«علی قائدنیای جهرمی» روانشناس می‌گوید در برخی کشورها، پروتکل‌هایی به عنوان راهنما جهت گزارش‌دهی پیرامون خودکشی برای کلیه رسانه‌ها تهیه شده است. در ایران نیز پروتکل‌هایی را وزارت بهداشت جهت درج چنین اخباری تهیه کرده اما رعایت آن چندان به چشم نمی‌آید.

اقدام به خودکشی یک رفتار خودآسیب رسان است که با قصد مرگ یا نمایش این قصد انجام می‌شود. جدا از بحث درباره دلایل خودکشی و مسائل آماری آن، انتشار اخبار مربوط به خودکشی نیز حایز اهمیت است و واقعیت این است که تاکنون مطالعات متعددی بر این نکته تاکید کرده‌اند که نحوه پوشش رسانه‌ای اقدام افرادی که خودکشی کرده‌اند، می‌تواند بر افزایش یا کاهش نرخ خودکشی تاثیرگذار باشد. با توجه به این بحث، روانشناسان نیز معتقد هستند طرح این مساله برای اولین بار به انتشار رمان «رنج‌های ورتر ‏جوان» اثر گوته بازمی‌گردد. در آن زمان متوجه شدند که بعد از انتشار این کتاب آمار خودکشی افزایش پیداکرده است.

از این رو اهمیت نقش و تاثیر گذاری رسانه‌ها برالگوهای رفتاری و عادتواره‌های افراد چنان است که در برخی از کشورها پروتکل‌ها و دستورالعمل‌هایی به عنوان راهنما جهت نحوه گزارش‌دهی رخدادهایی نظیر خودکشی تهیه شده است و از گزارشگران و مسوولان رسانه انتظار می‌رود بر اساس آن عمل کنند.

بنا به اهمیت این موضوع پژوهشگر ایرنا نیز با «علی قائدنیا جهرمی» روانشناس، گفت و گویی انجام داده است که مشروح آن را در ذیل می‌خوانید:

لزوم آشنایی رسانه‌ها با نحوه گزارش دهی درباره وقایعی مثل خودکشی

قائدنیا در خصوص نحوه گزارش دهی وقایعی مثل خودکشی گفت: بیشتر رسانه‌ها نمی‌دانند خبر خودکشی را چه طور منعکس کنند. برای مثال وقتی خبر خودکشی ناشی از جریان نهنگ آبی از سوی یک روانشناس روسی مطرح شد، هنوز حتی یک نفر در ایران به این نوع خودکشی دست نزده بود؛ با این حال برخی رسانه‌ها با جزییات مراحل آن را توضیح دادند.

وی افزود: گزارش‌های خبری و مقالات مرتبط با خودکشی در رسانه‌ها طی سال‌های گذشته بحث انگیز بوده است. یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌ها مربوط به رمان «غم‌های ورتر جوان» است. در این رمان ورتر جوان به دلیل بی وفائی معشوق، با شلیک گلوله‌ای خودکشی می‌کند که پس از انتشار این رمان موارد متعددی از خودکشی به روشی مشابه در مردان جوان گزارش شد. همچنین کتاب «خروج پایانی» نوشته «درک همفری» نیز از جمله مواردی بود که پس از انتشارش منجر به افزایش موارد خودکشی با روشی مشابه در نیویورک شد. در ایران نیز نمونه‌هایی ازاین دست وجود دارد. برای مثال خودکشی یکی از افراد سرشناس در یکی از شهرهای کشور که بطور وسیعی توسط رسانه‌ها و جراید با بزرگ نمایی و تحریک احساسات عمومی گزارش شد و پس از آن موارد متعدد خودکشی با روشی مشابه در آن شهر اتفاق افتاد .

این روانشناس افزود: به طور کلی هرچه میزان انتشار اخبار در مورد خودکشی بیشتر باشد، خودکشی نیز بیشتر اتفاق می افتد. پخش گزارش در شبکه‌های متعدد و برنامه‌های مختلف تلویزیون تاثیر بیشتری در میزان خودکشی خواهد داشت. بنابراین، پرهیز از انعکاس اخبار خودکشی می‌تواند در پیشگیری از رفتارهای تقلیدگرانه خودکشی کمک کننده باشد. انتشار خبر خودکشی این عقیده را که خودکشی روشی طبیعی برای حل مشکلات است، گسترش می‌دهد. همچنین انتشار مکرر و مداوم اخبار مرتبط با خودکشی اشتغال فکری در مورد خودکشی به ویژه در نوجوانان و جوانان را افزایش می‌دهد.

قائدنیا گفت: نکته مهمتر این است که درج نادرست خبر خودکشی در رسانه‌ها، باعث ایجاد موج خودکشی می‌شود. در برخی کشورها، توصیه‌ها و پروتکل‌هایی به عنوان راهنما برای گزارش‌دهی پیرامون خودکشی برای کلیه افراد ذی ربط (روزنامه نگاران، سیاست‌گذاران، محققان و...) تهیه شده است. برای نمونه انجمن کانادایی پیشگیری از خودکشی (CASP) با همکاری خود خبرنگاران بیش از ۴۰ توصیه در این خصوص تدوین کرده‌است و در گزارشی از پایبندی ۶۵ تا ۹۵ درصدی مقالات منتشر شده به آن توصیه‌ها خبر می‌دهد. این توصیه‌ها شامل استفاده از زبان مناسب، تلاش برای کاهش لکه ننگ در مورد اختلالات روانی و ارائه اطلاعات در مورد گزینه‌های جایگزین خودکشی است.

وی افزود: در ایران نیز پروتکل‌هایی توسط وزارت بهداشت جهت درج خبر در رسانه تهیه شده است، که متاسفانه میزان تبعیت از این پروتکل بسیار کم است و این باعث تبعات بعدی می‌گردد.

توصیه هایی برای رسانه‌ها در نحوه پوشش دهی این گونه اخبار

قائدنیا در توصیه به رسانه‌ها برای نحوه پوشش دهی اخبار مربوط به خودکشی گفت: به طور کلی توصیه می‌شود از انتشار عکس‌های برجسته متوفی یا اقوام وی و همچنین محتوای یادداشت‌های شخصی و یا جزییات زندگی متوفی خودداری شود. همچنین رسانه‌ها باید در بکارگیری واژگانی نظیر سرایت، افزایش، همه گیری خودکشی و.. خودداری کنند. بیان حدس و گمان در مورد دلایل خودکشی، رمانتیک کردن، ساده یا شکوهمند جلوه دادن خودکشی نیز باید حذف شود.

وی افزود: رسانه‌ها بایستی عکس افراد را پس از خودکشی منتشر نکنند. جزییات روش خودکشی را شرح ندهند. دلایل ساده انگارانه برای اقدام به خودشکی را ارائه نکنند. از بزرگنمایی کردن و هیجان ‌انگیز جلوه دادن اقدام به خودکشی بپرهیزند. اختلالات روانی و بحران‌ها را توسط متخصصین و کارشناسان تعریف کنند و از مردم بخواهند در صورت وجود چنین مشکلاتی به مراکز درمانی روانپزشکی و مراکز مشاوره‌ مراجعه کنند. مراکز مشاوره تلفنی ۱۲۳ و ۱۴۸ و مراکز مشاوره خصوصی می‌توانند در مواقع بحرانی کمک‌رسان باشد.

وی ادامه داد: تا آنجا که امکان دارد در برنامه های تلویزیونی مثال‌هایی از کسانی که بحران‌های زندگی (حوادث ناگوار) را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، ذکر کنند. عواقب جسمی اقدام به خودکشی که منجر به مرگ نشده، از جمله آسیب‌ مغزی در اثر خفگی، فلج و ... را تشریح کنند و در نهایت مراکز کمک ‌رسانی مرتبط با خودکشی را نیز هنگام پخش اخبار خودکشی، معرفی کنند.