سالمندان در دوران کرونا مهجورتر و منزوی تر از گذشته به ناچار در قرنطینه به سر می برند تا سلامت جسمی آنها آسیب نبیند، اما تداوم ماندن در این حالت آسیب هایی به بار می آورد که متخصصان حوزه سلامت بر لزوم همدلی با فشارهای روانی کرونا برای حفظ سلامت روحی آنان تاکید می کنند.

 سالمندان از جمله گروه‌های آسیب پذیر جامعه محسوب می شوند که در ابتدای همه گیری کرونا  در خصوص عدم حضور این قشر در جامعه برای جلوگیری از ابتلای آنها توصیه های زیادی شد و همچنان نیز این قشر به عنوان گروه هایی با سیستم ایمنی پایین در معرض خطر ابتلا و فوت قرار دارند که می بایست  همچنان اصول مراقبتی را رعایت کنند . 

با شیوع پاندومی کرونا تاکید بر عدم حضور سالمندان در جامعه بود و این مساله زمینه ساز آن شد تا آنها به انزوا و تنهایی مضاعف تری سوق داده شوند و  بیشتر از قبل مجبور به گوشه نشینی و سپری کردن لحظات زندگیشان در پستوی خانه ها باشند.  

قرنطینه های اختیاری و اجباری اگرچه برای همه سنین سخت و طاقت فرسا بود ولی برای سالمندان به عنوان گروههای آسیب پذیر در مقابل بیماری کووید ۱۹  مضاعف تر بود چرا که آنها حتی نباید در جمع های خانوادگی و در کنار فرزندانشان حضور می یافتند این در حالیست که دیگر افراد جامعه در سنین جوانی و میانسالی با رعایت شیوه نامه ها می توانند در جمع  حضور یابند و از سوی این افراد بر خلاف سالمندان، چون آشنا به فن آوری ها و ابزار عرصه دیجیتال هستند در مدت قرنطینه خانگی نیز با ابزارهایی که در این عرصه وجود دارد، ارتباطات خود را با جامعه قطع نکرده اند.  در حالی که جامعه سالمندی با این ابزار و فن آوری های نوین از جمله گوشی های اندروید، تبلت و شبکه های مجازی آشنایی ندارند و قادر به ارتباط گیری با جامعه نیستند واین خود مزید بر مشکلات دوران کرونایی سالمندان شد . 

بنا به گفته کارشناسان و متخصصان حوزه سلامت روان و سالمندی قرنطینه طولانی مدت سالمندان در منازل،  عدم ارتباط با افراد و حضور در جامعه باعث شده تا از نظر روحی و روانی به آنها فشار بیشتری وارد شود و آنها منزوی تر و گوشه نشین تر به نسبت دوران قبل از کرونا شوند.

کارشناسان توصیه می کنند که با اجرای واکسیناسیون و تزریق واکسن به سالمندان، برای خروج این قشر از بحران های روحی و روانی ناشی از کرونا با رعایت شیوه نامه های بهداشتی به جامعه بازگردند و هر چه زودتر بازگشت به زندگی عادی را داشته باشند و برای این منظور خودِ سالمند و هم اطرافیانش در این زمینه مطابق با مقررات اقدام کنند.

تعریف سالمندی عبارت است از ورود به مقطع سنی ۶۰ یا در برخی تعاریف ۶۵ و بالاتر اما از دیدگاه بیولوژیک (زیست شناختی) سالمندی تغییرات تحلیل برنده، خودبه خودی و پیش رونده غیرقابل برگشت است که در آن توان روحی و جسمی فرد به نحو قابل ملاحظه ای کاهش پیدا می کند. بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی  WHO، سنین ۷۴-۶۰ سال در دسته سالمند جوان، سنین ۹۰ – ۷۴ سال در دسته سالمند و سنین ۹۰ سال به بالا در دسته سالمندان پیر قرار می گیرند.

براساس آمارهای موجود حدود ۱۲ درصد از جمعیت سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفری مازندران را سالمندان تشکیل می دهند  که این میزان بیش از ۴۰۰ هزار نفر را شامل می شود.  

در آمار کشوری، جمعیت سالمند ۹.۶ درصد از مجموع کل جمعیت است که آمار ۱۲ درصدی سالمندان در مازندران نشان دهنده روند پیر شدن جمعیت مازندران به نسبت آمار کشوری می باشد.  

ارشد روانشناسی بالینی از کمرنگ شدن و حذف ارتباطات به عنوان اصلی ترین عاملی که می تواند در دوران کرونایی بر افراد بویژه سالمندان تاثیر بگذارد نام برد و گفت : بدلیل کم شدن حضور سالمندان در جامعه و میان افراد بالتبع ارتباطات نیز کاهش می یابد.  

روزیتا صیامی  در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاثیر ارتباطات بر شادمانی را زیاد دانست و افزود : یک روانشناس  در سالهای گذشته تحقیق تست شادمانی بر روی ۲۷۰ میلیون نفر در یکصد کشور انجام داد که نتایج این تحقیقات نشان می دهد شادمانی انسان ها به ارتباطات وابسته است و افرادی که ارتباطات بیشتری دارند، شادتر از دیگر افراد هستند . 

این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی ادامه داد : در مدت حدود ۲ سال شیوع کرونا وضعیتی بوجود آمده است که برای حفظ جان افراد با ضعف ایمنی  همچون سالمندان نیاز است که آنها از حضور در اجتماع پرهیز کنند که این شرایط همان قرنطینه شدن آنها در منازل را به همراه داشته است، به طور یقین با قرنطینه شدن سالمندان ارتباطات آنها نیز محدود شد و این محدودیت اثراتی همچون افسردگی و اضطراب را به همراه دارد  . 

به گفته صیامی ارتباطات با کسب مهارت های اجتماعی ارتباط دارد و زمانی که ارتباطات کاهش یابد به همان اندازه سطح مهارت های اجتماعی افراد نیز کاهش می یابد و سالمندان بدلیل محدودیت حضور در جامعه و کم شدن ارتباطات، سطح مهارت های اجتماعی آنها نیز کاهش یافته است.

وی گفت :  از جمله فاکتورهایی که در سالمندی مورد اهمیت است توجه به فعالیت های اجتماعی است اینکه به آنها ارزش داده شود تا بتوانند در عرصه هایی که قادر به فعالیت هستند وارد عمل شوند.  

تداوم قرنطینه، مرگ تدریجی سالمندان 

صیامی ادامه داد : شرایط کرونایی و پرهیز فرزندان به حضور در منازل والدینشان به دلیل پزشکی و برای حفظ جان سالمندان باعث شده تا میزان ارتباطات آنها با افراد کم و کمتر شود آسیبی که در درازمدت اثرات خود را نشان می دهد.

وی گفت : این کاهش ارتباطات زمینه ساز حذف شادمانی و از دست دادن روحیه در سالمندان می شود  و تداوم آن برای آنها که فرتوت و خسته از زندگی هستند، می تواند مشقت هایی را به بار بیاورد.  

این متخصص حوزه سلامت روان افزود : اضطراب و افسردگی شایع ترین عوارضی است که در دوران قرنطینه به سراغ سالمندان آمده است و از نظر پزشکی تداوم آن باعث می شود سلامت جسمی بیش از پیش به خطر بیفتد چرا که فرد سالمند مبتلا به انواع بیماری ها از جمله دیابت و فشار خون است که با فشارهای روحی و روانی این بیماری ها تشدید می شود.  

وی از این شرایط به عنوان " مرگ تدریجی سالمندان " نام برد و توصیه کرد که فرزندان با رعایت پروتکل های بهداشتی و فاصله های اجتماعی در منزل والدین خود حضور یابند و به آنها سرکشی کنند و علاوه بر آن شرایط را برای حضور آنها در جامعه نیز فراهم نمایند.

صیامی به نمونه سالمندی که بخاطر کرونا مدت ها در منزل بود و  دچار مشکلات روحی و روانی شد، اشاره کرد و گفت : این بیمارِ من بخاطر حضور طولانی مدت در منزل و عدم ارتباط با دیگران به بیماری روحی روانی مبتلا شده بود که با علائمی نظیر هذیان گویی مکرر و بیان خاطرات گذشته به من مراجعه کرد.  

وی افزود : وقتی سالمندی در این وضعیت قرار می گیرد دیگر اقدامات معمول همچون حضور در اجتماع و یا ارتباط گیری نمی تواند کمک کند و باید مداخلات دارویی برای او انجام شود که برای این بیمار سالمند چنین شرایطی بوجود آمد.

این کارشناس ارشد روانشناسی ادامه داد : از بیان وضعیت این بیمار خواستم این مساله را مطرح کنم که  طولانی شدن قرنطینه در منزل و عدم ارتباطات تبعاتی دارد که دیگر با اعمال رفتاری قابل درمان نیست و گاهی نیز حتی درمان دارویی جواب نمی دهد و سالمند در افسردگی باقی می ماند و جان خود را از دست می دهد.  

وی برای خروج سالمندان از این شرایط توصیه هایی را برای خودِ سالمند و اطرافیانش ارائه کرد و گفت :  با توجه به تزریق واکسن ، فرزندان با رعایت فاصله های اجتماعی به منازل پدران و مادران سالمند خود بروند و به آنها سرکشی کنند و حتی سعی شود نوه ها را نیز به منازل پدربزرگ ها و مادربزرگ ها ببرند.

صیامی ادامه داد : این حالت باعث می شود تا بدین طریق افراد پیر خانواده احساس کنند که زندگی برقرار است به روال عادی قبل از کرونا بازگشت کردند و از شدت ذهنیت اضطراب و افسردگی ناشی از مبتلا شدن و مرگ کاسته می شود.  

وی گفت : علاوه بر این سعی شود تا سالمندان را مشغول به کارهایی کنیم که قادر به انجام آنها هستند و طوری نباشد که بخاطر پیری و ضعف جسمانی به طور کل آنها را از عرصه فعالیت های روزانه و معمول که قادر به انجام آن هستند، دور کنیم .

این روانشناس تاکید کرد : بی فایده بودن بدترین حس آسیب زننده به روح و شخصیت سالمندان است که با دخیل کردن آنها در فعالیت های روزانه می توانیم تا حدود زیادی این حس را از ذهن آنها پاک کنیم و به آنها این امیدواری را بدهیم که آنها جزیی از این جامعه به شمار می روند که همچنان می توانند مفید باشند.  

وی همچنین ایجاد روحیه شاد را دیگر فاکتوری ذکر کرد که می تواند در ایجاد امید به زندگی و خروج از افسردگی و اضطراب ناشی از قرنطینه  سالمندان کمک کند و گفت : برای این کار نیاز به اقدام خاصی نیست و حتی پخش آهنگ های شاد، حرف زدن ، مرور خاطرات خوش گذشته و فراهم کردن فرصت بازی و سرگرم شدن سالمندان با نوه هایشان می توان این کار را انجام داد.  

زنگ خطر شروع اختلالات روانپزشکی در سالمندان 

متخصص اعصاب و روان و فلوشیپ روانپزشکی سالمندی نیز گفت : کرونا برای جهانیان اتفاق بدی بود که سالمندان از تبعات آن بیشتر رنج بردند چرا که بیان این مطلب که این افراد بیشتر در معرض ابتلا و فوت قرار دارند استرس و اضطراب را برایشان ایجاد کرد.

دکتر سیده آتنه اندارمی افزود : انگ ناتوانی جسمی و مرگ در صورت ابتلا به کرونا باعث شد تا سالمندان برای حفظ جانشان به خانه نشینی روی بیاورند تا در حالت ایزوله ای که قرار می گیرند از بیماری در امان بمانند.  

وی ادامه داد : اما همراه با این قرنطینه شدن راههای ارتباطی سالمندان با جامعه به طور کامل مسدود شد چرا که آنها همچون نسل نوجوان، جوان و حتی میانسال برای استفاده از ابزارهای روز ارتباط جمعی همچون گوشی های اندروید و شبکه های مجازی اطلاعاتی ندارند و قادر به استفاده از آنها نیستند.

این متخصص فلوشیپ روانپزشکی سالمندی گفت : عدم آشنایی به وسایل ارتباط جمعی خود  باعث ایجاد بحران روحی (اختلال انطباقی) در سالمندان شد یعنی اینکه این حس در آنها بوجود آمد که چون قادر به استفاده از این ابزارها نیستند پس آنها افرادی ناتوان و ناکارآمد هستند. این اختلال انطباقی باعث اضطراب در سالمندان شد و اینکه آنها مهارت های کافی برای زندگی اجتماعی را ندارند.

دکتر اندارمی در خصوص بروز اختلالات روانپزشکی در سالمندان در دوران کرونا هشدار داد و گفت : اگر این اختلالات به سرعت و بموقع درمان نشود باعث این می شود که مداخلات دارویی هم نتواند به سالمندان کمکی کند.

به گفته متخصص فلوشیپ روانپزشکی سالمندی فوبیای جامعه هراسی از جمله این اختلالات است چرا که آنها مدت زیادی است که از خانه بیرون نرفته اند و در جامعه حضور نیافتند و این ترس باعث می شود تا آنها در ارتباط گیری با جامعه با مشکل مواجه شوند و نتوانند از این پس براحتی ارتباط برقرار کنند.

وی همچنین به دیگر عوارض ناشی از قرنطینه خانگی طولانی مدت سالمندان اشاره و تصریح کرد : سلول های بدن سالمندان با هر بار اضطراب و استرسی که به آنها وارد می شود از بین می رود و حال آنکه اگر این اضطراب ها همیشگی و یا طولانی مدت باشد آنها سلول های بیشتری از بدنشان را از دست می دهند و تحلیل می روند.  

دکتر اندارمی به سالمندان توصیه کرد اکنون که واکسن کرونا را تزریق کردند با رعایت شیوه نامه های بهداشتی از جمله زدن ماسک و رعایت فاصله اجتماعی در محیط هایی که شلوغ نیستند حضور یابند و فعالیت های سابق از جمله پیاده روی و یا حضور در پارک ها را انجام بدهند.