در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی 19 عمل و عبادت برای شب اول ماه رمضان ذکر شده است.

در ان چند عمل مستحب است:

1- اول: استهلال [یعنی جستجوی هلال ماه]، و بعضی استهلال این ماه را واجب دانسته اند.

2- دوم: چون رویت هلال کرد، به هلال اشاره نکند، بلکه رو به قبله نموده و دستها را به اسمان بردارد و هلال را خطاب کرده و بگوید:

ربی و ربک الله رب العالمین اللهم اهله علینا بالامن و الایمان و السلامه و الاسلام و المسارعه الی ما تحب و ترضی اللهم بارک لنا فی شهرنا هذا و ارزقنا خیره و عونه و اصرف عنا ضره و شره و بلاءه و فتنته.

ای ماه، پروردگار من و تو، خدا پروردگار جهانیان است.

خدایا ماه را بر ما نو کن به ایمنی و ایمان، و تندرستی و اسلام و شتافتن به سوی انچه دوست داری و خشنود میشوی.

خدایا در این ماه به ما برکت بخش، و خیر و کمکش را روزی ما فرما، و زیان و گزند و بلا و فتنه اش را از ما بگردان.

و روایت شده: زمانی که رسول خدا صلی الله و علیه و اله هلال ماه رمضان را رویت میکرد، روی شریفش را به جانب قبله می گرداند و می گفت:

اللهم اهله علینا بالامن و الایمان و السلامه و الاسلام و العافیه المجلله و دفاع الاسقام [و الرزق الواسع ] و العون علی الصلاه و الصیام و القیام و تلاوه القران اللهم سلمنا لشهر رمضان و تسلمه منا و سلمنا فیه حتی ینقضی عنا شهر رمضان و قد عفوت عنا و غفرت لنا و رحمتنا

خدایا این ماه را بر ما نو کن به ایمنی و ایمان و سلامت و اسلام و عافیت بزرگ، و دفاع در برابر بیماری ها، و یاری بر نماز و روزه و شب زنده داری و تلاوت قران.

خدایا ما را برای ماه رمضان سالم گردان، و ماه رمضان را از ما سالم دریافت کن و ما را در ان تا از ما بگذرد به سلامت دار درحالیکه از گناهان ما درگذشته و ما را مورد امرزش و رحمت خویش قرار داده باشی

و از حضرت صادق علیه السلام روایت شده: چون رویت هلال نمودی بگو:

اللهم قد حضر شهر رمضان و قد افترضت علینا صیامه و انزلت فیه القران هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان اللهم اعنا علی صیامه و تقبله منا و سلمنا فیه و سلمنا منه و سلمه لنا فی یسر منک و عافیه انک علی کل شی ء قدیر یا رحمان یا رحیم.

خدایا ماه رمضان امد، و تو روزه ان را بر ما واجب کرده ای، و قران را در ان برای هدایت و دلایلی روشن از هدایت و وسیله تشخیص حق از باطل نازل نموده ای.

خدایا ما را بر روزه اش یاری کن، و ان را از من بپذیر، و ما را در ان و از ان سالم بدار، و ان را برای ما سالم گردان، در اسانی و عافیت از جانب خویش، همانا تو بر هرچیز توانایی، ای بخشنده، ای مهربان.

3- سوم: دعای چهل وسوم (صحیفه کامله سجادیه) را در هنگام رویت هلال بخواند.

سید ابن طاووس روایت کرده: روزی حضرت سجاد علیه السلام در راهی می گذشت، که به هلال ماه رمضان نظر کرد، پس ایستاد و گفت:

ایها الخلق المطیع الدایب السریع المتردد فی منازل التقدیر المتصرف فی فلک التدبیر امنت بمن نور بک الظلم و اوضح بک البهم و جعلک ایه من ایات ملکه و علامه من علامات سلطانه فحد بک الزمان و امتهنک بالکمال و النقصان و الطلوع و الافول و الاناره و الکسوف فی کل ذلک انت له مطیع و الی ارادته سریع سبحانه ما اعجب ما دبر من امرک و الطف ما صنع فی شانک جعلک مفتاح شهر حادث لامر حادث فاسال الله ربی و ربک و خالقی و خالقک و مقدری و مقدرک و مصوری و مصورک،

ای افریده فرمانبردار، رونده کوشا و شتابان، رفت وامدکننده در منزلگاه های معین، ای متصرف در چرخ گردان تدبیر، ایمان اوردم به ان کس که با تو تاریکی ها را روشن کرد، و انچه را که به سختی می توان یافت اشکار ساخت و تو را نشان ه ای از نشانه های چیرگی، و علامتی از علایم قدرت خود قرار داد، پس زمان را به تو محدود ساخت، و گاهی تو را به نقص و گاهی به کمال، و وقتی به طلوع، و زمانی به غروب، و حالتی پر نور، و حالتی گرفته، مسخر خویش نمود، تو در تمام این حالات مسخر اویی، و به سوی اراده اش شتابانی، منزه است او چه عجیب است تدبیری که در حق تو به کار برده، و چه دقیق است انچه درباره تو انجام داده، تو را کلید ماهی نو برای کارهایی نو ساخته، پس از پروردگار که پروردگار من و توست، و افریننده من و توست، و مهار مقدرات من و تو در کف قدرت اوست، و صورتگر من و توست،

ان یصلی علی محمد و ال محمد و ان یجعلک هلال برکه لا تمحقها الایام و طهاره لا تدنسها الاثام هلال امن من الافات و سلامه من السییات هلال سعد لا نحس فیه و یمن لا نکد معه و یسر لا یمازجه عسر و خیر لا یشوبه شر هلال امن و ایمان و نعمه و احسان و سلامه و اسلام اللهم صل علی محمد و ال محمد و اجعلنا من ارضی من طلع علیه،

میخواهم که بر محمد و خاندانش درود فرستد، و تو را ماه برکتی قرار دهد، که گذشت روزگاران ان را از بین نبرد و ماه پاکی که گناهان ان را الوده نگرداند، هلال ایمنی از افات، و سلامتی از زشتیها، هلال خوش طالعی برکنار از بد یمنی، و مبارکی بدون گرفتاری و اسایش بدون دشواری و خیر بدون شر، هلال ایمنی و امان، و نعمت و احسان و سلامت و اسلام، خدایا بر محمد و خاندانش درود فرست، و ما را از پسندیده ترین کسانی قرار ده که این ماه بر انان طلوع کرده،

و ازکی من نظر الیه و اسعد من تعبد لک فیه و وفقنا اللهم فیه للطاعه و التوبه و اعصمنا فیه من الاثام و الحوبه و اوزعنا فیه شکر النعمه و البسنا فیه جنن العافیه و اتمم علینا باستکمال طاعتک فیه المنه انک انت المنان الحمید و صلی الله علی محمد و اله الطیبین و اجعل لنا فیه عونا منک علی ما ندبتنا الیه من مفترض طاعتک و تقبلها انک الاکرم من کل کریم و الارحم من کل رحیم امین امین رب العالمین

و پاکیزه ترین کسانی که به انها نظر نموده، و خوشبخت ترین کسانی که در ان به بندگی تو گردن نهاده اند، و ما را در این ماه توفیق توبه عنایت کن، و از گناه حفظ فرما، و از انجام نافرمانی ات بازدار، و ادای شکر نعمتت را به ما ارزانی کن، و لباسهای عافیت را بر ما بپوشان، و به سبب انجام طاعت کامل، نعمتت را در این ماه بر ما تمام کن، زیرا که تو بس بخشنده ستوده ای، و درود خدا بر محمد و خاندان پاکش، و برای ما از جانب خود در این ماه مددی برسان، بر انجام انچه ما را به ان خوانده ای از اطاعت واجبت، و ان را بپذیر، همانا تو کریم تر از هر کریمی، و مهربان تر از هر مهربانی، امین امین ای پروردگار جهانیان.

4- چهارم: با همسر خویش نزدیکی کند، و این عمل از ویژگی های این ماه است، وگرنه نزدیکی با همسر در شب اول ماه های دیگر مکروه است.

5- پنجم: غسل شب اول ماه را انجام دهد.

روایت شده: هرکه در شب اول ماه رمضان غسل کند، تا ماه رمضان اینده بدنش دچار خارش نشود.

6- ششم: اگر بتواند در نهر جاری غسل کند، و سی کف اب بر سر بریزد که تا ماه رمضان اینده با طهارت معنوی باشد.

7- هفتم: مزار امام حسین علیه السلام را زیارت کند، تا گناهانش ریخته و ثواب حاجیان و اهل عمره ان سال را دریابد.

8- هشتم: از این شب خواندن هزار رکعت نماز این ماه را شروع کند.

9- نهم: در این شب دو رکعت نماز بجا اورد، در هر رکعت سوره (حمد) و سوره (انعام) را بخواند، و از خدا درخواست کند که او را کفایت نماید، و از انچه از دردها می ترسد حفظ کند.

10- دهم: دعای (اللهم ان هذا الشهر المبارک) را که در اعمال شب اخر ماه شعبان گذشت بخواند.

11- یازدهم: پس از نماز مغرب دستها را بلند کند، و این دعا را که از امام جواد علیه السلام وارد شده و در کتاب (اقبال) ذکر شده بخواند:

اللهم یا من یملک التدبیر و هو علی کل شی ء قدیر یا من یعلم خاینه الاعین و ما تخفی الصدور و تجن الضمیر و هو اللطیف الخبیر اللهم اجعلنا ممن نوی فعمل و لا تجعلنا ممن شقی فکسل و لا ممن هو علی غیر عمل یتکل اللهم صحح ابداننا من العلل و اعنا علی ما افترضت علینا من العمل حتی ینقضی عنا شهرک هذا و قد ادینا مفروضک فیه علینا اللهم اعنا علی صیامه و وفقنا لقیامه و نشطنا فیه للصلاه و لا تحجبنا من القراءه و سهل لنا فیه ایتاء الزکاه اللهم لا تسلط علینا وصبا و لا تعبا و لا سقما و لا عطبا.

خدایا ای ان که مالک تدبیر است، و او بر هرچیز تواناست، ای ان که میداند خیانت دیده ها را و انچه را سینه ها پنهان می کنند و نهاد نهان می سازد، و او لطیف و اگاه است.

خدایا ما را از کسانی قرار ده که تصمیم گرفتند انگاه انجام دادند، و از کسانی قرار مده که تیره بخت شدند و در نهایت تنبلی کردند و از انانی قرار مده که بر غیر عمل صالح تکیه نمودند.

خدایا بدنهای ما را از بیماریها سلامتی بخش و ما را بر انجام انچه از عمل بر ما واجب کرده ای یاری ده، تا این ماه از ما سپری گردد درحالیکه انچه را در این ماه بر ما واجب نموده ای ادا کرده باشیم.

خدایا ما را بر روزه اش یاری ده، و برای شب زنده داری اش موفق بدار، و برای نماز در این ماه ما را شاداب گردان، و از قرایت قران محروم مساز، و پرداخت زکات را در این ماه بر ما اسان گردان.

خدایا درد مزمن، خستگی، بیماری، هلاکت را بر ما چیره مکن.

اللهم ارزقنا الافطار من رزقک الحلال اللهم سهل لنا فیه ما قسمته من رزقک و یسر ما قدرته من امرک و اجعله حلالا طیبا نقیا من الاثام خالصا من الاصار و الاجرام اللهم لا تطعمنا الا طیبا غیر خبیث و لا حرام و اجعل رزقک لنا حلالا لا یشوبه دنس و لا اسقام یا من علمه بالسر کعلمه بالاعلان یا متفضلا علی عباده بالاحسان یا من هو علی کل شی ء قدیر و بکل شی ء علیم خبیر الهمنا ذکرک و جنبنا عسرک و انلنا یسرک و اهدنا للرشاد و وفقنا للسداد و اعصمنا من البلایا و صنا من الاوزار و الخطایا یا من لا یغفر عظیم الذنوب غیره و لا یکشف السوء الا هو یا ارحم الراحمین،

خدایا افطار از روزی حالت را روزی ما کن.

خدایا انچه که از روزی ات در این ماه قسمت ما نمودی دست یافتن به ان را برای ما هموار کن، و انچه را از فرمانت برای ما تقدیر کرده ای اسان کن، و ان را حلال و پاک و پاکیزه از گناهان بوده از گرانباری ها و بزهکاری ها قرار ده.

خدایا به ما مخوران جز غذای پاک که نه پلید باشد و نه حرام، و روزی ات را برای ما حلال گردان، که الودگی ها و درها با ان در نیامیزد، ای که داناییاش به امور پنهان، همانند دانایی اش به امور اشکار است، ای فضل بخش بر بندگانش به احسان، ای ان که بر هرچیز تواناست، و به هرچیز دانا و اگاه است، یادت را به ما الهام کن، و از سختی بر ما ما را برکنار دار و به اسانی ات ما را برسان، و به راستی راهنمایمان باش، و به استواری توفیقمان ده، و از بلا نگاهمان بدار.

و ما را از بارهای گران گناهان و خطاها حفظ کن، ای ان که گناهان بزرگ را جز او نیامرزد، و احدی بدی را جز او برطرف ننماید، ای مهربان ترین مهربانان،

و اکرم الاکرمین صل علی محمد و اهل بیته الطیبین و اجعل صیامنا مقبولا و بالبر و التقوی موصولا و کذلک فاجعل سعینا مشکورا و قیامنا مبرورا و قراننا [و قراءتنا] مرفوعا و دعاءنا مسموعا و اهدنا للحسنی [الحسنی] و جنبنا العسری و یسرنا للیسری و اعل لنا الدرجات و ضاعف لنا الحسنات و اقبل منا الصوم و الصلاه و اسمع منا الدعوات و اغفر لنا الخطییات و تجاوز عنا السییات و اجعلنا من العاملین الفایزین و لا تجعلنا من المغضوب علیهم و لا الضالین حتی ینقضی شهر رمضان عنا و قد قبلت فیه صیامنا و قیامنا و زکیت فیه اعمالنا و غفرت فیه ذنوبنا و اجزلت فیه من کل خیر نصیبنا فانک الاله المجیب و الرب القریب [الرقیب ] و انت بکل شی ء محیط.

و کریم ترین کریمان، بر محمد و اهل بیت پاکش درود فرست، و روزه ما را پذیرفته بدار، و به نیکی و تقوا پیوندش ده، و همچنین کوشش ما را مورد قدردانی، و شب زنده داری ما را پذیرفته، و قرایتمان را بالا رفته، و دعایمان را اجابت شده قرار ده، و ما را به عاقبت به خیری هدایت کن، و از دشواری برکنارمان بدار، و ما را برای اسانی اماده ساز، و درجاتمان را بالا بر، و حسناتمان را دوچندان کن، و روزه و نماز ما را بپذیر، و دعاهای مان را شنوا باش، خطاهایمان را بیامرز، و از گناهمان درگذر، و ما را از عاملان رستگار قرار ده، و از غضب شدگان و گمراهان قرار مده، تا ماه رمضان از ما سپری گردد چنان که روزه ها و شب زنده داری مان را در ان پذیرفته باشی، و کردارمان را در ان پاکیزه، و گناهانمان را در ان مورد امرزش قرار داده، و سهم ما را در ان از هر خیری فراوان ساخته باشی، به یقین تویی معبود اجابت کننده دعاها، و پروردگار نزدیک به بندگان و تویی احاطه کننده بر هرچیز.

12- دوازدهم: در این شب دعای روایت شده از امام صادق علیه السلام را که در کتاب (اقبال) امده بخواند:

اللهم رب شهر رمضان منزل القران هذا شهر رمضان الذی انزلت فیه القران و انزلت فیه ایات بینات من الهدی و الفرقان اللهم ارزقنا صیامه و اعنا علی قیامه اللهم سلمه لنا و سلمنا فیه و تسلمه منا فی یسر منک و معافاه و اجعل فیما تقضی و تقدر من الامر المحتوم و فیما تفرق من الامر الحکیم فی لیله القدر من القضاء الذی لا یرد و لا یبدل ان تکتبنی من حجاج بیتک الحرام المبرور حجهم المشکور سعیهم المغفور ذنوبهم المکفر عنهم سییاتهم و اجعل فیما تقضی و تقدر ان تطیل لی فی عمری و توسع علی من الرزق الحلال.

خدایا ای پروردگار ماه رمضان، ای فرو فرستنده قران، این ماه رمضان است که قران را در ان فرود فرستادی، و در ان دلایل روشنی از هدایت و شناسایی حق از باطل فرو فرستادی.

خدایا روزه ان را نصیب ما کن، و بر شب زنده داری اش یاری مان ده، خدایا ان را برای ما سالم بدار، و در ان به ما سلامتی ده و ان را از سوی خویش در اسانی و سلامت کامل از ما تحویل بگیر، و در انچه حکم می کنی و مقدر می گردانی از فرمان حتمی خویش، و در انچه جدا می کنی از امر حکیمانه ات در شب قدر، از ان حکمی که برگشت نمی پذیرد و دگرگون نمی شود، مقرر فرما که ما را از حاجیان خانه محترمت بنویسی، انان که حجشان قبول، و سعیشان پذیرفته، و گناهانشان امرزیده گشته، و بدیهای شان نادیده گرفته شده است.

و در انچه حکم می کنی و مقدر می نمایی مقرر فرما که عمرم را طولانی گردانی، و از روزی حلالت بر من وسعت بخشی.

13- سیزدهم: دعای چهل وچهارم صحیفه کامله سجادیه را بخواند.

14- چهاردهم: بخواند عالی (اللهم ان هذا شهر رمضان... ) را که سید در کتاب (اقبال) نقل فرموده، و دعایی بسیار طولانی است.

15- پانزدهم: بخواند:

اللهم انه قد دخل شهر رمضان اللهم رب شهر رمضان الذی انزلت فیه القران و جعلته بینات من الهدی و الفرقان اللهم فبارک لنا فی شهر رمضان و اعنا علی صیامه و صلواته و تقبله منا

خدایا هر اینه ماه رمضان وارد شد، ماهی که در ان قران را فرو فرستادی، و ان را دلایل اشکاری از هدایت و شناسایی حق از باطل قرار دادی.

خداوند در ماه رمضان به ما برکت عطا کن، و بر روزه و نمازهایش یاریمان فرما و انرا از ما بپذیز.

روایت شده رسول خدا صلی الله علیه و اله وقتی ماه رمضان میرسید این دعا را میخواندند.

16- شانزدهم: و نیز روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه و اله در شب اول ماه رمضان این دعا را میخواندند:

الحمد لله الذی اکرمنا بک ایها الشهر المبارک اللهم فقونا علی صیامنا و قیامنا و ثبت اقدامنا و انصرنا علی القوم الکافرین اللهم انت الواحد فلا ولد لک و انت الصمد فلا شبه لک و انت العزیز فلا یعزک شی ء و انت الغنی و انا الفقیر و انت المولی و انا العبد و انت الغفور و انا المذنب و انت الرحیم و انا المخطی و انت الخالق و انا المخلوق و انت الحی و انا المیت اسالک برحمتک ان تغفر لی و ترحمنی و تجاوز عنی انک علی کل شی ء قدیر.

سپاس خدای را که به وسیله تو ای ماه مبارک ما را گرامی داشت.

خدایا ما را بر روزه و شب زنده داری مان نیرو بخش، و گامهای مان را استوار کن، و بر کافران پیروزمان گردان، خدایا تو یگانه ای پس برایت فرزندی نیست، و تو بی نیازی پس شبیهی برایت نمی باشد، و تویی عزیز و چیزی عزیزت نکند، و تویی بی نیاز و من تهیدستم، و تویی مولا و من بنده ام، و تویی امرزنده و من گنهگارم، و تویی مهربان و من خطاکارم، و تویی افریننده و من افریده ام، و تویی زنده و من مرده ام، از تو درخواست می کنم به مهرت که مرا بیامرزی و به من رحم کنی، و از من درگذری، همانا تو بر هرچیز توانایی.

17- هفدهم: در باب اول بیان استحباب خواندن دعای جوشن کبیر در اغاز ماه گذشت.

18- هیجدهم: دعای حج را که در اول ماه گذشت بخواند.

19- نوزدهم: هنگامی که ماه رمضان شروع می شود کثرت تلاوت قران شایسته است، و روایت شده که امام صادق علیه السلام پیش از تلاوت قران این دعا را می خواندند:

اللهم انی اشهد ان هذا کتابک المنزل من عندک علی رسولک محمد بن عبد الله صلی الله علیه و اله و کلامک الناطق علی لسان نبیک جعلته هادیا منک الی خلقک و حبلا متصلا فیما بینک و بین عبادک اللهم انی نشرت عهدک و کتابک اللهم فاجعل نظری فیه عباده و قراءتی فیه فکرا و فکری فیه اعتبارا و اجعلنی ممن اتعظ ببیان مواعظک فیه و اجتنب معاصیک و لا تطبع عند قراءتی علی سمعی و لا تجعل علی بصری غشاوه و لا تجعل قراءتی قراءه لا تدبر فیها بل اجعلنی اتدبر ایاته و احکامه،

خدایا گواهی میدهم که این کتاب توست که از سوی تو بر رسولت محمد بن عبد الله (درود خدا بر او و خاندانش) نازل گشته، و سخن گویای توست بر زبان پیامبرت، ان را از سوی خود راهنمایی برای بندگانت قرار دادی، و رشته پیوست ه ای بین تو و بندگان توست.

خدایا پیمان و کتابت را در پیش رویم باز کرده ام، خدایا نگاهم را در ان عبادت، و خواندم را در ان اندیشه، و اندیشه ام را در ان عبرت اموز قرار بده، و مرا از کسانی قرار ده که از بیان پندهایت در قران اندرز گیرند، و از نافرمانی هایت دوری نمایند، و هنگام تلاوت ان بر گوشم مهر مزن، و بر دیده ام پرده منه، و خواندنم را خواندن بی تدبر قرار مده، بلکه انچنان قرارم ده که در ایات و احکامش تدبر کنم،

اخذا بشرایع دینک و لا تجعل نظری فیه غفله و لا قراءتی هذرا انک انت الرءوف الرحیم و بعد از قرایت قران مجید این دعا را می خواندند اللهم انی قد قرات ما قضیت من کتابک الذی انزلته علی نبیک الصادق صلی الله علیه و اله فلک الحمد ربنا اللهم اجعلنی ممن یحل حلاله و یحرم حرامه و یومن بمحکمه و متشابهه و اجعله لی انسا فی قبری و انسا فی حشری و اجعلنی ممن ترقیه [ترقیه ] بکل ایه قراها درجه فی اعلی علیین امین رب العالمین.

و برگیرنده قوانین دینت باشم، و نگاهم را در ان بی خبری، و قرایتم را بیهوده و باطل قرار مده، تویی روف، و مهربان.

و پس از قرایت قران مجید این دعا را می خواندند خدایا انچه را از حکم کتابت کرده بودی خواندم، کتابی که بر پیامبر راستگویت (درود خدا بر او و خاندانش) نازل کردی، پس سپاس شایسته توست ای پروردگار خدایا مرا از کسانی قرار ده که حلالش را حلال و حرامش را حرام می شمارند، به محکم و متشابه اش ایمان می اورند، و ان را مونس در قبر و قیامتم گردان، و مرا از کسانی قرار ده که او را به هر ایه ای که میخواند در برترین جایگاه بهشت بالا بری، امین ای پروردگار جهانیان.

 

 منبع : مفاتیح الجنان