ماه رمضان در میان ماه های سال، از امتیاز و جایگاه ویژه ای برخوردار است. ماه مبارک رمضان، ماه معنویت، ماه خودسازی، ماه نزول قرآن و ماه خدا (شهراللّه) است. شب قدر که از هزار ماه افضل است، در این ماه قرار دارد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روزی خطبه ای ایراد فرمودند و طی آن، حلول قریب الوقوع ماه روزه را به مردم مژده دادند و برکات و انوار این ماه را برشمردند و فرمودند:

«مردم! ماه خدا همراه با برکت، رحمت و آمرزش فرا می رسد. این ماه در پیشگاه خدا از همه ماه ها افضل، روزهای آن از همه روزها افضل، شب های آن از همه شب ها افضل و ساعاتش از همه ساعات، افضل است. در این ماه به میهمانی خدا دعوت شده اید و نیز در این ماه، مشمول کرم خداوند گشته اید. نَفَس های شما در این ماه، تسبیح، خوابتان عبادت، عملتان مقبول و دعای شما مستجاب است. پس با نیّت های راستین و دل های پاک، از خدا بخواهید که شما را در این ماه توفیق روزه آن؛ و تلاوت کتاب خدا را روزی گرداند».

«بدبخت کسی است که در این ماه بزرگ از آمرزش خداوند، محروم باشد...(1)».

«روزه این نیست که انسان نخورد و نیاشامد، بلکه وقتی که روزه گرفتی باید گوش، چشم، زبان، شکم و دستگاه تناسلی تو نیز روزه بگیرد. [در ماه رمضان [دستت و شهوتت را نگه دار و جز در خیر و نیکی، بیشتر سکوت کن و با خدمتکارت به نرمی و مدارا رفتار کن

روزه داران، در پرتو تقوا و پاک سازی روح و جان، از فیوض و برکات ماه رمضان برخوردار می شوند. امام صادق علیه السلام فرمود: «روزه دار، دوبار خوشحال می شود: یک بار هنگام افطارش، و بار دیگر هنگام دیدار خداوند متعال». [روز قیامت(2)].

البته روزه داری تنها خودداری از خوردن و آشامیدن نیست. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: «نخوردن و نیاشامیدن، پایین ترین درجه روزه داری است(3)»، بلکه روزه دار واقعی، کسی است که تمام اعضای بدن او روزه دار باشد و به هیچ گناهی، آلوده نشود. امام صادق علیه السلام فرمود: «روزه این نیست که انسان نخورد و نیاشامد، بلکه وقتی که روزه گرفتی باید گوش، چشم، زبان، شکم و دستگاه تناسلی تو نیز روزه بگیرد. [در ماه رمضان] دستت و شهوتت را نگه دار و جز در خیر و نیکی، بیشتر سکوت کن و با خدمتکارت به نرمی و مدارا رفتار کن(4)».

لازمه ایمان، این است که انسان مؤمن، عبادات را با شوق و علاقه انجام دهد. با توجه به ویژگی های معنوی ماه مبارک رمضان، طبیعی است که هر فرد مؤمنی از روزه استقبال کند و از فرارسیدن رمضان، خوشحال و از سپری شدنش افسرده گردد.

جا دارد که مؤمنان، با شور و علاقه به استقبال ماه رمضان بروند و نه تنها با گرفتن روزه استحبابی یا غبارروبی مساجد، بلکه با چراغانی و برپایی مراسم و امثال اینها -همچون برخی از کشورهای اسلامی دیگر- در سطح جامعه، حلول ماه رمضان را جشن بگیرند و ابراز شادمانی کنند و نخبگان مذهبی نیز در این زمینه، فرهنگ سازی کنند، به طوری که به مرور، به صورت یک فرهنگ مذهبی درآید.

امام سجّاد علیه السلام در صحیفه سجّادیّه در دعای وداع با ماه رمضان، از سپری شدن این ماه، از دل و جان ابراز تأثّر و اندوه کرده، نوزده بار با تجلیل و احترام به این ماه سلام می کند. امام ضمن این دعا، به پیشگاه پروردگار عرض می کند:

«خدایا تو ماه رمضان را از جمله آن وظایف ممتاز و فرائض مخصوص قرار داده ای. همان ماه رمضان که آن را از همه ماه ها، اختصاص بخشیده ای و از همه زمان ها و روزگارها برگزیده ای و بر همه اوقات سال، برتری داده ای، به سبب قرآن و نوری که در آن فرو فرستاده ای و به سبب آنکه ایمان را در آن ماه مضاعف ساخته ای و روزه را در آن ماه واجب کرده ای و بپا خاستن برای عبادت را در آن ترغیب فرموده ای، و شب قدر را در آن تجلیل نموده ای. آن شب قدر را که خود از هزار ماه بهتر است، ما را به سبب آن بر سایر امت ها تفضیل داده ای و به فضیلت آن به جای [از میان] اهل ملت ها [شریعت ها[ برگزیده ای.

از این رو، روزش را -به فرمان تو- روزه داشتیم و شبش را -به یاری تو- به عبادت برخاستیم در حالی که به وسیله صیام و قیامش، خود را در معرض آن رحمتی که ما را بر آن عرضه کرده ای درآوردیم، و آن را وسیله ثواب تو قرار دادیم. و تو به عطای خواسته ها قادری، و به آنچه از فضل و احسانت مسألت شود بخشنده ای، و به هر کس که آهنگ قرب تو کند، نزدیکی.

و این ماه در میان ما ستوده زیست و با ما پسندیده مصاحبت کرد و بهترین سودهای جهانیان را بهره ما ساخت و آنگاه به هنگام پایان یافتن وقت و سرآمدن مدت و کامل شدن شماره اش از ما جدا شد. پس ما آن را مانند کسی وداع می کنیم که فراقش بر ما دشوار آمده و روی برتافتنش ما را به وحشت افکنده و او را بر ذمّه ما پیمانی نگاه داشتنی، و حرمتی رعایت کردنی و حقی گزاردنی، لازم شده. از این رو همگی می گوییم: «سلام بر تو ای بزرگ ترین ماه خدا و ای عید دوستان خدا. سلام بر تو ای گرامی ترین مصاحب از میان اوقات و ای بهترین ماه در ایام و ساعات، سلام بر تو ای ماهی که برآمدن کامها در آن، آسان، و اعمال نیک در آن منتشر و فراوان است. سلام بر تو ای همنشینی که چون پدید آید، احترامش بزرگ، و چون ناپدید شود فقدانش دردناک است. و ای مایه امیدی که فراقش رنج فزاست! سلام بر تو!...(5)».

با توجه به مجموع آنچه گذشت، جا دارد که مؤمنان، با شور و علاقه به استقبال ماه رمضان بروند و نه تنها با گرفتن روزه استحبابی یا غبارروبی مساجد، بلکه با چراغانی و برپایی مراسم و امثال اینها -همچون برخی از کشورهای اسلامی دیگر- در سطح جامعه، حلول ماه رمضان را جشن بگیرند و ابراز شادمانی کنند و نخبگان مذهبی نیز در این زمینه، فرهنگ سازی کنند، به طوری که به مرور، به صورت یک فرهنگ مذهبی درآید.

مهدی پیشوایی

 
1. ایّها الناس انّه قد اقبل الیکم شهر اللّه بالبرکة و الرحمة و المغفرة، شهر هو عنداللّه افضل الشهور و ایّامه افضل الأیّام و لیالیه افضل اللیالی و ساعاته افضل الساعات و هو شهر دعیتم فیه الی ضیافة اللّه و جعلتم فیه من اهل کرامة اللّه، انفاسکم فیه تسبیح و نومکم فیه عبادة و عملکم فیه مقبول و دعاؤکم فیه مستجاب. فاسألو اللّه ربّکم بنیّاتٍ صادقة و قلوبٍ طاهرة أن یوفّقَکُم لصیامه و تلاوة کتابه فإنّ الشّقیّ مَن حرم غفران اللّه فی هذا الشهر العظیم.... (صدوق، محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبارالرضا، بیروت، مؤسسة العلمی للمطبوعات، ج 2، ص 256، حدیث 53).

2. للصّائم فرحتان: فرحة عند افطاره و فرحة عند لقاءاللّه عزّ و جلّ. (شیخ صدوق، کتاب الخصال، قم، مؤسّسة النشر الإسلامی، 1362، ج1، باب الإثنین، حدیث 41، ص 44).

3. أیسر ما افترض اللّه علی الصائم فی صیامه ترک الطعام و الشراب. (حرّ عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ط4، 1391ه، ج 7، کتاب الصوم، ابواب آداب الصائم، باب 11، حدیث 11، ص 118).

4. لیس الصیام من الطعام و الشراب أن لا یأکل الانسان و لا یشرب فقط، لکن اذا صُمت، فَلْیَصم سَمعکَ و بصرک و لسانک و بطنک و فرجک، اِحْفَظْ یدک و فرجک و اَکْثِرِ السکوت اِلاّ مِن خیر و اَرْفِق بخادمک. (حرّ عاملی، همان، حدیث 10).

 منبع : مجله درسهایی از مکتب اسلام، شماره 8 (سال 83) ,