تنها آموزی به عنوان پدیده‌ ای جدید در نظام‌ های آموزشی، پدیده‌ای تحمیلی در نتیجه پاندومی کرونا بود که دانش‌آموزان را از مواهب پرورشی حضور در کنار همسالان محروم کرد. ادامه تعطیلی مدارس، آسیب‌ های جبران‌ناپذیری به سلامت روان جامعه می‌زند.

پاندومی کرونا یکباره چنان بر جهان سایه انداخت که همه انسان‌ ها را غافلگیر کرد. کسی خود را برای مواجهه با چنین پدیده مهیب و غیر قابل انتظاری در قرن ۲۱ آماده نکرده بود. این بیماری، مهمترین ویژگی نوع بشر، یعنی اجتماعی بودن او را هدف قرار داد، قاتل اجتماع و جماعت شد و همه را پراکنده کرد. کسی حتی فکرش را هم نمی‌کرد که هیچ پدیده‌ای بتواند به طور گسترده آموزش عمومی را در سراسر دنیا تحت تاثیر قرار دهد. مدارس در سرتاسر جهان، تعطیلی را در بازه‌ های زمانی متفاوت تجربه کردند. برخی البته خود را به سرعت با شرایط تطبیق دادند و با علم به تاثیرات منفی تعطیلی مراکز علم‌آموزی، آموزش حضوری را از سر گرفتند. برخی دیگر با توجه به اقتضائات خود، ترکیبی از آموزش‌ های حضوری و مجازی را در دستور کار قرار دادند. ولی برخی دیگر در مدارس را بستند و به طور کامل بر آموزش مجازی تکیه کردند. امروز از ۲۰۷ کشور جهان، تنها ۳۰ کشور  از جمله ایران هستند که به طور کامل مدارسشان را تعطیل کرده‌اند.

دانش‌آموزانی که تنها از یک روز تعطیلی ذوق‌زده می‌شدند،  یک سال و نیم است که دوری از مدرسه را تجربه می‌کنند و شکسته بسته درس‌ های خود را از آموزش‌ های برخط دریافت می‌کنند؛ نه همکلاسی‌ می‌بینند، نه اجتماع دوستی، نه زنگ تفریح و بازی... . کار به جایی رسیده که خود دانش‌آموزان بازگشایی مدرسه را آرزو می‌کنند.

آثار منفی تعطیلی مدارس بر روان دانش‌ آموزان 

در نتیجه فراق از مدرسه، امروز جامعه دانش‌آموزی کشور، نوعی یاس و افسردگی را تجربه می‌کند. از نگاه کارشناسان، پیامدهای روانی تعطیلی مدارس کم از پیامدهای آن در حوزه کاهش سطح علمی دانش‌آموزان نیست. مطالعات جهانی هم این گزاره را مورد تایید قرار می‌دهند. «هانس کلوگه» مدیر اروپای سازمان جهانی بهداشت با اشاره به اهمیت سلامت روانی کودکان و تقویت روحیه اجتماعی آن‌ ها گفته است که؛ همه‌گیری کرونا به گونه‌ای بی‌سابقه در تاریخ تمدن تاثیراتی فاجعه‌بار برای آموزش و پرورش کودکان داشته است.

 دو سازمان معتبر بین‌المللی در آخرین هفته‌ های تابستان ۲۰۲۱ خواستار اتخاذ راهکارهایی شده‌اند که مانع از تعطیلی مجدد مدارس شود. صندوق کودکان سازمان ملل و سازمان جهانی بهداشت با تاکید بر آسیب‌های روحی- روانی بسته‌شدن مدارس برای کودکان و نوجوانان، از کشورهای اروپایی و آسیایی خواسته‌اند تا از طریق اقداماتی نظیر واکسیناسیون آموزگاران و دیگر شاغلان مدارس، امکان حضور فیزیکی دانش‌آموزان در کلاس‌های درس را مهیا کنند.

دوری بلندمدت از مدارس، فرصت تعامل با جامعه بزرگ همسالان را از دانش‌آموزان گرفت؛ جامعه‌ای که از نگاه جامعه‌شناسان و روانشناسان، بعد از خانواده از مهمترین مهدهای جامعه‌پذیری، پذیرش و آموزش هنجارهای اجتماعی، دریافت مهارت‌های اجتماعی، شکل‌گیری شخصیت، تخلیه روانی، درک احساس دوستی و همکاری و همدلی و تجربه کنترل شده استقلال فردی است.  به عبارتی با تعطیلی آموزش حضوری، کارویژه‌های پرورشی مدرسه بر زمین ماند. اگرچه کار ویژه‌های آموزشی آن هم به درستی محقق نشد و از نگاه کارشناسان سطح سواد دانش‌آموزان افت معناداری را تجربه کرد.

امروز دانش‌آموزان به جای تعامل با دوستان و همکلاسی‌های خود و دریافت مهارت‌های اجتماعی در کنار درس‌آموزی، اغلب نوعی تنهایی و اعتیاد به ابزارهای دیجیتال را تجربه می‌کنند.

آثار منفی تعطیلی مدارس بر روان خانواده ها

واهمه خانواده‌ ها از درگیری با کرونا، هم مزید بر علت شده و کودکان و نوجوانان در اغلب خانواده‌ های تک فرزند، با تنهایی مفرط دست و پنجه نرم می‌کنند. هرچند انسان برای تطابق خود با شرایط از قدرت بالایی برخوردار است، ولی این همسازی در شرایط کرونایی به ناکارکردی درحوزه کودکان و نوجوانان دور مانده از مدرسه منجر شده است. کودکان دبستانی هم این روز ها نوعی کسالت، بی‌نظمی، بی مسوولیتی، حوصله سررفتگی و افسردگی را تجربه می‌کنند. حتی جمع‌ گریزی و وابستگی به پدر و مادر، در دوره ای که کودک دبستانی باید نوعی استقلال فردی را تجربه کند، رشد فردی و اجتماعی نسل آینده را به خطر انداخته است.

در برابر، والدین هم با نوعی استیصال در ارتباط با کودکان و نوجوانان خود مواجه شده‌اند. تعطیلی مراکز آموزشی و خانه‌نشینی بچه‌ها، بار روانی  بسیاری به خانواده‌ ها تحمیل می‌کند. مشاهده بطالت شب و روز کودکان تنهای خسته شده از محیط خانه و احتمالا بهانه‌گیری‌ ها، والدین را مستاصل کرده است. والدین نه قادر و موظف هستند و نه می‌توانند نقش معلم و دوست هم‌سال را برای فرزندانشان ایفا کنند.تداخل نقش معلمی با والدین روابط بسیاری ازوالدین با فرزندانشان را خدشه دار کرده است. فرزندی که نمی‌تواند والد را در نقش و جایگاه معلم بپذیرد، تقصیری ندارد.  پدر و مادر فقط می‌توانند در نقش پدر و مادر ظاهر شوند، نه معلم و نه دوست دائمی، ضمن اینکه محیط خانه هم نمی تواند مدرسه با ویژگی‌های منحصربه فرد آن باشد.

رشد روانی دانش‌آموزان این روز ها در نتیجه تعطیلی مدارس درمعرض آسیب جدی قرار گرفته است. از رشد فردی و شخصیتی  تا رشد اجتماعی و حتی روابط خانوادگی دانش‌آموزان، زیر سایه سنگین تعطیلی مدارس روزگار تاریکی را تجربه می‌کنند.

بازگشایی ایمن مدارس پس از واکسیناسیون کامل کادرآموزشی، تدبیراندیشی نحوه برگزاری کلاس‌ها برای حفظ سلامت دانش‌آموزان و اجرای کامل پروتکل‌ های بهداشتی باید در دستور کار جدی وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد تا جامعه امروز و فردای ما بیش از این از تعطیلی آموزش حضوری دانش‌آموزان آسیب نبیند.