فساد مالی در دوران پهلوی همواره وجود داشته است ولی فسادی که بعد از افزایش قیمت نفت سال 1974 (1353) در ایران پدیدار شد، مساله ای بود فراتر از هم آنها و جدا از تمام معیارهای قابل قبول، پورسانت ها و زد و بند با مقاطعه کاران داخلی و بین المللی توسط دربار و اطرافیان شاه چیزی بود که بر هیچ کس پوشیده نبود فریدون هویدا در ارتباط با فساد مالی حاکم در خانواده شاه چنین می نویسد: «فسادی که درون دربار شاه وجود داشت حقیقة ابعاد وحشتناک به خود گرفته بود، برادران و خواهران شاه به خاطر واسطگی برای عقد قرارداد بین دولت ایران و شرکت هایی که گاه خودشان نیز جزو سهامداران عمده آنها بوده حق العمل های کلانی به چنگ می آوردند ولی گرفتاری اصلی در این فقط مساله رشوه خواری یا دریافت حق کمیسیون توسط خانواده سلطنت نبود، بلکه اقدامات آنها الگویی برای تقلید دیگران می شد و به صورت منبعی در آمده بود که جامعه را در هر سطحی به آلودگی می کشانید...سرازیر شدن ثروت های هنگفت به جیب این و آن در موقع عقد قراردادها گاه می شد که رسوایی هایی را نیز به دنبال می آورد.چنانکه یکبار کمیسیون تحقیق سنای آمریکا افشا کرد که در جریان یکی از معاملات با کمپانی های آمریکایی عده زیادی از جمله شوهر خواهر شاه و فرمانده نیروی هوایی ایران (ارتشبد خاتمی) به اتفاق پسر بزرگ اشرف رشوه هنگفتی دریافت کرده اند. (1)

ارتشبد سابق فردوست طی سال های حضور در دفتر ویژه اطلاعات و بازرسی شاهنشاهی با هزاران مورد اختلاس و ارتشا در سطح مقامات عالی رتبه کشور آشنا بود که مطالبش به شرح زیر آورده می شود:

در دوران مسؤولیتم در بازرسی متوجه شدم که اصولا موارد سوء استفاده و حیف و میل نهایت ندارد در دوران 13 ساله نخست وزیری هویدا همه می چاپیدند و هویدا کاملا نسبت به این وضع بی تفاوت بود در صورتی که یکی از مهم ترین وظایف رئیس دولت جلوگیری از فساد و حیف و میل اموال دولتی است.در هیچ زمانی به اندازه دوران هویدا فساد گسترده نبود و او چون جلب رضایت محمد رضا را می طلبید نمی خواست کسی را از خود ناراضی کند و به همین دلیل نیز صدارت او طولانی شد.من هر 2 ماه یکبار از طرف افسر دفتر ویژه، که مسؤول پیگیری پرونده ها بود، پیشرفت کار را سؤال می کردم.اصلا پیشرفتی وجود نداشت و صفر بود، همه پرونده ها طبق دستور شفاهی نخست وزیر به وزیر دادگستری، بایگانی نمی شد و محمد رضا نیز اهمیتی به این امر نمی داد و از نظر او بی ایراد بود. (2)

شاه همواره سعی می کرد مساله فساد مالی در خانواده سلطنتی را به نحوی توجیه کند.بنابر این گاه می شد که نظرهای مضحک و عجیب و غریبی هم اظهار می کرد.از آن جمله پاسخ شاه به پرسش خبرنگار فرانسوی اولیویه وارن که پرسید: گفته می شود که فساد بخشی از اطرافیان شما را هم در امان نگذاشته است.گفت: همه چیز ممکن است ولی در این مورد بخصوص (فساد مالی) باید بگویم که این فساد نیست بلکه مثل بقیه رفتار کردن است، یعنی مثل کسانی که کاملا حق کار کردن و معامله کردن را دارند، به عبارت دیگر اطرافیان من هم حق دارند در شرایط مشابه با دیگران برای امرار معاش خود فعالیت داشته باشند. (3)

علاوه بر سوء استفاده ها و اختلاس های مالی در نظام سیاسی پهلوی آنهم در دربار و در حد امرای ارتش، یکی از مسائل حیرت انگیز این دوران، دخالت های دربار شاه در امور مربوط به مواد مخدر بود.به محمود رضا یکی از برادران شاه اجازه داده شده بود در امر کشت تریاک و برداشت محصول آن فعالیت داشته باشد.همه ساله محمود رضا به بهانه اینکه محصول تریاک خوب نبود مقدار زیادی از تریاک های بدست آمده را برای خود نگه می داشت و بعدا آن را به قیمت هنگفت در بازار سیاه به فروش می رساند.

حمایت شاه و آزاد سازی امیر هوشنگ دولو که به جرم قاچاق مواد مخدر در سوئیس زندانی بود از جمله مسائلی است که در روشنگری اذهان مردم در حمایت شاه از باند قاچاق مواد مخدر مؤثر بود مردم از این مساله حیرت زده شده بودند که چطور قاچاقچی های خرده پای بدبخت به دستور شاه تیرباران می شوند ولی همین شاه دوست خود را (امیر هوشنگ دولو) که به جرم قاچاق مواد مخدر در سوئیس بازداشت شده از محاکمه و زندان می رهاند؟ ! (4) علاوه بر سوء استفاده مالی و دخالت دربار در قاچاق مواد مخدر، اکثر اعضای خانواده سلطنتی و مقامات سطح بالای کشور به گونه ای زندگی می کردند که می توان گفت هیچ گونه تناسبی با دستورات مذهب رسمی کشور که بیش از 99 درصد از جمعیت مردم ایران به آن اعتقاد داشتند مطابقت نداشت.برپایی قمار خانه ها و تفریحگاه های خلاف عفت در سرتاسر کشور از آن جمله در جزیره کیش که جهت عیش و نوش درباریان و میلیاردرهای جهان و کشورهای عرب تدارک دیده شده بود.جزیره کیش با پرداخت مبالغ کلان و اختلاس از خزانه مملکت تبدیل به تفریحگاهی شده بود که شرکت ایرفرانس در پروازهایی که با هواپیمای کنکورد به این جزیره داشت تعدادی از زنان فاحشه را به این جزیره می آورد. (5)

حقیقت این است که وجود فساد مالی، و بی بندوباری های بی حد و حصر در جامعه بخاصه در دربار و خانواده شاه چنان وسعتی پیدا نموده که با بدیهیات مسلم دین مبین اسلام در تعارض بود و روز به روز وجهه شاه و خانواده سلطنت را در بین مردم مسلمان ایران از بین برد و زمینه وقوع انقلاب اسلامی را فراهم ساخت.نقطه اوج این بی بند و باری در جشن فرهنگ و هنر شیراز بود که کریه ترین و زشت ترین صحنه ها را به تصویر در آوردند که قلم از گفتار آنها شرم دارد.

پی نوشت ها:

1- فرویدون هویدا، سقوط شاه، 1373، اطلاعات، ترجمه ج.ا. مهران، ص 89.

2- حسین فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، انتشارات اطلاعات، 1371، ص 275، 274 و 273.

3- شیر خورشید، انتشارات امیر کبیر، 1356، ص 214.

4- فریدون هویدا، سقوط شاه، ص 95- 94.

5- پیشین، ص 97- 96.