بسیاری از افراد از چوب مسواک به جای مسواک‌های معمول استفاده می‌کنند و معتقدند این مسواک‌ها عملکرد بهتری دارند، در عین حال برخی نیز همچنان استفاده از فلوراید و مسواک معمولی را بهترین روش برای نظافت دهان و دندان می دانند.

گفته می شود طی سالیان اخیر استفاده از  چوب مسواک موسوم به " اراک"  در بسیاری از کشورهای اروپایی رایج شده به‌ گونه‌ای که در حال حاضر در قالب تبلیغات مختلف، داروخانه‌ها، مراکز عرضه محصولات آرایشی و بهداشتی در این کشورها اقدام به فروش این نوع چوب مسواک‌ها می‌کنند.

سؤالی که در ذهن بسیاری از افراد وجود دارد این است که چرا بسیاری از ما با وجود مقید بودن به استفاده از مسواک و خمیردندان حداقل یک یا دو نوبت در روز و مراعات بسیاری از توصیه‌های دندان‌پزشکان، باز هم وضعیت دندانهایمان چندان تعریفی ندارد و غالب افرادی که سن آنها به بالای ۲۰ یا ۳۰ می‌رسد، با مشکلات حاد دندان و لثه مواجه هستند.

چالش های  پرسروصدایی درباره استفاده از فلوراید و تشکیک در قدرت این ماده برای جلوگیری از پوسیدگی دندان راه افتاده است به‌گونه‌ای که برخی تحقیقات مستقل، نه‌تنها فلوراید را به هیچ عنوان مانع پوسیدگی دندان نمی‌دانند بلکه از این ماده به‌عنوان یکی از عوامل پرخطر برای بدن انسان یاد می‌کنند که تنها یکی از عوارض آن، پوسیدگی دندان و تخریب بافتهای استخوانی ذکر می‌شود.

با مسواک گیاهی بومی ایران آشنا شویم

الهام اشرفی دکترای تخصصی اصلاح نباتات دانشکده تغذیه و علوم غذایی شیراز با بیان اینکه چوب مسواک یا (Arak) یکی از مواد مؤثر در بهداشت دهان و دندان است اظهار داشت : سازمان بهداشت جهانی استفاده از مسواک گیاهی را توصیه کرده است؛ چرا که تأثیر مثبت چوب مسواک بر پاتوژن ‌های پوسیدگی دندان ثابت شده است.

وی با بیان اینکه گیاه مسواک درختچه ای از خانواده «سالوادوراسه» با نام علمی «سالوادورا پرسیکا» و نام عمومی مسواک است و در زبان فارسی آن را اراک (Arak ) می‌ خوانند افزود:  این گیاه بومی نواحی جنوبی ایران است و برگ، میوه، دانه، پوست و ریشه آن مصارف درمانی بسیار دارد. ریشه این گیاه چوبی مانند رشته ‌های مسواک است و بیش از ۱۴۰۰ سال است که در بسیاری از کشورها به جای مسواک امروزی برای پاکیزه سازی دندان از آن استفاده می ‌شده است.

اثرات آرامبخشی چوب مسواک

این متخصص اصلاح نباتات با اشاره به اینکه  تحقیقات مربوط به اثرات فارماکولوژیک در زمینه چوب مسواک، اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی، ترمیم‌ کنندگی زخم و اثرات آرامبخشی آن را به اثبات رسانیده است افزود: درخت مسواک به دلیل دارا بودن ترکیباتی نظیر «تری متیل آمین»، «الکالوئیدهای سالوادرین»، «کلراید»، «فلوراید»، «سیلیکا»، «سولفور»، روغن خردل، ویتامین C، صمغ، مقدار کمی «تانین» و «استرول» اثر ضد باکتری، ضد تب و ضد تحریک لثه دارد. از سویی دیگر ساقه ‌ها و ریشه ‌های این گیاه بافت لیفی دارد و به راحتی روی دندان‌ ها ساییده می‌ شود.

اشرفی افزود: بعضی از چوب‌ های جویدنی ترکیبات قلیایی ضد باکتری دارند و نتایج پژوهش های اخیر روی درخت مسواک در باکتری‌ های دهانی نشان داد که عصاره «خاماین» چوب اثر بازدارندگی در مقابل رشد باکتری ‌های دهانی دارد. بر اساس اطلاعاتی که راجع به ترکیبات شیمیایی و خصوصیات دارویی چوب مسواک ارائه شده است، این گیاه به دلیل فلوراید بالا، اثر ضد پوسیدگی قوی دارد. همچنین استفاده منظم و مرتب از چوب ‌های مسواک ممکن است موجب کنترل تشکیل و فعالیت پلاک های دهان و دندان شود.

این دکترای تخصصی اصلاح نباتات دانشکده تغذیه و علوم غذایی شیراز اضافه کرد : با وجود اینکه دانش های مربوط به بهداشت دهان و دندان به صورت روزآمد در سطح دنیا در حال پیشرفت است، اما شاهد افزایش پوسیدگی های دندانی و بیماری ‌های لثه هستیم که مهم ‌ترین علت آن، استفاده وسیع قندها در مواد خوراکی، کمبود فلوراید و کلسیم در تغذیه و نبود مراقبت ‌های بهداشتی است. با این وجود امروزه استفاده از گیاه مسواک برای تمیز کردن، استحکام و جلوگیری از پوسیدگی دندان توصیه شده است.

وی افزود: مطالعات بسیاری نشان داده است که اثر ضد باکتری، ضد پوسیدگی، ضد پلاک و ضد قارچی این چوب‌ ها از طریق واکنش‌ های مکانیکی و شیمیایی ایجاد می شود.

درخت مسواک، یا اراک (به عربی: الأراک)،   درختی است همیشه سبز که از چوب آن مسواک می‌سازند. وچوبی رشته مانند دارد.

ارتفاع درخت اراک بین دو تا پنج متر است. شاخه‌های آن باریک و گرد، و برگ‌های آن به خاطر وجود مادهٔ روغنی سبز رنگ، درخشان است، و شیره‌ای به رنگ زرد مایل به سبز روشن از آن خارج می‌شود. از گل آن میوه‌ای شبیه به گیلاس بدست می‌آید که به صورت خوشه و خوردنی است.

آب و هوای گرم و استوائی محل مناسبی برای رشد این درخت است. درخت اراک در مناطقی از ایران، حبشه، سودان، عربستان، مصر، هند، یمن یافت می‌شود. مهمترین نواحی رویش آن در ایران لار، بندرعباس، میناب، مکران و چاه بهار است