دانش بنیانی مفهومی است برای استفاده از فناوری های برتر و دستیابی به اقتصاد، برای این منظور شرکت های فناور فعال در کشور برای دانش بنیان شدن باید مراحلی را بگذرانند که در درجه نخست بالا بودن سطح فناوری کالا و خدمات و نیز تسلط شرکت فناور به دانش فنی محصول مدنظر است.

مقوله های مرتبط با دانش بنیانی بیش از یک دهه است که در کشور با تصویب قوانین و ارایه حمایت هایی در حال اجرا و توسعه هستند؛ این در حالی است که در این سال‌ها تعدادی از فناوران، جامعه علمی و دانشگاهی کشور با این مفهوم آشنا شده اند، اما امسال که شعار تولید، دانش بنیان و اشتغالزایی از سوی مقام معظم رهبری بیان شده، بیش از پیش عامه جامعه، مسوولان دستگاه های اجرایی و بخش های خصوصی صنعتی و تولیدی، دانشگاهیان و دانشجویان و فناوران به دنبال آشنایی با این مفهوم و بهره مندی از آن و نیز تحقق شعار سال هستند.

مقام معظم رهبری در چند دیدار اخیر با مسوولان دولتی و دانشگاهی، همواره بر استفاده از توان شرکت های دانش بنیان و نیز توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور تاکید کرده اند.

به همین منظور خبرنگار علم و آموزش ایرنا در گفت و گویی با رضا اسدی فرد سرپرست مرکز شرکت ها و موسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری چگونگی دانش بنیان شدن شرکت ها و نیز نحوه ارزیابی آنها را جویا شده است.

سوال؛ در حال حاضر به چه شرکت‌هایی دانش‌بنیان گفته می‌شود و چه شاخص‌هایی برای پذیرش و تبدیل شرکت‌ها به دانش‌بنیانی در نظر گرفته شده است؟

در فرآیند ارزیابی شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان که در حال حاضر بیش از ۱۰ سال است این فرآیند در حال اجرایی سازی و تکامل است، تلاش شده شرکت‌های خصوصی دارای تسلط فنی در حوزه‌های فناوری‌های برتر شناسایی شوند. به این منظور در زمان ارزیابی شرکت‌های فناور دو شرط اصلی، سطح فناوری کالا و خدمات و همچنین تسلط شرکت بر دانش فنی طراحی آن مورد بررسی قرار می ­گیرد.

بر این اساس مرکز شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان فهرستی از کالا و خدمات دانش‌بنیان را تدوین و به همراه معیارهای تفصیلی آن از طریق سایت شرکت‌های دانش‌بنیان در دسترس شرکت‌ها قرار داده است تا شرکت‌ها بتوانند پیش از ارائه درخواست، محصول خود را در این فهرست جایابی کرده و محصول خود را پیش از ارسال تقاضا، ارزیابی کنند. همچنین در جدولی تحت عنوان سطح‌بندی کالاها و خدمات دانش‌بنیان، نمونه‌هایی از ارزیابی و تعیین سطح فناوری محصولات بنیان ارائه شده است.

پیش از بررسی معیارهای فنی و دانشی در شرکت‌های متقاضی لازم است شرکت به‌عنوان شرکت خصوصی تلقی شده و بیش از ۵۰ درصد سهام آن متعلق به بخش خصوصی باشد.

سوال؛ با توجه به اجرای قانون دانش‌بنیان‌ها در این چند سال در کشور، تاکنون چند شرکت مورد ارزیابی قرارگرفته‌اند و چه تعداد توانسته‌اند دانش‌بنیانی دریافت کنند؟

ارزیابی‌ها در مرکز شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان در دو محور اصلی انجام می ­پذیرد: ارزیابی شاخص‌های دانش‌بنیان برای شرکت ­های متقاضی و ارزیابی مربوط به ارائه حمایت ­های موردی به شرکت‌های دانش‌بنیان. بر این اساس تاکنون ۳۰ هزار مورد ارزیابی در هر دو بخش صورت پذیرفته است و در حال حاضر بیش از ۶۶۰۰ شرکت به‌عنوان شرکت دانش‌بنیان در دو نوع تولیدی و نوپا که هر کدام از این ها به نوع یک و دو تقسیم بندی شدند، تائید شده‌اند. آمار به‌روز شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف فناوری در سامانه pub.daneshbonyan.ir برای همگان قابل دسترس است.

سوال؛ در حال حاضر در کشور دانش‌بنیان‌ها در چند دسته تقسیم می‌شوند و در کدام حوزه‌ها فعال هستند؟

بر این اساس با توجه به ارزیابی سطح فناوری کالا و خدمات شرکت‌های متقاضی و مستندات مالی آن‌ها در حال حاضر شرکت‌ها در سه نوع دسته‌بندی می ­شوند و با توجه به آن حمایت ­های مربوط را دریافت می­ کنند.

با توجه به اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه فناوری‌های بالا و متوسط به بالا در حال فعالیت هستند، تمامی شرکت‌های فعال در حوزه‌های فناوری از قبیل حوزه تجهیزات و خدمات آزمایشگاهی، زیستی و ماشین‌آلات تولید، تجهیزات و خدمات نفت، گاز و پتروشیمی، ملزومات پزشکی، مواد پیشرفته فلزی، سرامیکی، پلیمری، شیمیایی، برق و الکترونیک، فوتونیک، مخابرات و سیستم‌های خودکار، سنتز و فرمولاسیون داروهای پیشرفته شیمیایی و فرآورده‌های گیاهی، فرآورده‌های نوترکیب و بیولوژیک و همچنین کشاورزی، دامپروری و غذایی در صورت کسب شرایط لازم می‌توانند به‌عنوان شرکت دانش‌بنیان تایید شوند.

سوال؛ با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر تحقق شعار سال چه برنامه‌هایی توسط این مرکز در دست اجرا است و این مرکز که مسئول ارزیابی و پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان است چه برنامه‌ای برای تعیین ضوابط کیفی و شاخص‌های دقیق برای پذیرش در نظر گرفته است؟

با توجه به تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری در طول سالیان گذشته و بالأخص با توجه به شعار امسال، تلاش کرده‌ایم در کنار ایجاد فرآیندهای شفاف و دقیق، علاوه بر افزایش سطح کیفی شرکت‌های دانش‌بنیان به‌طور مستمر، برنامه‌هایی برای رشد کمی شرکت‌های دانش‌بنیان نیز داشته باشیم. به‌طور مثال در حال حاضر در تعامل با شرکت‌ها و صنایع بزرگ تلاش کرده‌ایم با ایجاد اسپیناف ­ها و نهادهایی همچون شتاب‌دهنده یا شرکت‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر شرکتی در کنار این شرکت‌ها، جریان نوآوری و ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان را با کمک صنایع بزرگ ایجاد کنیم.

 همچنین با ایجاد برنامه‌های ترویجی در مجموعه‌های مختلف همچون شرکت شهرک‌های صنعتی، پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌ها به دنبال آن هستیم تا آگاهی جمعی افراد را نسبت به شرکت‌های دانش‌بنیان افزایش دهیم و زمینه رشد شرکت‌های دانش‌بنیان را از این طریق نیز فراهم کنیم.

سوال؛ از بین شرکت‌های احراز دانش‌بنیان شده، ‌چه تعداد تاکنون دانش‌بنیانی خود را از دست‌داده‌اند و از فهرست دانش‌بنیان‌ها خارج‌شده‌اند، دلایل خارج کردن از فهرست دانش‌بنیانی چیست؟

با توجه به اینکه لازم است شرکت‌های دانش‌بنیان برای حفظ رقابت و توسعه کار خود به‌طور مستمر در حال نوآوری و توسعه محصولات فناورانه خود باشند، مرکز شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان علاوه بر به‌روزرسانی معیارها و شاخص‌های موردبررسی، به‌طور مستمر وضعیت شرکت‌های تایید شده را در تمامی مراحل اعطای حمایت یا در زمان تمدید پایش کرده و درصورتی‌که شرکت در هر زمان که معیارهای مورد نظر آیین نامه ارزیابی را نداشته باشد، از فهرست شرکت‌های دانش‌بنیان خارج می‌شود.

بر این اساس با توجه به ارزیابی‌های صورت گرفته و همچنین به‌روزرسانی فهرست کالا و خدمات دانش‌بنیان حدود ۱۹۰۰ شرکت طی سالیان گذشته معیارهای مدنظر را از دست داده و از فهرست شرکت‌های دانش‌بنیان خارج‌شده‌اند.