خواب شب نعمتی است که این روزها خیلی از افراد خود را از آن محروم کرده‌اند. در حال حاضر شب زنده‌داری و گشت‌زنی در فضای مجازی به سبک زندگی نسل نوجوان و جوان تبدیل شده است.

از سوی دیگر هم برخی افراد برای خواب چندساعته از مسکن‌های قوی استفاده می‌کنند. غافل از اینکه این داروها می‌تواند عوارضی غیرقابل جبران بر بدن داشته باشد. در این شرایط در جامعه ما قرص‌های مسکن، خواب‌آور و ضد افسردگی همچون نقل و نبات در بین افراد مصرف می‌شود و به دیگران نیز تجویز می‌شود، اما باید دانست که هر یک از آنها با عوارض جبران ناپذیر متعددی همراه است. از سوی دیگر با تغییر سبک زندگی و عدم مصرف مواد کافئین‌دار همچون چای و قهوه در هنگام شب و توانایی مقابله با استرس و اضطراب‌های روزانه می‌توان مشکلات ناشی از بی‌خوابی را کاهش داد.

در منزل اغلب ایرانی‌ها جعبه‌ای از انواع و اقسام داروها مشاهده می‌شود. در آن آنتی‌بیوتیک‌ها، قرص‌های آرام بخش، خواب‌آور، اعصاب، مسکن‌های قوی سیستم گوارش یا انواع دیگر قرص و آمپول به چشم می‌خورد. این در حالی است که باید در ارائه دارو بدون نسخه تجدیدنظر شود، چون این مقوله افزایش مصرف خودسرانه دارو را به‌دنبال داشته است. از سوی دیگر در منازل هر یک از خانواده‌های ایرانی شاهد دپوی داروهای متعدد هستیم. این مساله باعث هدر رفت ثروت ملی و افزایش مسمومیت‌های دارویی ناشی از مصرف داروهای تاریخ مصرف گذشته شده است.

اختلال خواب برای همگان

امروزه بروز اختلال خواب فقط در بین یک گروه ویژه در جامعه نیست، بلکه این مساله در بین کودکان، نوجوانان، جوانان و سالمندان به وضوح مشاهده می‌شود. برای مثال هم‌اکنون اغلب کودکان تا پاسی از شب بیدار مانده و تمایلی به خواب ندارند. از سوی دیگر در افراد مسن اختلال خوابی مشخصات ویژه‌ای پیدا کرده که شایع‌ترین نوع آن بروز آلزایمر است. در زنان نیز به‌دلیل تغییرات هورمونی اختلالات خواب در دوران بارداری متفاوت است. همچنین بروز بیماری‌هایی همچون دیابت، پرفشاری خون و سرطان بر پایه اختلال خواب تاثیرگذار است. در این میان تاثیر بیماری‌های روحی و روانی همچون افسردگی، استرس و اضطراب‌های روزانه در بروز اختلال خواب نقش اساسی دارد.

یک سوم ایرانیان با اختلالات خواب مواجه‌اند

چندی قبل مدیر گروه علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه 30‌درصد مردم در ایران دچار انواع اختلالات خواب بوده یا آن را تجربه‌ کرده‌اند، خاطرنشان کرد: در صورتی که اختلالات خواب در کیفیت زندگی روزمره خدشه وارد کند، نیاز به درمان دارد. نامی بیان کرد: به همان میزان که خواب و موضوع سلامت آن اهمیت دارد، اختلالات خوابی بین افراد مغفول مانده است. او تاکید کرد: ممکن است در مراجعه به پزشک ریشه این موضوع در ناکارآمدی و اختلالات خوابی تشخیص داده شود که در صورت عدم درمان کارکردهای حافظه، کنترل هیجان، تصمیم‌گیری و قضاوت، گفتار و ... دچار مشکل می‌شوند. به گزارش ایسنا، مدیر گروه علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه گاهی ممکن است اختلالات خوابی در قالب یک نوع اختلال یا ترکیبی از اختلال‌های موجود خوابی بروز کند که درمان‌های دارویی لزوما راه رفع آن نیست، رویکردهای فناورانه، درمان‌های مبتنی بر کمک تنفسی موقع خواب، بهره‌مندی از تکنولوژی عصبی در قالب تحریک الکتریکی خواب و رویکردهای شناختی و رفتاری را از راهکارهای رفع این امر مهم عنوان کرد.

تشدید مشکلات روانی

فاطمه 50‌ساله دوسال قبل چشمش را عمل کرد. در آن دوران آشفته بود و شب‌ها نمی‌خوابید. او می‌گوید: ابتدا بر این باور بودم که شاید عمل جراحی موفقیت ‌آمیز نبوده، اما بعدها متوجه شدم که تاثیر داروی بیهوشی و وجود افسردگی از قبل باعث وخامت حالم شده است. به‌گفته او بر اساس گفته‌های روانپزشکان این عمل جراحی به ظاهر ساده باعث شده تا مشکلاتی همچون افسردگی که سال‌ها در بنده ریشه دوانده بیدار شود. به‌گفته این زن میانسال هنوز هم با گذشت دو سال از آن عمل جراحی باز هم شب‌ها نمی‌توانم بخوابم. به عبارت دیگر شب‌ها تمام گرفتاری‌های دنیا به یادم می‌آید و همین مساله قدرت حافظه‌ام را کاهش داده و باعث شده در طول روز آن‌طور که باید کارایی نداشته باشم.

شب بیداری و مشکلاتش

سعید بعد از مرگ پدرش به‌شدت افسرده و پرخاشگر شده است. او هر شب تا ساعت سه بامداد بیدار است و چند ساعت بیشتر نمی‌تواند بخوابد. او در مراودات بسیار حساس، عصبی و پرخاشگر است و همین مساله منجر به بروز و تشدید مشکلات شده است. او به خبرنگار آرمان می‌گوید: بعد از مرگ پدرم به‌شدت از لحاظ روحی به هم ریختم، جالب است بدانید که در شب هم چندان آرامش ندارم و خواب‌های آشفته می‌بینم. او با بیان اینکه روزانه تا ساعت یک بعد از ظهر می‌خوابد ، اما باز کسل است، می‌افزاید: ساعت برای خودش زمانی دارد و همین مساله باعث می‌شود که در دیگر ساعات تاثیر خواب بر بدن نه‌تنها مفید نیست، بلکه مضر هم است. سعید شب‌ها اغلب در فضای مجازی با دوستانش ارتباط دارد یا فیلم می‌بیند و درباره این نوع زندگی می‌گوید: این مساله باعث شده تا اغلب فیلم‌های روز دنیا و درس‌های دانشگاه را مرور کنم، اما شب بیداری‌ها باعث کبد چرب، چروک صورت، ریزش موی سر و چاقی مفرط شده است و همین مساله بر شدت افسردگی ام افزوده است. همچنین بر اساس گفته‌های کارشناسان اشخاص شب بیدار یا به اصطلاح بوف در مقایسه با افراد سحرخیز، بیشتر با خطر ابتلا به دیابت، سندرم متابولیک و عارضه کم ماهیچگی (از دست رفتن توده ماهیچه‌های اسکلتی) مواجه هستند، حتی اگر با خوابیدن بیشتر در ساعات اولیه صبح، سعی در جبران شب بیداری خود داشته باشند.

تغییر سبک زندگی خواب راحت به‌همراه دارد

یک روانپزشک درباره منشأ بروز اختلال خواب در جامعه ایران می‌گوید: اختلال خواب به دلایل متعدد ایجاد می‌شود، باید دانست که عمده دلیل بروز اختلال خواب افسردگی و دیگر بیماری‌ها است. همچنین درباره افسردگی هم باید توجه داشت که تعدادی از افسردگی‌ها زمینه‌های ارثی داشته و از طریق مواد انتقال‌دهنده عصبی در مغز و تعدادی از افسردگی‌ها واکنش‌ها به استرس‌های روزانه است.البته در استرس‌های روزانه هم وقتی مشکل در حد بی‌خوابی بروز کند، این مساله موقت و بدون هیچ‌وابستگی است.

محیط می‌افزاید: اختلالات مربوطه به خواب با اختلال‌های استرس رابطه مستقیم دارد.او درباره افزایش داروهای خواب‌آور در جامعه تاکید می‌کند:‌ یکی از دلایلی که منجر به سوء‌مصرف تمامی داروها می‌شود، افزایش کاربران فضای مجازی و اخذ اطلاعات ناقص از این فضا است. برای مثال اغلب کاربران با جست‌وجوی نام داروهای خواب‌آور در فضای مجازی اطلاعاتی درباره آن کسب کرده و از طریق آشنایانشان در داروخانه آن را تهیه و مصرف می‌کنند.در این شرایط باید بر روی توزیع داروهای خواب آور و به‌ویژه دسته‌ای از داروهای خواب‌آور که باعث وابستگی می‌شود، مقررات جدی‌تری را اعمال کرد.

به‌گفته این روانپزشک باید با تجدیدنظر بر قوانین خرید داروهای خواب آور با نسخه و توصیه پزشک انجام شود. از سوی دیگر باید به پزشکان عمومی آموزش داده شود تا این داروها برای مدت مشخص تجویز شود. برای مثال فرد در روند درمان باید به شکل دوره‌ای مورد معاینه قرار گرفته و روند دارو درمانی متناسب با شرایط بیمار تغییر کند. محیط تاکید می‌کند: از سوی دیگر بر اساس آمار در کشور میزان مصرف داروهای ضد افسردگی افزایش یافته است و همین مساله می‌تواند در بروز اختلال خواب تاثیرگذار باشد.

او درباره تاثیر داروهای ضد افسردگی می‌افزاید:‌ عمده‌ترین عارضه این داروها مصرف مرتب و طولانی مدت آن در شخص و ایجاد وابستگی است. البته باید دانست که عوارض هر یک از داروها با یکدیگر متفاوت است. درضمن مهم‌ترین عوارض داروهای خواب‌آور ایجاد وابستگی در شخص است. برای مثال اگر در ابتدا فرد با مصرف نیمی از قرص خواب آور می‌خوابد، بعد از گذشته مدتی بر تعداد مصرف این قرص‌ها افزوده می‌شود.به بیان دیگر می‌توان روند مصرف قرص را همچون اعتیاد مورد بررسی قرار داد.

این روانپزشک می‌گوید: داروها بر حسب نوع بر روی سیستم و دیگر کارکردهای بدن تاثیرات مخرب دارند.

محیط درباره ایجاد خواب راحت می‌گوید: برای یک خواب راحت باید سبک زندگی را تغییر داد. قبل از اقدام در صورت وجود بیماری باید اقدامات درباره درمان انجام شود، اما در دیگر موارد با ایجاد یک شیوه زندگی سالم می‌توان اختلال‌های خواب را درمان کرد. برای مثال افراد با به موقع خوابیدن، اختصاص ساعت خواب اصلی به شب، ورزش یا حداقل پیاده‌روی در هوای پاک در طول روز، تفکیک ساعات کاری، استراحت و... می‌توانند ساعت خوابشان را تنظیم کنند.

به‌گفته او با تصحیح سبک زندگی شیوه خواب نیز تغییر می‌یابد. سبک زندگی به این معناست که فرد طول روز را چگونه می‌گذراند و چند‌درصد از زمان خود را به کار، گذران اوقات با خانواده و ورزش اختصاص می‌دهد. اگر شیوه زندگی اصلاح شود، طبیعتا روند خواب نیز متناسب می‌شود. این در حالی است که امروزه افراد به‌ویژه قشر جوان شب‌ها تا ساعات اولیه صبح بیدار بوده و از سوی دیگر تا ظهر می‌خوابند. علت عمده این مساله نیز سرگرمی در شبکه‌های اجتماعی است.

منبع: سلامت نیوز