کودکان بازمانده از تحصیل که در حال حاضر کودکان افغان نیز به این جمعیت اضافه شده‌اند به مرور زمان دچار آسیب‌های اجتماعی و انواع بزه می‌شوند، موضوعی که رفع آن در جامعه بر اساس نتایج یک تحقیق، تنها در گرو تبدیل شدن به یک مساله ملی است.

کودکان بازمانده از تحصیل کودکانی هستند که به دلیل تبعیض طبقاتی، تبعیض جنسیتی، فقر فرهنگی و سایر محدودیت ها و محرومیت ها از تحصیل بازمانده اند؛ کودکانی با گروه سنی ۶ تا ۱۸ سال که با وجود اینکه نیازمند رفتن به مدرسه هستند، اما به دلایل مختلفی در هیچ یک از مقاطع تحصیلی مشغول به تحصیل نیستند.

محرومیت کودکان از رفتن به مدرسه و محیط های آموزشی  از عواقب بسیار ناخوشایندی برخوردار است، به طوری که بیشتر این کودکان  که پس از شیوع بیماری کرونا و اختلال در وضعیت معیشتی طبقه ضعیف جامعه تعداد آنها رو به فزونی یافته است و حال کودکان مهاجر افغان نیز به آنها اضافه شده اند، به دلیل اینکه پیش از  رشد عقلی وارد بازار کار می شوند، اغلب آنها به مرور زمان دچار انواع آسیب های اجتماعی و جرایمی همچون اعتیاد، سرقت، قتل و البته مشکلات روحی و روانی می شوند.

مساله ای بسیار حساس و مهم که یک گروه پژوهشی وابسته به سازمان جهاد دانشگاهی را بر آن داشت که با کارفرمایی سازمان برنامه و بودجه ۲ سال بر آن تمرکز کرده و یک کار تحقیقاتی را در این زمینه به سرانجام برساند و بر اساس این پژوهش تاکید شود که شرایط فعلی کودکان بازمانده از تحصیل به شکلی است که رفع تنها در گرو تبدیل شدن مساله به یک مساله ملی است.

مدیر گروه پژوهشی آموزش و توسعه مطالعات و توسعه سازمان جهاد دانشگاهی در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا درمورد پژوهش انجام شده توسط این مرکز در زمینه کودکان بازمانده از تحصیل گفت: این پژوهش با هدف تبیین بازماندگی از تحصیل کودکان، شناسایی علل و عوامل و پیگیری و ارایه راهکارهایی برای بازجذب این بچه ها به فضای آموزشی کشور در سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸  انجام شد.

بهروز نظری افزود: کشور در این تحقیق به ۱۰ منطقه تقسیم و با یک نمونه گیری خوشه ای پنج منطقه به عنوان مناطقی که بیشتر در معرض کودکان بازمانده از تحصیل هستند، انتخاب شد.

وی با بیان اینکه در این تحقیق یک نمونه هزار و ۴۰۵ نفری از خانواده های کودکان بازمانده از تحصیل به صورت عمیق مورد واکاوی و مصاحبه قرار گرفتند، افزود: ۱۰۰ پژوهشگر و پرسشگر در این مطالعه مشارکت داشتند.

این مسوول پژوهشی در جهاد دانشگاهی اعتیاد و طلاق والدین، بدسرپرستی یا فقدان سرپرست موثر مانند دانش آموزان تک سرپرست یا آنانی که تحت سرپرستی افرادی غیر از سرپرست حقیقی خود، یعنی پدر و مادر هستند، مشکلات و نارسایی های جسمی شامل معلولیت ها و بیماری های مختلف،  فقر فرهنگی،  مهاجرت و جابه جایی محل زندگی یا تحصیل، فقر انگیزشی و دیرآموزی به دلیل سن بالا را از جمله مهم ترین عوامل ترک تحصیل کودکان و نوجوانان از تحصیل نام برد.

تهران پیشتاز کودکان بازمانده از تحصیل

نظری، شهر تهران را یکی از شهرهایی نام برد که آمار بالایی از کودکان کار و بازمانده از تحصیل دارد و افزود:استان های سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی و خوزستان از دیگر مناطقی هستند که برحسب آمار به دست آمده دارای بیشترین کودکان بازمانده از تحصیل هستند.

وی بازماندگی از تحصیل کودکان را یک پدیده اجتماعی چندوجهی ازجمله فرهنگی و اقتصادی دانست و خاطرنشان کرد: هنگامی که وضعیت کلان کشور را در نظر می گیریم، بچه ها در بسیاری از مناطق غیربرخوردار کشور به عنوان بازوی حمایتی اقتصاد خانواده محسوب می شوند و فقر محیطی سبب می شود که کودکان به مراکز کار فرستاده شوند.

مدیر گروه پژوهشی آموزش و توسعه مطالعات و توسعه سازمان جهاد دانشگاهی همچنین اظهار داشت: بر اساس نتایج به دست آمده یک مدل طراحی شد که با تعریف راهکارها برای دولت ارسال شده است چراکه به عنوان مثال در بحث اسناد بالادستی یک ناهماهنگی جدی برای تعریف، شناخت و ارایه راهکار برای این مساله وجود دارد.

نظری با بیان اینکه این تحقیق پیش از شیوع کرونا در کشور انجام شد، افزود: اتفاقا مساله کرونا در طول سه سال گذشته موضوع بازماندگی از تحصیل را تشدید کرده است.

سالانه ۲۱۰ هزار نفر به کودکان بازمانده از تحصیل اضافه می شود

وی تصریح کرد: بازماندگی از تحصیل یک چرخه است که هر سال در حال تکرار است، بر اساس گزارش وزارت آموزش و پرورش در خردادماه امسال ۲۱۰ هزار نفر در سال جاری ازتحصیل بازمانده اند.

مدیر گروه پژوهشی آموزش و توسعه مطالعات و توسعه سازمان جهاد دانشگاهی ادامه داد: این مساله مربوط به امسال تنها به دلیل ناتوانایی خانواده ها در تامین برخی لوازم و تجهیزات آموزش مجازی از جمله گوشی همراه و تبلت و لب تاپ بوده است.

نظری پرداختین به سواد دیجیتال برای آموزش مجازی دانش آموزان را بسیار مهم و ضروری خواند و افزود: این موضوع به دلیل آن است که هنگامی که به دلایل مختلف از جمله کرونا بچه ها در مدرسه حاضر نیستند، باید از طریق آموزش مجازی ارتباط آنها با مدرسه حفظ شود.

وی تصریح کرد: بر اساس اطلاعات سامانه آموزش و پرورش حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار دانش آموز نیازمند تعلیم در کشور از مدرسه بیرون هستند که اینها به مرور زمان به کودکان خیابانی، کودکان کار و بزه کار تبدیل می شوند.

آموزش و پرورش از کمک خیریه ها برای ساماندهی کودکان بازمانده از تحصیل امتناع نکند

مدیر گروه پژوهشی آموزش و توسعه مطالعات و توسعه سازمان جهاد دانشگاهی، سازمان های مردم نهاد را یکی از ظرفیت های بسیار مهم در حمایت از بازگشت کودکان بازمانده از تحصیل به مدارس دانست و به وزارت آموزش و پرورش توصیه کرد که از این ظرفیت عظیم و دلسوز بهره مند شود و از آن امتناع نکند.

نظری افزود: بر اساس توصیه سازمان های بین المللی از جمله یونسکو جلوگیری از بسیاری از آسیب های اجتماعی نیازمند حضور بچه ها در مراکز آموزشی و مدرسه است.

وی با یادآوری اینکه بر اساس برخی آمارها حدود سه تا هفت میلیون نفر کودک خیابانی در کشور وجود دارد، گفت: بسیاری از کودکان بازمانده از تحصیل و خیابانی در معرض انواع و اقسام آسیب های اجتماعی قرار می گیرند و به مرور زمان برای جامعه بحران زا می شوند، لذا حل این مساله به شکل اساسی نیازمند عزم ملی و ورود همه دستگاه ها است.