بسیارند والدینی که برنامه تدریجی برای ورود فرزندان خود به فضای مجازی طرح کردند و از این ورود اجباری ناشی از اتصال به شبکه شاد دچار نگرانی‌هایی شده‌اند ولی در عین حال آن بخش هم که موفق به خرید گوشی‌های هوشمند برای دانش آموزان نشده اند بنوعی دیگر از تبعات سامانه ای با نام شاد خاطری مکدر یافته‌اند.

شبکه شاد؛ سامانه آموزش دانش آموزان از همان ابتدا خانواده ها را با حجم وسیعی از نگرانی و ناتوانی در تامین گوشی های هوشمند درگیر کرد؛ آنهایی که با نپیوستن به شاد، علاوه بر احساس عقب ماندن از درس و مدرسه با احساس عمیق تری از جنس سرخوردگی و سرافکندگی در برابر دوستان و همکلاسی های خود مواجه شده اند.

در کنار آنها وجود دارد والدینی که به آن پیوسته اند به دلایل متعددی اعم از سرعت پایین اینترنت، کیفیت اندک شیوه آموزش و ملموس کردن شکاف دیجیتال در جامعه از آن رضایت خاطر ندارند اما مهمتر از همه والدین از ورود زودهنگام دانش اموزان به فضای مجازی نگران هستند.

همین احساس های ناخوشایند از سوی فرزندان برخی خانواده ها را تحت فشار قرار داده است که حتی اگر شده از نان شب خود بزنند و گوشی را که حالا به ابزاری شیک برای آموزش تبدیل شده را تهیه کنند.

آنها هم که برای فرزندان خود گوشی تهیه کرده اند این به معنای پایان مشکلات آنها با شاد نیست! بسیاری از والدین طراحی این سامانه آنگونه که باید در یادگیری دانش آموزان نداشته است و این سامانه باعث شده دانش آموزان ورود زودهنگامی به فضای مجازی پیدا کنند ضمن اینکه عمده کار تدریس بر دوش والدین افتاده است.

شاد و نگرانی والدین از ورود فرزندان به فضای مجازی

مادر یکی از دانش آموزان در این خصوص معتقد است: آسیب های این شیوه آموزش با توجه به عدم آمادگی اجرای آن که این شامل مسائل مرتبط با اینترنت و آموزشی و فرهنگی است بیشتر از فواید احتمالی آن خواهد بود.

وی افزود: الان شرایط بگونه ای شده که دانش آموزان از همان مقطع ابتدایی، بیشتر در حال چت کردن و گشتن در فضای مجازی اعم از اینستاگرام، واتس اپ و تلگرام هستند.

مادر دیگری که دانش آموز مقطع ابتدایی دارد، می گوید: بسیاری از بچه های ابتدایی که تا قبل از این گوشی در اختیار نداشتند و والدین به آنها اجازه داشتن گوشی را نداده بودند الان پیج اینستا گرام راه اندازی کرده اند.

وی می افزاید: خانواده ها هم چاره ای ندارند و ناگزیر به تصور اینکه کودک باید از این طریق آموزش ببیند نظارت کمتری می کنند و یا دست کم چاره ای ندارند و این حضور مستمر در فضای مجازی را می پذیرند.

بنا بر گفته این بانوی جوان، تماس مستمر با فضای مجازی و در معرض حجم وسیعی از تصاویر و فیلم ها و مطالب مختلف برای کودکان قطعا آسیب های فراوانی در پی خواهد داشت.

یکی از مادران می گوید: زمانیکه دانش آموزان آنلاین می شوند گویی که دل شان برای هم تنگ شده است و بیشتر از صحبت و چت کردن با هم لذت می برند و گاه مطالب اموزشی که معلم ارائه داده در انبوه بالای این پیام ها گم می شود.

وی افزود: با وجود اینکه معلم تاکید بر این دارد هیچگونه پیام نامرتبط توسط دانش اموزان ارئه نشود ولی دانش آموزان توجه کمتری می کنند که یا به دلیل جذابیت فضای مجازی و چت برای آنهاست یا با توجه به اینکه مدت زیادی از محیط مدرسه دور افتاده اند دلشان برای هم تنگ شده است.

برخی از والدین بخاطر نگرانی های همیشگی که پیرامون فضای مجازی بخصوص برای کودکان وجود دارد می گویند آنها قصد و تصمیم تهیه گوشی برای فرزندان خود دست کم تا دبیرستان نداشته اند ولی حالا ناگزیر به تهیه گوشی شده اند و حالا هم نگران آسیب های احتمالی آن بر کودکان خود هستند.

پدر یکی از دانش آموزان می گوید: بچه ها اشتیاقی به شرکت در کلاسهای آنلاین ندارند و بیشتر به چت کردن با بقیه همکلاسی ها رغبت و تمایل نشان می دهند .

وی می افزاید: به همان نسبت البته معلمان هم حوصله به خرج نمی دهند و نهایت به ارسال چند فایل و صدا اکتفا می کنند و ارتباط مستمر دو طرفه ای با دانش آموز برقرار نمی شود و گاه جوابگوی سوالات دانش آموزان نیستند.

یکی از والدین می گوید: بسیاری از بچه گروه هایی در فضای مجازی تشکیل داده اند و حالا دیگر استفاده از گوشیو تبلت مثل تکلیف شده است و بیشتر وقت صرف چت در گروه هایی با دوستان می شود.

بنا بر گفته وی ؛ قطعا معلمان هم دوست دارند به بهترین شیوه آموزش بدهند و لی مشکلات متعددی وجود دارد از جمله سرعت کم اینترنت ، رفت و برگشت به شاد ، کمک گرفتن از وات ساپ و تلگرام و سایر موارد بنوعی تایید کننده اختلالات اینترنت و هدر رفت زمان دو طرف می شود.

یکی دیگر از والدین می گوید: دانش اموزان هم مسئولیت پذیری و همکاری خوبی از خود نشان نمی دهند و این مساله گاهی معلمان را عصبی می کند و این عصبانیت را از لحن صدای آنها می توان فهمید.

البته صدای معلمان را هم باید شنید و می توان گفت در واقع والدین و معلمان، هرکدام در این بین صحبت هایی دارند که اتقافا هر کدام در جای خود باید مورد بررسی قرار گیرد.

مشکلات آموزش مجازی از زبان معلمان

در گفت و گو هایی که با معلمان در این خصوص انجام شد آنها بر این اعتقاد هستند که به علت سرعت پایین اینترنت ، بخش عمده ای از زمان خود را صرف آموزش و تهیه و ارسال محتواهای آموزشی می کنند و در عین حال هزینه اینترنت را هم باید در نظر داشت

یکی از معلمان که در مقطع ابتدایی تدریس می کند در گفت و گو با ایرنا می گوید:چند گیگ اینترنتی که هدیه دادند خیلی سریع تمام شد و ما برای تدریس از طریق شاد بنوعی هزینه اینترنت را باید خودمان پرداخت کنیم.

وی افزود: به علت سرعت پایین اینترنت یا کلا بخاطر مشکلاتی که در سامانه شاد وجود دارد در بیشتر مواقع از طریق تلگرام و وات ساپ با دانش آموزان ارتباط برقرار می کنم.

یکی دیگر از معلمان می گوید: عملا در زمان های مشخصی باید بصورت انلاین تدریس کنم ولی مشکلات اینترنت انقدر اذیت می کنند که تمام وقتم را هم در استرس و نگرانی انتقال مفاهیم آموزشی به دانش آموزان هستم .

وی می افزاید: در بسیاری از خانواده ها فقط پدر خانواده گوشی را در اختیار دارد و چون روزها معمولا پدرها بیرون ا زخانه و مشغول کار هستند دانش آموز هم در ساعات خاصی از شب دسترسی به گوشی پیدا می کند.

بنا بر گفته این معلم ، همین ناهمزمانی در ارتباط برقرار کردم علاوه براینکه پاسخ دانش اموزان به سوالت مطرح شده دیر موقع انجام می شود ان ارتباط دو سویه که بتوان برخی اشکالات و سوالات آنها را مرتفع ساخت هم مهیا نمی شود.

یکی دیگر از نکاتی که توسط برخی معلمان به آن اشاره شد این است که؛ با سامانه شاد دانش آموزان مسئولیت پذیری شان کمتر شده است و در بیشتر مواقع حتی والدین خودشان تکالیف و سوالات طرح شده را پاسخ می دهند.

یکی از معلمان گفت: علی رغم تاکید فراوانی که به دانش اموزان می شود تا از ارسال پیام های مختلف خودداری کنند ولی توجه نمی کنند و با وجود تاکید بر اینکه هیچ نیازی نیست حتی در پاسخ به این خواسته من پاسخی بنویسید فقط گوش کنید و جیزی نفرستید عملا حجم بالای از پیام هایی با محتوای باشه ، چشم و سایر فرستاده می شود.

وی می افزاید: همین فضای غالب چت و گفت و گوی دانش آموزان با همدیگر از دیگر مشکلات ما با دانش آموزان است.

اتصال ۸۰ درصد مدارس شهرستان بروجرد به شاد

بنا بر گفته مدیرآموزش و پرورش بروجرد از مجموع ۴۰۰ مدرسه این شهرستان ۸۰ درصد آنها در ۲ نوبت به شبکه شاد متصل هستند و هم اکنون ۵۸ درصد مدیران و ۴۸ درصد جمعیت ۵۵ هزار نفری دانش آموزای در شبکه شاد عضو هستند.

محمد مهر افزون گفت: با تلاش های بی وقفه مهندسین شرکت مخابرات و اداره فناوری اطلاعات آموزش و پرورش مناطق استان لرستان فاز اول فعال سازی و تخصیص تجهیزات طرح اینترنت هوشمند مدارس روستایی به مرحله اجرا رسیده است که طی اجرای این طرح در شهرستان بروجرد حدود یک سوم مدارس روستایی معرفی شده، از امکانات اینترنت هوشمند مدارس بهره مند می شوند.

وی اضافه کرد: در این مرحله از میان ۱۲۷ مدرسه روستایی حوزه شهرستان ۴۲ مورد واجد شرایط و دارای زیرساخت های لازم تشخیص داده شدند و طرح اینترنت هوشمند برای آنها فعال شد. در این میان ۱۸ آموزشگاه برای نخستین بار از اینترنت بهره مند خواهند شد، ۱۷ آموزشگاه از طرح ماهانه فعلی به طرح هوشمند تغییر کردند و هفت آموزشگاه نیز که از طرح پیش پرداخت بهره می برند، با پایان تعرفه فعلی به طرح هوشمند تغییر خواهند کرد.

مهرافزون بیان کرد: فاز دوم عملیاتی این طرح برای فعال سازی اینترنت هوشمند مناطقی که هنوز زیرساخت های لازم را ندارند؛ به زودی آغاز خواهد شد.

آماده نبودن نظام فرهنگی و ورود اجباری دانش آموزان به فضای مجازی

آنچه که در گفت با والدین دانش اموزان و خانواده ها برمی آید این است که ورود دانش آموزان به فضای مجازی را نوعی آسیب می دانند و نگران تبعات این موضوع هستند در این خصوص مجتبی ترکارانی رییس انجمن جامعه شناسی لرستان می گوید: ورود اجباری دانش اموزان به آموزش مجازی با وجود عدم آمادگی لازم نظام تربیتی و فرهنگی باعث مشکلاتی در تربیت فرزندان شده است.

وی افزود: درحالیکه سیاست حاکمیت در محدود کردن بعضی از شبکه های اجتماعی است ولی از طرف دیگر به خاطر فراگیر بودن این شبکه ها استفاده از آنها گسترش یافته است و خانواده ها با در اختیار گذاشتن یک گوشی با فیلتر شکن در اختیار فرزندان خود وی را وارد دنیای بی در و پیکری می کنند که کمترین آمادگی را برای ورورد به آن را ندارند.

این جامعه شناس ادامه داد: ورود بدون آمادگی و اجباری، باعث مشکلات تربیتی و حتی فرهنگی در آینده برای خانواده ها خواهد شد، بعبارتی بسیاری از خانواده ها برنامه ریزی تدریجی برای دسترسی فرزندانشان به گوشی های هوشمند داشتند ولی با شیوه ورود فرزندان به دنیای مجازی عملا توان والدین برای نظارت بر بچه ها به شدت کاهش یافته است.

به گفته وی گرچه ورود فرزندان به آموزش مجازی فرصت های جدیدی برای نظام آموزش فراهم کرده است که در شرایط پسا کرونا می تواند موثر باشد ولی تا رسیدن به آن بهتر است معلم و خانواده و دانش آموز از آموزش های مناسب برخوردار شوند تا بتوانند درکنار هم همکاری مناسبی در این زمینه داشته باشند.

رییس انجمن جامعه شناسی لرستان یادآور شد: در عین حال برای رسیدن به جایگاه مطلوب در آموزش مجازی باید زیر ساخت اینترنتی و نرم افزارهای مفید در این زمینه طراحی شود ولی سامانه شاد بنوعی می تواند نقطه شروع مناسبی باشد.

شاد و شکاف دیجیتالی در جامعه

ترکارانی بیان کرد: بسیاری از خانواده ها از نداشتن امکانات تکنولوژیکی در آموزش مجازی رنج می برند. این مشکل ریشه درموضوع مهمی به نام شکاف دیجیتال دارد که این شکاف به نابرابری افراد و جوامع در دسترسی به فناوری های اطلاعات گفته می شود.

وی افزود: این شکاف نه تنها در تفاوت بین کشورهای توسعه یافته و نیافته وجود دارد حتی در درون جوامع و بین اقشار مختلف یک جامعه وجود دارد؛ شکاف دیجیتال در درون جامعه ما گرچه با ورود اینترنت وتلفن های هوشمند به زندگی عموم مردم تا حدی کاهش یافته است ولی امروز به خاطر نیاز شدید خانواده ها به رسانه های جدید و اینترنت برای اموزش فرزندان در شرایط کرونا ملموس تر شده است.

این پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: در حالی که همه خانواده ها برای آموزش فرزندان نیاز به اینترنت با پهنای باند بالا و گوشی های هوشنمد دارند اما این زمینه مخصوصا در روستاها و مناطق فقیرنشین فراهم نیست هر چند اینترنت در ایران به دلایل مختلف قبل از کرونا نیز با مشکلاتی مواجه بود ولی با خانه نشینی کرونا و بالارفتن مصرف همه مردم به شدت سرعت اینترنت کاهش یافته است.

ترکارانی یادآور شد: بالارفتن قیمت گوشی های هوشنمد بخاطر تورم اقتصادی اخیر و تحریم ها باعث شده که خانواده ها در تهیه تکنولوژی های هوشمند برای فرزندانشان دچار مشکل شوند بنابراین والدین برای تامین نیازهای فرزندانش در آموزش مجازی یا باید تلفن هوشمند خود را در اختیار فرزندان بگذراند یا برای آنها خریداری کنند.

این جامعه شناس افزود: دادن گوشی والدین به فرزند مشکلاتی برای والدین در تعیین حد و مرز مسایل خصوصی-عمومی ایجاد می کند و عملا .بچه ها می آموزند که راحت میتواند وارد حریم خصوصی دیگران شود.

شاد و سنگینی آموزش بر دوش خانواده

وی گفت: در آموزش مجازی به شیوه سامانه شاد، بیشتر بار آموزش فرزندان از نهاد مدرسه به دوش خانواده اقتاده است و خنواده در نقش معلم وظایفی را انجام می دهد زیرا نرم افزارهای موجود و زیر ساخت های اینترنتی امکان ایجاد محیط تعاملی مناسبی برای اموزش ایجاد و ارتباط همزمان و تعامل معلم و دانش آموز بصورت مجازی فراهم نشده است.

ترکارانی افزود: معلمان با توجه به شرایط موجود امکانات زیادی برای ارایه مطالب درسی ندارند ؛ معلم، خانواده و دانش آموز برای این شیوه آموزش لازم را ندیده اند که این مساله باعث فشار زیادی به دانش اموز، خانواده و معلمان می شود.خانواده از دست معلمان ناراضی هستند و معلمان خانواده ها را نسبت به تحصیل فرزندانشان کم توجه می دانند.

رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان گفت: این انتقال فشار آموزش از مدرسه به خانه در نهایت باعث وابسته شدن دانش اموز به والدین مخصوصا مادران شده است تا جایی که گاه والدین خود تکالیف فرزند راانجام می دهند.

ناتوانی در تهیه گوشی هوشمند و بازتولید خشم نهان

اما از سوی دیگر خانواده هایی که در پشت همان خان تهیه گوشی مانده اند را هم نباید فراموش کرد ، آنها هر چند درگیر این تبعات و مشکلات متعاقب سامانه شاد نیستند ولی دانش اموزان این خانواده ها با احساسی از سرخوردگی و نابرابری در سطح اقتصادی با سایر همکلاسی های خود به سر می برند.

یک مادر سرپرست خانوار که دو دانش آموز در مقطع ابتدایی و راهنمایی دارد می گوید: هنوز موفق به تهیه گوشی نشده ام ولی چاره ای نیست باید تهیه کنم؛ به چند جا سپرده ام که به جایی معرفی کنند تا بتوانم یک گوشی کارکرده قسطی تهیه کنم.

موضوع شکاف طبقاتی که اکنون با راه اندازی سامانه شاد در ظاهر شکاف دیجیتال خود را نشان داده است از نظر روحی وروانی می تواند اثرات نامطلوبی بر برخی دانش آموزان و خانواده های آنها داشته باشد در اینخصوص علی کرمی روانشناس بالینی می گوید: از آنجایی که استفاده از برنامه شاد مستلزم داشتن گوشی و تبلت های هوشمند است و با در نظر گرفتن اینکه بسیاری از خانواده توان تهیه آن را ندارند این موضوع علاوه بر افت تحصیلی دانش آموز موجب ایجاد خشم فروخورده ای در دانش آموزان می شود.

وی افزود: خشم فروخورده منجر به ایجاد تفکر بی عدالتی اجتماعی می شود و اثرات منفی فراوانی بر خانواده و دانش آموزان بی بضاعت دارد که این موضوع ضرورت فراهم کردم زیر ساخت های مورد نیاز چنین برنامه آموزشی مجازی را نشان می دهد.

عدم آمادگی ذهنی دانش آموزان برای آموزش مجازی

کرمی بیان کرد: ذهن دانش آموزان برای یادگیری مجازی از طریق گوشی و تبلت های هوشمند آمادگی لازم را ندارد چرا که یادگیری فرایندی متفاوت از خواندن، شنیدن، تماشا کردن یا بازی کردن است ؛ در این فرایند توجه وتمرکز بالا ، مغز را ملزم به فعالیت بیشتر و سوخت و ساز بیشتر می کند.

این روانشناس یادآور شد: با توجه به اینکه در سامانه شاد، فعالیت ارتباطی معلم و دانش آموز بصورت فرد به فرد انجام می گیرد و دانش آموزان بصورت گروهی مشارکت ندارند لذا این شیوه رشد هوش هیجانی و عاطفی دانش اموزان کمکی نخواهد کرد.

کرمی گفت: استفاده از برنامه شاد تاثیرات منفی بر معلمان و آموزش دهندگان نیز داشته است بطوریکه بسیاری از معلمان از وقت گیر بودن و استرس ضبط برنامه های آموزشی گلایه مند هستند .

وی افزود: آموزش دهندگان برای ضبط یک برنامه آموزشی که در دسترس همگان قرار گیرد بیش از پیش از خود واقعی فاصله می گیرند در حالیکه در جلسات حضوری و فیزیکی ، معلم در ابراز هیجانات و عواطف راحت تر اقدام می کند.

این روانشناس بالینی گفت: آموزش دهنده در هنگام ضبط یک برنامه تمام توجه و تمرکز خود را بر تهیه بی نقص مطالب آموزشی می کند و کمتر ارتباط هیجانی و عاطفی با دانش آموز برقرار می کند.

قابلیت شاد بعنوان برنامه ای کمک آموزشی

کرمی با اشاره به اینکه طراحی سامانه شاد شروع خوبی برای آموزش مجازی می تواند باشد گفت: با توجه به اینکه این سیستم آموزشی تا قبل از این ، آزمایش و تجربه نشده بود طبیعی است که علاوه بر مزایا ، مشکلات و معایبی هم داشته باشد که با مداخلات استاندارد می توان در بهبود سیستم آموزشی مجازی ، گام های رو به پیشرفتی برداشت.

وی افزود: نرم افزار شاد را می توان یک برنامه کمک آموزشی قلمداد کرد که آموزش دهندگان از طریق آن می توانند مطالب آموزشی را به دانش آموزان منتقل کنند، در عصر جدید ارتباطات و آموزش ، نقطه عطفی در نظام آموزشی کشور است که سعی در حفظ ارتباط معلم ، دانش آموز و والدین دارد و از همه مهمتر نقش پررنگ والدین در آموزش را نشان می دهد.