نویسنده : ابوالفضل علیدوست ابرقویی
مهمترین وظیفه ای که منتظران مهدی، علیه السلام، دارند آن است که انتظاری سازنده، صحیح، منطقی، و پویا برای خود ترسیم کنند. انتظاری که در بطن خود آمادگی و آماده کردن زمینه را برای ظهور آن امام فراهم کند.

ترسیم انتظاری سازنده و پویا از آن جهت مهمترین وظیفه منتظران است که، آنان در زمان غیبت در امتداد جاده طولانی انتظار به سر می برند. گویی انتظار همچون سایبانی بر زندگی آنان سایه افکنده است، در چنین فضایی زندگی منتظران، هویت واقعی خود را از همین انتظار به عاریت می گیرد و این انتظار است که به زندگی و حیات آنها رنگ و جلا و معنا می بخشد و انتظار سازنده هویتی پویا و متحرک و سازنده به زندگی منتظران می دهد و انتظار مخرب، ماهیتی تخدیری و راکد.

حال باید دید: شاخصهای انتظار سازنده کدامند؟ و چگونه می توان امیدوار بود که انتظارمان سازنده است یا مورد نظر شرع نیست؟

از مهمترین مصادیق و شاخصهای انتظار سازنده، اقتدا به حضرت قائم، علیه السلام، و پیروی کردن از آن بزرگوار است. اصولا انتظار زمانی شکل می گیرد که تجانس روحی - ولو بالنسبة - میان «منتظر» و «منتظر» وجود داشته باشد و این تجانس زمانی که یک طرف قضیه امام باشد و طرف دیگر ماموم، در چارچوب تبعیت و پیروی، شکل می گیرد. به عبارت ساده تر، مامومین (منتظران) باید اهداف آینده امام (منتظر) را مورد نظر داشته باشند، از او پیروی کنند تا از رهگذر این اقتدا و پیروی، علاقه و تجانس روحی و انتظار قلبی و واقعی به وجود آید. در غیر این صورت «انتظار ظهور» از لقلقه زبان فراتر نخواهد رفت.

در متون روایی به مساله پیروزی از حضرت مهدی، علیه السلام، در زمان غیبت اشاره شده است. چنانکه رسول اکرم، صلی الله علیه وآله، فرمودند:

«خوشا به حال منتظرانی که به حضور قائم برسند، آنان که پیش از قیام او نیز پیرو او هستند. با دوست او عاشقانه دوست اند و با دشمن او خصمانه مخالف اند» (1)

از این روایت نتیجه می گیریم که دوستی با دوستان امام زمان و دشمنی با دشمنان آن حضرت، از ویژگی پیروان ایشان است که در زمان غیبت در انتظار به سر می برند. در واقع اگر بخواهیم شاخصی برای پیروان آن حضرت - در عصر غیبت - بیابیم این دو ویژگی معیاری مناسب و راهگشا خواهد بود.

روایتی دیگر از امام صادق، علیه السلام، در این زمینه هست:

«خوشا به حال شیعیان قائم ما که در زمان غیبت او انتظار ظهورش را داشته باشند و از او اطاعت نمایند. ایشان اولیای خدا هستند که در روز قیامت، ترس و حزنی ندارند.» (2)

چنانکه ملاحظه می شود، در هر دو روایت عنایت ویژه به کسانی شده است که در زمان غیبت از حضرت قائم، علیه السلام، اطاعت و پیروی می کنند و در روایت دوم این افراد از اولیای خدا شمرده شده اند. در خصوص اقتدا به حضرت مهدی، علیه السلام، به یک نکته اساسی باید توجه داشته باشیم و آن اینکه، نحوه اقتدا به آن حضرت و پیروی از آن بزرگوار در زمان ظهور به شکلی است و در زمان غیبت به گونه ای دیگر. همچنین این اطاعت نسبت به افراد مختلف بروزهای گوناگون دارد و تعیین کننده آن، علم، معرفت، آگاهی و توان افراد است. وظیفه یک عالم غیر از وظیفه یک عامی است. جوانان وظیفه ای دارند که پیران ندارند و ...

از سوی دیگر از آنجا که، اهداف عالیه اسلام و برقراری عدالت و حاکمیت الهی، با ظهور آن امام معصوم تحقق می یابد، پس اطاعت از آن بزرگوار و اقتدا به آن حضرت در زمان غیبت، با مهیا کردن زمینه، جهت ظهور آن امام محقق می شود. در این خصوص امام خمینی، رحمة الله علیه، می فرماید:

«البته این پر کردن دنیا از عدالت، این را ما نمی توانیم بکنیم. اگر می توانستیم، می کردیم. اما باید فراهم کنیم این کار را... کار را همچو بکنیم که مهیا بشود عالم برای آمدن آن حضرت...» (3)

یکی از ثمرات اقتدا و اعتقاد صادقانه به آن حضرت دستیابی به خرد و معرفتی است که بر مبنای آن غیبت امام باعث بروز هیچ گونه شبهه و تردید برای انسان نمی شود. گویی امام را حاضر می بیند. در این خصوص بشنوید سخنی را که امام سجاد، علیه السلام، به ابو خالد کابلی فرمودند:

«ای ابو خالد! مردمانی که در روزگار غیبت به سر می برند و معتقد و منتظرند; از مردمان همه زمانها افضل اند زیرا خداوند متعال این مردم را مانند سربازان پیکارگر صدر اسلام، قرار داده است. آنان که در رکاب پیامبر، صلی الله علیه وآله، شمشیر می زدند و پیکار می کردند; آنان اخلاص پیشگان حقیقی و شیعه واقعی هستند و در نهان و عیان، مردم را به دین خدا دعوت می کنند.» (4)

البته آنچه می تواند این اقتدا و پیروی را چه در زمان غیبت و چه در هنگام ظهور قرین موفقیت کند همانا پیشه کردن «صبر و استقامت » است. هرچند این صبر و شکیبایی را باید به نوبه خود وظیفه ای دیگر برای منتظران واقعی قلمداد نمود ولی همچنین می تواند به عنوان عاملی که اقتدا و پیروی را به نتیجه می رساند مطرح گردد. در این خصوص روایتی را از امام رضا، علیه السلام، تقدیمتان می کنیم. آن حضرت فرمودند:

«چه نیکوست صبر در انتظار فرج! آیا نشنیده ای سخن خداوند را که فرمود: «فانتظروا انی معکم من المنتظرین...» «شما منتظر باشید بدرستی که من با شما از منتظرانم...» پس بر شما باد به صبر زیرا فرج بعد از ناامیدی می آید و بدرستی که پیش از شما کسانی بودند که صبر کننده تر بودند». (5)

روشن است که صبر در روایات هرگز به معنای انفعال نیست زیرا مصادیق صبر در روایتی از امیرالمؤمنین علی، علیه السلام، به صبر بر طاعت خدا، صبر در عدم ارتکاب معصیت و صبر بر مصیبت عنوان شده است.

صبر در نگهداری اعتقادات سالم از ویژگی منتظران، در زمان غیبت است در این زمینه بشنوید این روایت را از امام صادق، علیه السلام:

رسول اکرم، صلی الله علیه وآله، به اصحاب خود فرمودند: «شما اصحاب من هستید ولی برادران من مردمی هستند که در آخرالزمان می آیند. آنان به نبوت و دین من ایمان می آورند، با اینکه مرا ندیده اند. هر یک از آنها اعتقاد و دین خود را با هر سختی نگاه می دارد، چنانکه گویی درخت خار مغیلان را در شب تاریک، با دست پوست می کند! آن مؤمنان مشعلهای فروزانی در تاریکیها هستند. خداوند آنان را از آشوبهای تیره و تار نجات خواهد داد.» (6)

همچنین از امام صادق روایت شده است که رسول اکرم، صلی الله علیه وآله، به یاران خود فرمودند:

«پس از شما مردمی خواهند آمد که به یک تن از آنها اجر پنجاه تن از شما را خواهند داد. اصحاب گفتند: ای پیامبر! ما در جنگهای بدر، احد و حنین با تو بوده ایم و درباره ما آیاتی از قرآن نازل شده است، پس چگونه خواهد بود؟! پیامبر، صلی الله عیله وآله، فرمودند: اگر شما در شرایط آنان قرار بگیرید، آن تحمل و شکیبایی را که آنان دارند، نخواهید داشت.» (7)

جالب اینجاست که این برتری فضیلت را شیعیان واقعی در همان زمان هم پذیرفته بودند: چنانکه دختر «رشید هجری »، از شیعیان معروف، می گوید:

«به پدرم گفتم: ای پدر! چه بسیار در عبادت خدا رنج می بری و کوشش می کنی؟ در پاسخ گفت: دخترم: بعد از ما مردمی می آیند که بصیرت و شناختی که در دین دارند از این کوششها و رنجها افضل است ». (8)

در یک نگرش کلی مهمترین وظیفه منتظران، آن است که انتظاری واقعی و منطبق بر دین و فطرت برای خود رقم بزنند چرا که، تمام وظایف دیگر در همین قالب شکل می گیرند. اقتدا به حضرت مهدی، عیله السلام، و اطاعت از آن بزرگوار از مهمترین شاخصهای این انتظار است. تجلی این پیروی و اقتدا در تلاش برای تحقق اهداف آن امام معصوم به شکل مهیا کردن زمینه تحقق این اهداف بروز می یابد; مثلا اگر با ظهور آن حضرت عدالت فراگیر می شود; وظیفه پیروان به آن امام آن است که در عصر غیبت هم در این زمینه تلاش کنند.

صبر و شکیبایی لازمه اقتدا به حضرت قائم است. از ثمرات این اقتدا، پیدا کردن معرفت و آگاهی و تشخیص درست از نادرست و پیدا کردن راه صحیح از میان شبهات و تاریکیهاست.

تلاش کنندگان در این مسیر مورد تحسین رسول خدا، صلی الله علیه وآله، قرار گرفته اند، و به خاطر همین ویژگیها از مردم همه زمانها افضل شمرده شده اند.

پی نوشتها:

1. خورشید مغرب، حکیمی، محمدرضا، صص 357-361.

2. راز نیایش، موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، ص 22.

3. صحیفه نور، ج 20، ص 198.

4. خورشید مغرب، حکیمی، محمدرضا، همان.

5. نجم الثاقب، ص 751.

6. خورشید مغرب، حکیمی، محمد رضا، همان.

7. همان، صص 357-361.

8. همان، صص 357-361.

اطاعت از آن بزرگوار از مهمترین شاخصهای این انتظار است. تجلی این پیروی و اقتدا در تلاش برای تحقق اهداف آن امام معصوم به شکل مهیا کردن زمینه تحقق این اهداف بروز می یابد.

منبع : مجله  موعود جوان  بهمن و اسفند 1377، شماره 2