برخی رسانه‌ها گزارشی از یک مرکز نظرسنجی انعکاس داده‌اند که براساس آن، ایرانیان در شمار عصبانی‌ترین مردم جهان قرار گرفتند، اما آیا چنین رتبه‌ای واقعیت دارد؟

در این زمینه پاسخ به چند پرسش زیر لازم است:

منبع آمار عصبانی‌ترین مردم جهان کجاست؟
آیا طبق این منابع مردم ایران، عصبانی‌ترین مردم جهان هستند؟
آیا مردم ایران، در فهرست عصبانی‌ترین مردم جهان قرار دارند؟
رتبه‌بندی مراکز بررسی‌ کننده این موضوع، بر چه اساسی انجام شده و  چه میزان قابل اتکاست؟
در ادامه تلاش می‌کنیم به پاسخ هر یک از این پرسش‌ها دست یابیم.

منبع آمار عصبانی‌ترین مردم جهان کجاست؟

آنچه رسانه‌ها درباره آمار عصبانی‌ترین مردم جهان منتشر کرده و می‌کنند، مبتنی بر نظرسنجی موسسه گالوپ است. این موسسه ۱۱ آگوست (۲۰ مرداد) بر پایه بررسی خود در سال ۲۰۲۱ و اوایل سال ۲۰۲۲ فهرست رتبه‌بندی جدید عصبانی‌ترین مردم جهان را منتشر کرد.

طبق نتایج این گزارش، ۴۹ درصد از مردم لبنان در آستانه زمانی که مورد پرسش قرار گرفته‌اند، حجم بالای احساسات منفی ناشی از خشم و عصبانیت را تجربه کرده‌ و از این نظر در صدر رتبه‌بندی جهانی گالوپ قرار گرفته‌اند. در این رتبه‌بندی پس از لبنانِ صدرنشین، چهار کشور همسایه ایران قرار دارد. ترکیه (۴۸ درصد)، عراق (۴۶ درصد)، ارمنستان (۴۶ درصد) و افغانستان (۴۱ درصد) به ترتیب جایگاه دوم تا پنجم خشمگین‌ترین مردم جهان را به خود اختصاص داده‌اند.

گالوپ (Gallup) که در ایران بیشتر با نام مؤسسه گالوپ شناخته می‌شود، یک شرکت مشاوره مدیریتی و از مشهورترین و معتبرترین موسسات نظرسنجی در جهان است.

جرج هاوس گالوپ یکی از متخصصین استفاده از روش‌های آماری در مطالعه افکار عمومی، ۲۷ دسامبر ۱۹۳۵ مؤسسه استخراج عمومی را بنیاد نهاد که به نام خود وی، گالوپ خوانده می‌شود. مخارج این مؤسسه از حق اشتراک مؤسسات تبلیغاتی و تولیدی در ایالات متحده آمریکا تأمین می‌شود. بسیاری از کشورهای جهان در مواردی گوناگون، جهت اطلاع از افکار عمومی به این مؤسسه مراجعه می‌کنند.

گالوپ در سایتش، خود را «یک شرکت مشاوره و تحلیل جهانی» معرفی کرده که «به رهبران و سازمان‌ها کمک می‌کند تا مهمترین مشکلات خود را حل کنند» و هدف خود را این موارد معرفی کرده است:

«بیش از هرکس در جهان درباره اراده کارمندان، مشتریان، دانشجویان و شهروندان بدانیم، بدانیم چه چیزی برای آنها در کار و زندگی مهم است و چگونه این اولویت‌ها در طول زمان تغییر می‌کنند و از آن دانش برای ایجاد تحول استفاده کنیم.»

آیا طبق این آمار، مردم ایران در شمار عصبانی‌ترین مردم جهان هستند؟

در بررسی سال ۲۰۲۱ گالوپ، ایرانی‌ها پس از سیرالئون، مالی و اردن در رتبه نهم قرار گرفته‌اند. علت آن است که ۳۴ درصد ایرانی‌های شرکت کننده در مصاحبه موسسه گالوپ، عنوان کرده‌اند که اخیرا به شدت خشمگین و عصبانی شده‌اند.

البته معیار کامل‌تر گالوپ، میزان تجارب منفی شامل «درد فیزیکی، نگرانی، غم، استرس و عصبانیت» است که در این شاخص وضعیت ایران بهتر است و در میان ۱۰ کشور بالاتر نیست.

سال ۱۳۹۶، نتیجه نظرسنجی گالوپ تیتر بسیاری از رسانه‌ها شد و آن این بود که ایرانیان عصبانی‌ترین مردم دنیا هستند. گالوپ، در گزارش سالانه ۲۰۱۷ خود، دریک پژوهش که براساس مطالعه وضعیت ۱۴۲ کشور انجام شد، مردم ایران را به عنوان عصبانی‌ترین مردم جهان معرفی کرد. در این گزارش، مردم ایران با ۵۰ درصد و عراق با ۴۹ درصد و سودان جنوبی با ۴۷ درصد عصبانی‌ترین کشورهای دنیا معرفی شدند.

با این حال، گاه این نتیجه که مربوط به بررسی چند سال قبل است، در سال‌های بعد هم بدون توجه به زمان آن، بازنشر شده که اقدامی غیرحرفه‌ای است.

همین امسال برخی رسانه‌ها از رکوردزنی ایران در میان عصبانی‌ترین مردم جهان خبر داده و مدعی رتبه سوم ایران شدند، اما در نمودار مورد استفاده آنها مشخص است که آمار مربوط به سال ۲۰۱۸ (چهار سال قبل) است.

با این حساب، اگر آخرین نظرسنجی گالوپ را که کمتر از یک ماه قبل نتیجه آن اعلام شده، معیار قرار دهیم، جایگاه ایران در رتبه نهم عصبانی‌ترین مردم جهان قرار دارد، اما در واقع مردم ایران، عصبانی‌ترین افراد در جهان نیستند.

رتبه‌بندی گالوپ بر چه اساسی است و چه میزان قابل اتکاست؟

این رتبه‌بندی براساس روش نمونه‌گیری در میان جمعیت بزرگسال دارای ۱۵ سال و بیشتر در ۱۲۲ کشور و منطقه جهان و از طریق مصاحبه‌های تلفنی و حضوری به دست آمده است. این شرکت نوشته تحقیقات جهانی را برای کشف وضعیت عاطفی مردم در بیش از ۱۰۰ کشور و منطقه انجام داده است.

به این منظور، ۳۵۰۰ مصاحبه در چین، ۳۰۰۰ مورد در هند و ۲۰۰۰ مصاحبه در روسیه انجام شده و سال ۲۰۲۰، علاوه بر چندین مرکز نظرسنجی در کشورها و مناطق با حجم نمونه ۱۰۰۰ پاسخ دهنده یا بیشتر، برخی مصاحبه‌های حضوری در جمهوری کنگو، هند، مالی، پاکستان و سنگال انجام شده است.

گالوپ اذعان کرده علاوه بر خطای نمونه‌گیری، جمله بندی سوال و مشکلات عملی در انجام نظرسنجی‌ها می‌تواند، سبب ایجاد خطا یا سوگیری نظرسنجی شود.

جهان جای بدتری برای زندگی شده است!

علاوه بر کاهش تجارب مثبت، شاخص «تجربه منفی» نشان می‌دهد که جهان نسبت به سال قبل مکانی غمگین‌تر، نگران‌تر و پر استرس‌تر بوده، حتی اگر مردم کمی کمتر عصبانی باشند.

گالوپ درباره شیوه کار خود توضیح داده که از بزرگسالان در ۱۲۲ کشور و منطقه پرسیده: آیا پنج تجربه منفی متفاوت در روز قبل از نظرسنجی داشته اند یا خیر؟ از هر ۱۰ بزرگسال، ۴ نفر گفتند نگرانی زیادی (۴۲٪) یا استرس (۴۱٪) را تجربه کرده اند و کمی بیش از ۳ نفر از هر ۱۰ نفر درد فیزیکی زیادی (۳۱٪) را تجربه کرده اند. بیش از یک نفر از هر چهار نفر، غمگینی (۲۸%) و کمی کمتر خشم (۲۳%) را تجربه کردند.

طبق این پژوهش، تجربه‌های »استرس، نگرانی و غم »که  پیشتر در سال ۲۰۲۰ به اوج خود رسیده بود، سال ۲۰۲۱ باز هم افزایش یافت و رکوردهای جدیدی را ثبت کرد. نگرانی ۲ امتیاز افزایش یافت، در حالی که استرس و غم یک امتیاز افزایش یافت. درصد بزرگسالانی که در سراسر جهان درد را تجربه کرده‌اند نیز ۲ امتیاز افزایش یافته است که با برآوردهای قبلی مطابقت دارد. درصدهای بالاتر در بیشتر اقلام شاخص، امتیاز کلی جهان را به بالاترین سطح ۳۳ رساند.

گالوپ پاسخ‌های «بله» را از این پنج سؤال در یک نمره شاخص تجربه منفی برای هر کشور جمع‌آوری کرده است.

آیا احساسات زیر را در طول دیروز تجربه کردید؟ درد فیزیکی چطور؟

نگرانی چطور؟

غم و اندوه چطور؟

استرس چطور؟

عصبانیت چطور؟

برخی رسانه‌های ایرانی، نحوه آماردهی گالوپ را به چالش کشیده و با طرح این سوال که «چه شاخصی می‌تواند مشخص کند اهالی یک روستا در مغرب یا مردم قبیله‌ای در آمازون یا همین ایران، کمتر از ساکنان اسکاندیناوی یا سوئیس لذت می‌برند؟!» معتقدند: هیچ خط‌کش علمی برای چنین مقایسه‌ای وجود ندارد، هرچه هست جعل و تلاش برای استیلای نوعی از زندگی بر بقیه شیوه‌هاست.

البته گالوپ نحوه بررسی خود را توضیح داده، اما ممکن است در نقاط مختلف دنیا برداشت از عصبانیت، استرس، غم و.. کاملا شبیه هم نباشد.

نسخه ملی نظرسنجی احساس خشم

علاوه بر موسسه خارجی گالوپ، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) هم اسفند ماه ۱۴۰۰ طرح «سنجش احساس خشم مردم ایران» را با حجم نمونه ۲۰۸۸ نفر از ساکنین مناطق شهری و روستایی به صورت تلفنی اجرا کرده است.

در این نظرسنجی که نظرات افراد بالای ۱۸ سال در آن مورد سنجش قرار گرفته، ۳۳.۶ درصد از پاسخگویان اظهار کرده‌اند که به میزان زیاد یا کاملاً موافقند که «معمولاً زود از کوره در می‌روند»، ۱۵.۲ درصد گفته‌اند که اطرافیانشان آنان را فردی عصبانی می‌دانند، ۲۳.۴ درصد در زمان عصبانیت شروع به داد و فریاد می‌کنند، ۵.۱ درصد اقدام به پرتاب کردن یا شکستن اشیا می‌کنند، ۳.۶ درصد گفته‌اند هنگام عصبانیت طرف مقابل خود را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند، ۳۱.۴ درصد گفته‌اند در صورتی که دیگران رفتار خشمگین با آن‌ها داشته باشند، رفتار متقابل را در پیش می‌گیرند و همچنین ۱۱.۳ درصد اشاره کرده‌اند که احساس می‌کنند در همین لحظه از دست کسی یا چیزی عصبانی هستند.

البته پرسش این نظرسنجی با مورد جهانی متفاوت است، اما وجود زمینه‌های خشم در ایرانیان را تایید می‌کند.

با این حساب این راستی‌آزمایی را می‌توان در جدول زیر خلاصه کرد:

راستی‌آزمایی
مردم ایران، عصبانی‌ترین مردم جهان هستند  / نادرست

مردم ایران، در فهرست عصبانی‌ترین مردم جهان هستند / نسبتا درست

مرکز رتبه‌بندی کننده معتبر و نتایج آن قابل اتکاست / نسبتا درست