لپ‌تاپ، فایل صوتی و ویدیو؛ خانه به جای مدرسه، آموزش آنلاین. این کلمات دیگر برای همه ما آشناست. آیا در سال دوم همه‌گیری کرونا باز هم دانش‌آموزان باید مجازی درس بخوانند؟ آیا هنوز شرایط برای آموزش حضوری مهیا نیست؟

روزنامه ایران دوشنبه ۲۲ شهریور در گزارشی نظر معلمان، دانش آموزان و خانواده‌ها درباره ادامه یا توقف آموزش مجازی را جویا شد و نوشت: خیلی‌ها می‌گویند یک سال تحصیلی مجازی برای دانش‌آموزان و معلمان قابل تحمل بود اما آنها نمی‌توانند سال دوم را هم اینگونه تاب بیاورند. مادران شاغل چه باید بکنند؟ افت تحصیلی که دانش‌آموزان بویژه در پایه‌های ابتدایی متحمل شده‌اند، قابل جبران است؟ معلمان و خانواده‌ها درباره شکل آموزش در سال تحصیلی جدید چه‌ نظری دارند؟

 «برخی از خانواده‌ها علاقه‌مندند بچه‌هایشان همچنان غیرحضوری درس بخوانند اما بخش بیشتری از خانواده‌ها برایشان ضرورت دارد که بچه‌هایشان در مدرسه حضور یابند.» این را محمدرضا نیک‌نژاد، دبیر آموزش و پرورش در مقطع دبیرستان می‌گوید:

«بخش زیادی از جاماندگان از تحصیل‌ که در مناطق محروم زندگی می‌کنند اگر هم والدین‌شان تمایل نداشته باشند، درس بخوانند باید به تحصیل برگردند و این با آموزش حضوری ممکن است. ما در این باره آمار و ارقام نداریم ولی عده محدودتری هستند که دلشان می‌خواهد بچه‌های‌شان در خانه و غیرحضوری آموزش ببینند؛ به دلایلی مثل رفت و آمد و محتوای آموزش در ایران ناراضی‌اند. آنها به دوره مجازی اعتقاد دارند و می‌گویند در کنارش برای بچه‌هایمان معلم می‌گیریم اما این استدلال ایرادهای زیادی دارد چون آموزش فقط خواندن و نوشتن، حساب و فیزیک و ریاضی نیست و دانش‌آموز در مدرسه زندگی اجتماعی را یاد می‌گیرد و آموزش می‌بیند چطور با جامعه اطرافش تعامل کند. دانش‌آموزان در جامعه کوچک تر مدرسه چگونه زندگی کردن با عرف و مناسبات جامعه را می‌آموزند و درس خواندن در خانه موجب ناقص ماندن بخش پرورش می‌شود.»

این کارشناس مسائل آموزشی تأکید می‌کند: «برآیند دیدگاه خانواده‌ها بازگشت به مدارس است. من هم به‌عنوان یک معلم باسابقه با آموزش غیرحضوری کارم چند برابر شده و مجبورم قبل کلاس‌ها محتوای آموزشی‌ام را بنویسم، از آن عکس تهیه کنم یا تبدیل به پی دی اف کنم و بفرستم. من به‌عنوان یک معلم باسابقه نیاز نداشتم این کارها را انجام دهم و در کلاس درس با کیفیت کافی کار می‌کردم و بازدهی خوبی هم داشتم اما الان وسط دردسری هستم که بعد از ۲۶ سال تدریس باید محتوای آموزشی را تهیه کنم. در حالت کلی فضای آموزش حضوری چه برای من و چه دانش‌آموز و چه خانواده بهتر است. هرچند این بازگشایی شرایطی دارد.»

۱۵میلیون دانش‌آموز قرار است دوباره به کلاس درس برگردند اما هنوز واکسیناسیون به ۱۰ درصد کل جمعیت کشور نرسیده: «من یک دوز واکسن زدم و الان چهار روز از دوز دوم واکسنم گذشته و هنوز نزده‌ام. اما هنوز خیلی از همکاران من همان دوز اول را هم نزده‌اند. پارسال هم که دوره‌ای مدرسه‌ها باز شد اما تا روند واکسیناسیون تکمیل نشود خانواده به حرف مسئولان گوش نمی‌دهد و بچه‌اش را به مدرسه نمی‌فرستد. این موضوع برای مسئولان هم باید اولویت اصلی باشد و زمینه‌ها و زیرساخت‌ها فراهم شود و مدارس از نظر بهداشتی پایش شوند. نه اینکه فقط شعاری و چند مدرسه پایش شوند و بعد مدارس غیر دولتی حتی شوینده دست هم نداشته باشند. بازگشایی مدارس متغیری است از چشم‌انداز کلی جامعه.»

زهرا خماریان، معلم پایه اول ابتدایی سابقه سال‌ها تدریس دارد: «مسلماً آموزش حضوری مناسب تر و البته راحت‌تر و کارآمدتر است. برخی از معلم‌ها خوشحال‌اند که آموزش غیرحضوری است. این را در گروه‌های مختلف یا زمانی که واکسن می‌زدیم از زبان‌شان شنیدم. دلیل‌شان هم نگرانی از سلامت خودشان و بچه‌ها است اما از نظر آموزشی همه نگران آینده هستند اینکه چه اتفاقی برای این نسلی که تربیت می‌کنیم می‌افتد؟ قطعاً این بچه‌ها دچار افت تحصیلی می‌شوند، مادران پایه اول واقعاً علاقه‌ای ندارند کلاس‌ها غیرحضوری باشد و خیلی نگرانند. مادرهای کلاس اول همیشه و در تمام دوره‌ها دلهره‌شان بیشتر از پایه‌های دیگر است اما الان این دلهره بیشتر هم شده.»

آنیسا پارسال کلاس اول را مجازی گذراند. مادرش همچنان معتقد است تا بچه‌اش در شرایط ایمن نباشد نباید به مدرسه برود: «فشار زیادی را برای آموزش بچه‌ام تحمل کردم گاهی ۱۰ ساعت در روز برای آموزش زمان می‌گذاشتم. مجموعه این کار تنش‌هایی هم ایجاد می‌کرد که اگر مدیریت نمی‌شد این تنش به مجموع خانواده وارد می‌شد؛ چون در آموزش مجازی پدر و مادر و بچه‌ها دائم باهم در خانه هستند و در حال سر و کله زدن با درس‌ها. هرچند همه اینها مدیریت شد اما از درس مهم تر برای ما این بود که بچه هیچ ارتباطی با همسالانش نداشت و اینکه نمی‌توانست با همسالانش بازی کند و در خانه هم انرژِی‌اش تخلیه نمی‌شد. بچه ما این مدت در کوچه با دوستانش بازی کرد. اگر امسال هم دخترم مدرسه نرود من خانه دارم و می‌توانم تمام وقت برای فرزندم بگذارم و در کوچه هم بازی می‌کند اما بچه‌های دیگر چه؟ سال اول برای همه قابل تحمل تر بود اما دو سال تمام بچه خانه بماند واقعاً سخت است. بچه‌های فامیل را می‌بینم که خیلی افت شدید درسی داشته‌اند، حتی همکلاسی‌های دخترم هم خیلی‌هایشان درجا زدند. خیلی از مادرها شاغل بودند و بچه‌های‌شان پیش مادربزرگ بودند. اما با همه این فشارها بیشتر والدین برای سلامت بچه‌ها ترجیح می‌دهند آنها در خانه بمانند و زنده و سلامت باشند.»

مادر دیگری که فرزندش امسال به کلاس اول می‌رود می‌گوید: «در سایت مدرسه دخترم که یک مدرسه غیرانتفاعی است یک فرم نظرسنجی گذاشته‌اند و پرسیده‌اند که ترجیح‌تان با آموزش حضوری است یا غیر حضوری؟ آیا مادر شاغل است یا نه؟ چون بیشتر مادران شاغل راغبند بچه‌ها به مدرسه بروند. ما خودمان نگران هستیم اما مدیران مدرسه قول داده‌اند کلاس‌ها را با نصف جمعیت برگزار کنند و سه روز در هفته بچه‌ها به مدرسه بروند. آن هم برای اینکه بچه‌ها با محیط مدرسه آشنا شوند. قرار شده پنجره‌ها باز باشد و فاصله اجتماعی هم رعایت شود. ما هم ترجیح می‌دهیم بچه در این ساعات محدود مدرسه را تجربه کند. معلمش را ببیند و دوست پیدا کند. نگارش و مداد دست گرفتن را در مدرسه تمرین کنند اما علوم و ریاضی را آنلاین کار کنند.»

پروانه بیگی مدیر یک مدرسه می‌گوید: «والدین در کل علاقه‌مندند فرزندان‌شان در مدرسه و به صورت حضوری تحصیل کنند بویژه اینکه خیلی‌های‌شان می‌گویند بچه‌های پایه اول و دوم هیچ تصویری از میز و نیمکت، زنگ تفریح و تعامل با دوستان و مدرسه ندارند. اما از آن طرف اعتماد کامل به حفظ سلامت بچه‌ها در چنین شرایطی را هم ندارند حتی مدارسی که تعداد دانش‌آموز کمی دارند. واقعاً هم سلامت بچه‌ها خیلی مهم است و حتی خانواده‌ها نگرانند بچه‌ها ناقل شوند و بیماری را به خانه ببرند.

علاقه‌مندی واقعی والدین به آموزش حضوری است. درصد کمی هم هستند که بعد از تجربه آموزش غیر حضوری می‌گویند این سبک آموزش در کل خوب است و کاش آموزش‌ و پرورش در کنار آموزش‌های حضوری ساعت‌هایی را هم برای درس‌هایی که کمتر مهمند به آموزش غیرحضوری اختصاص دهد و مدرسه مجازی هم داشته باشیم. خیلی خانواده‌ها این را با ما مطرح کرده‌اند.»

او ادامه می‌دهد: «همکاران من هم بیشترعلاقه‌مند به آموزش حضوری هستند بویژه معلم‌های زن که دائم مطرح می‌کنند قبلاً از هفت صبح تا دو بعد ازظهر ساعت کارشان تمام می‌شد و فایل کار و تدریس بسته می‌شد اما الان تا نیمه شب هم مشغول کار و تهیه فایل و تولید محتوا و ویدیو هستند و این برای همکارانی که بچه‌های کوچک دارند، دشوارتراست. از آن طرف می‌گویند آموزش حضوری مؤثرتر است و ارتباط چشمی با دانش‌آموز خودش خیلی آموزش را ساده‌تر می‌کند و مطالب راحت‌تر انتقال پیدا می‌کنند. در آموزش‌های عملی این کار سخت‌تر هم می‌شود. مثلاً همکار من دبیر هنرستان است و خیاطی آموزش می‌دهد می‌گوید حضوری هم آموزش الگو دشوار بود چه برسد مجازی. در درس‌های عملی هنرستان‌ها حضور در کارگاه‌ها برای افراد مناسب تر است و آموزش را به شیوه درست تری پیش می‌برد.»

با تندتر شدن روند واکسیناسیون عمومی در کشور خیلی‌ها از جمله دانش‌آموزان و معلمان امیدواری‌شان به بازگشت به زندگی عادی بیشتر شده. خیلی‌ها می‌پرسند آیا دوباره تخته سیاه، نیمکت و زنگ تفریح معنا خواهد یافت و دوباره بازی بچه‌ها در حیاط مدرسه ممکن می‌شود؟