؤثر به این عامل واکنش نشان دهد.

واکسن‌ها معمولا یک نوع ضعیف‌شده از یک عامل عفونی را ارائه می‌کنند که به سیستم ایمنی ما اجازه می‌دهد آن را در حافظه‌اش ضبط کند. بدین ترتیب،پیش از اینکه ویروس ما را بیمار کند، سیستم ایمنی ما می‌تواند به سرعت آن را شناسایی کرده و مقابله کند. برخی از واکسن‌های کرونا به این صورت طراحی شده‌اند.

دیگر انواع واکسن‌های کرونا با روش‌های جدیدتر ساخته شده‌ و با نام واکسن‌های پیام‌آور «آر ان‌ ای» (RNA) یا «ام‌ آر ان‌ ای» (mRNA)‌ خوانده می‌شوند. این نوع واکسن‌ها به جای معرفی عامل (ماده‌ای که باعث می‌شود بدن شما آنتی‌بادی تولید کند)، کد ژنتیک لازم را به بدن ارائه می‌کند تا سیستم ایمنی ما بتواند آنتی‌ژن را خودش تولید کند. فناوری این واکسن‌ها برای چند دهه مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. واکسن‌های «ام‌ ار ان‌ ای» حاوی هیچ ویروس زنده‌ای نبوده و تداخلی با «دی‌ ان‌ ای» انسان‌ها ندارند.

کشورهای متعددی در جهان واکسن‌های مختلفی تولید و راهی بازارهای جهانی کرده اند که از  جمله به فایزر-بایون تک، مدرنا، اسپوتنیک، آسترازنکا، سینوفارم و سینواک می‌توان اشاره کرد . ایران نیز  باوجود تحریم‌های بین المللی در زمره تولیدکنندگان برتر واکسن کرونا درجهان است. برکت، پاستوکووک، کووپارس و فخراوک،اسپایکوژن و نورا نیز واکسن‌های ایرانی هستند.

بسیاری از محققان علوم پزشکی با توجه به احتمال موفقیت‌آمیز بودن واکسن جدید کرونا می‌گویند، اگر این واکسن بتواند جهان را از همه‌گیری سه سال اخیر رهایی بخشد می‌تواند به عنوان نسل جدید واکسن‌ها معرفی شود. در گزارش‌های رسانه‌ای، تا کنون از این واکسن به عناوین مختلف از جمله واکسن برتر نیز نام برده شده است.

واکسن جدید در مرحله آزمایش انسان‌
نشریه ساینس نیز در این زمینه گزارش داد، مطالعات آزمایشگاهی واکسن جدید روی نمونه‌های حیوانی نشان داده که این دارو، میمون‌ها را در برابر سویه اصلی کووید-۱۹ محافظت کرده و واکنش‌های آنتی‌بادی بسیار قوی در برابر انواع اصلی نگران کننده جهش‌یافته‌های این ویروس نیز ایجاد کرده است.

طبق گزارش این نشریه، فاز انسانی این واکسن از اوایل آوریل(اردیبهشت) سال ۲۰۲۱ میلادی آغاز شده و تا کنون ۷۲ نفر آن را تجربه کرده‌اند اما ثبت نتایج آثار واکسن روی این افراد همچنان ادامه دارد.
محققان این پروژه در پژوهشگاه نظامی والتررید، درصددند که مطمئن شوند آیا اثربخشی این واکسن روی انسان همانند اثربخشی کامل روی میمون‌هاست؟

موسسه والتررید اعلام کرده، استراتژی ما توسعه یک فناوری است که به‌طور بالقوه بتواند حافظت و ایمنی موثر و بادوام در برابر گونه‌های مختلف پیشین، کنونی و آتی کرونا محقق سازد.

محققان ابراز امیدواری کردند« واکسن جدید در چشم‌انداز درمان واکسن کووید-۱۹ به‌طور متمایز از دیگر واکسن‌های تولید شده عمل کند و قابلیت انعطاف در درمان جهش‌های مختلف کووید-۱۹ را داشته باشد.طبق گزارش نشریه هلث، واکسن SpFN با استفاده از فناوری‌ نانو قادر به جذب سویه‌های مختلف کووید-۱۹ مختلف است تا پاسخ ایمنی گسترده‌ای در برابر ویروس کرونا ایجاد کند.
براین اساس، محققان ابراز امیدواری کردند« واکسن جدید در چشم‌انداز درمان واکسن کووید-۱۹ به‌طور متمایز از دیگر واکسن‌های تولید شده عمل کند و قابلیت انعطاف در درمان جهش‌های مختلف این ویروس را داشته باشد.

خبر مربوط با احتمال رونمایی از واکسن جدید کرونا توسط ارتش آمریکا در حالی منتشر شده که پیشتر دکتر «آنتونی فائوچی» ایمونولوژیست آمریکایی و مدیر موسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی و مشاور ارشد پزشکی رئیس‌جمهوری آمریکا با انتشار مقاله‌ای در ماه‌های اخیر در مجله پزشکی نیوانگلند، خواستار اجرای تحقیقات دوباره در جهان در مورد واکسن کرونا شده بود.

وی در این ژورنال پزشکی نوشت: در ۲۰ سال گذشته، جهان شاهد چهار شیوع مرگبار کرونا بوده است؛ از جمله دو حمله به شکل سارس در اوایل دهه ۲۰۰۰، حمله‌ای دیگر در نوع مرس (سندرم تنفسی خاورمیانه) در سال ۲۰۱۲ و اکنون با اشکال جهش‌یافته کووید-۱۹؛ ویروسی که تاکنون حدود ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر را در جهان به کام مرگ فرو برده است.

دکتر «ویلیام شافنر» مدیر پزشکی بنیاد ملی بیماری‌های عفونی آمریکا پس از اعلام نتایج اولیه واکسن در دست تهیه در ارتش آمریکا، به رسانه‌های این کشور توضیح داد: مهم‌ترین اهداف تولید واکسن جدید این است که ایمنی افراد در مقابل جهش‌های مختلف کرونا تامین شود. البته ایجاد هر واکسنی- چه برسد به یک واکسن جهانی-  برای مبارزه با ویروس تنفسی مانند کووید-۱۹ یا آنفلوآنزا بسیار دشوار است.

وی تشریح کرد: در حالت ایده‌آل، کارویژه یک واکسن موثر آن است که پس از تزریق، مانع از ورود ویروس به بدن افراد شود یا اگر ویروس وارد بدن و سلول‌های دستگاه تنفسی شدند، عناصر واکسن بتواند به سرعت با آنتی‌بادی‌هایی که در جریان خون رها کرده، خود را به ویروس رسانده و مانع از اثرگذاری آن در درگیری دستگاه تنفسی و تولید عفونت شود.

در مجموع اگرچه جهان با زخم کرونا اکنون وارد سومین سال همه‌گیری این ویروس شده اما اکنون به کمک فناوری‌های نوین و دانش پزشکی روزافزون، امیدها برای یافتن نوشدارو و رهایی از این همه‌گیری انسانی بیشتر شده است.
به هرصورت، تا زمانی که این واکسن در عمل توانمندی خود را به جهان اثبات نکند، این اظهارات از حوزه تخیل فراتر نمی‌رود اما بی‌شک همه مردم جهان امیدوارند تا دوباره به دنیایی بدون کرونا بازگردند.