رأی به طرح شفافیت،  آزمون بزرگ پیش روی نمایندگان مجلس یازدهم است، در شرایطی که بر اساس آخرین اخبار منتشر شده تعداد نمایندگان خواستار تسریع در روند تصویب آن به ۱۰۲ نفر رسیده، طرح شفافیت آرای نمایندگان و عملکرد آنان در مخاطره خارج شدن از دستور کار قرار داد.

روزنامه ایران ۲۵ بهمن از آخرین نظرات نمایندگان موافق و مخالف طرح مهم مجلس به ارائه گزارشی پرداخت و نوشت: رأی به طرح شفافیت،  آزمون بزرگ پیش روی نمایندگان مجلس یازدهم است، با این حال در شرایطی که بر اساس آخرین اخبار منتشر شده تعداد نمایندگان خواستار تسریع در روند تصویب آن به ۱۰۲ نفر رسیده است، طرح شفافیت آرای نمایندگان و عملکرد آنان در مخاطره خارج شدن از دستور کار قرار دارد

این طرح برای تصویب به رأی موافق دست‌کم دو سوم نمایندگان نیازمند است و به گزارش تسنیم، بر اساس آنچه سمیه محمودی سخنگوی کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس روز شنبه درباره آخرین وضعیت طرح شفافیت آرای نمایندگان گفته است: در صورتی که طرح شفافیت آرا مجدداً از سوی نمایندگان رد شود، طرح به‌طور کلی از دستور کار مجلس خارج می‌شود.

نخستین بار فوریت طرح شفافیت آرا شهریور ۹۷ در مجلس دهم در صحن علنی مطرح شد و برخلاف مدعای اکثریت اصلاح‌طلب و اعتدالگرای آن مجلس در دفاع از شفافیت  با ۱۰۸ رأی مخالف نتوانست موافقت آن مجلس با فوریتش را به دست بیاورد و برای تصویب به روال عادی به کمیسیون امور داخلی ارجاع شد. در مجلس یازدهم هم اگرچه این طرح یکی از اولین طرح‌هایی بود که به کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس به‌عنوان کمیسیون تخصصی ارجاع شد، اما نتیجه رأی گیری برای تصویب کلیات آن در صحن علنی مجلس چیزی بیشتر از ۱۵۳ رأی موافق از مجموع ۲۳۴ رأی نبود و از آنجا که تصویب کلیات طرح به دوسوم آرا نیاز داشت برای بررسی بیشتر و تغییر یکبار دیگر به کمیسیون آیین‌نامه داخلی بازفرستاده شد. ۱۰۲ نماینده مجلس در حالی در نامه‌ای به محمدباقر قالیباف خواستار آن شده‌اند که کلیات طرح شفافیت آرا یک بار دیگر و به صورت دو شوری به رأی گذاشته شود که براساس ماده ۱۳۰ آیین‌نامه داخلی مجلس می‌توان طرحی را که از دستورکار خارج شده با امضای تنها ۵۰ نماینده دوباره در دستورکار قرار داد. اما در صورتی که طرح شفافیت آرا مجدداً از سوی نمایندگان رد شود، طرح به‌طور کلی از دستور کار مجلس خارج می‌شود.

پیشنهاد رئیس کمیسیون فرهنگی

روز گذشته مرتضی آقاتهرانی از نمایندگان موافق طرح نیز در توئیتی به این احتمال اشاره داشت و نوشت: «‏طرح شفافیت نیازمند دو سوم آراست. متأسفانه ممکن است اینقدر رأی مثبت نداشته باشیم. برای حل این مسأله، پیشنهادم این است: شفافیتِ در «رأی به طرح شفافیت» که نیازمند ۵۰ درصد+۱ رأی هست را تصویب ‌کنیم، تا کسانی که به طرح شفافیت رأی منفی می‌دهند مشخص باشد که چه کسانی هستند.»

به اعتبار این توئیت راهکار نماینده مردم تهران در مجلس این است که پیش از آنکه طرح شفافیت در مخاطره خارج شدن از دستور کار مجلس قرار بگیرد با اخذ رأی  از نمایندگان درباره شفافیت وضعیت نهایی آن مشخص شود و در صورت نیاز نمایندگان مدافع طرح برای همراه کردن دیدگاه مخالفان با خود زمان بیشتری در اختیار داشته باشند.

با این وجود تا همین جای کار رجوعی به آرا نمایندگانی که در صف مخالفان و موافقان طرح ایستاده‌اند نمایی کلی از مباحثاتی را که پیرامون آن همچنان مطرح است و نمایندگان برای قانع کردن یکدیگر باید به آن پاسخ بدهند مشخص می‌نماید؛ مواضع متفاوتی که روزنامه ایران سعی کرد در تماس با علی خضریان، سید محمود نبویان، علیرضا بیگی و الیاس نادران آن را به بحث بگذارد.    

شفافیت مجلس برای مطالبه شفافیت

علی خضریان از جمله نمایندگانی است که نامه اخیر به محمدباقر قالیباف رئیس مجلس را در راستای تسریع تصویب طرح شفافیت امضا کرده است. او در دفاع از طرح شفافیت تأکید دارد که مجلس به عنوان نهادی که مسئولیت نظارت بر دیگر نهادهای حاکمیتی را برعهده دارد باید شفافیت را از خود آغاز کند و در غیر این صورت در به ثمر رساندن خواست شفافیت که یکی از شعارهای اصلی نمایندگان در جریان انتخابات مجلس بوده موفق نخواهد بود. او درباره چرایی تأکید نمایندگان امضاکننده نامه بر ضرورت شفافیت آرا نمایندگان اظهار داشت: شفافیت یکی از پایه‌های اساسی برای حاکم شدن عدالت و آزادی در جامعه و مبارزه با فساد است. ما نمی‌توانیم از همه مسئولین انتظار داشته باشیم که تقوای الهی داشته باشند، اما شفافیت سبب می‌شود که نظارت اجتماعی بر عموم مسئولان و از جمله نمایندگان تقویت شود و ما از همین منظر بر ضرورت شفافیت آرا نمایندگان تأکید داریم.

خضریان با اشاره به نگرانی موجود مبنی بر احتمال رأی نیاوردن طرح، ایده استمزاج از نمایندگان برای رأی‌گیری شفاف درباره آن را راه حل مؤثری برای به تصویب رسیدن طرح شفافیت دانسته و به «ایران» گفت: ما در نامه به رئیس مجلس با استناد به ماده ۱۲۳ آیین نامه داخلی که تصریح دارد هرگاه حداقل ۱۰ نفر از نمایندگان خواستار رأی‌گیری علنی شوند بدون بحث نسبت به‌درخواست ودر صورت تصویب اصل موضوع بطور علنی به رأی گذاشته می‌شود؛ از ریاست مجلس خواسته‌ایم که رأی‌گیری درباره کلیات طرح شفافیت به صورت علنی برگزار شود. این نماینده مجلس با بیان اینکه استمزاج علنی درباره شفاف بودن این رأی‌گیری که نیازمند اکثریت نسبی (نیمی از آرا به علاوه یک) است به احتمال زیاد رأی خواهد آورد، پیش‌بینی کرد که همین پیش زمینه سبب افزایش احتمال تصویب طرح شود و در غیر این صورت دست‌کم مردم با فهرست مخالفان شفافیت در مجلس آشنا شوند و این حق مردم است که بدانند موکل آنان در مجلس چه رأیی داده است.

مخالفان نگران تهدید حریت نمایندگان

در گفت‌وگو با سید محمود نبویان دلایل احتمالی نمایندگان مخالف طرح شفافیت را جویا شدیم. نبویان که سال گذشته و در جریان رأی به کلیات طرح ابتدا در زمره مخالفان بود اما در نهایت به گفته خود به کلیات طرح رأی موافق داده است، نامه در خواست تسریع در تصویب طرح شفافیت را امضا نکرده اما تأکید دارد که در صف مخالفان شفافیت نایستاده است. او با بیان اینکه برخلاف اخبار منتشر شده نمی‌توان نظر نهایی مجلس نسبت به این طرح را پیش‌بینی کرد، درباره استدلال مخالفان به «ایران» گفت: بحث شفافیت از موضوعات ضروری است که هیچ کس در دفاع از آن تردیدی ندارد. با این حال طرح فعلی برای به تصویب رسیدن نیازمند برخی تغییرات است.

نبویان در این باره با تأکید بر اینکه هیچ کس مخالف ضرورت شفافیت مواردی همچون عملکرد مالی نمایندگان، سفرهای آنها و نظایر این موارد که در طرح آمده نیست، افزود: آنچه ما با آن مخالفیم شفافیت بدون قید و شرط آرای نمایندگان است و اگر در این مورد قیودی پیش‌بینی شود اکثر نمایندگان موافقت می‌کنند. نبویان در ادامه تصریح کرد: معتقدم شفافیت آرا می‌تواند حریت رأی نمایندگان را تهدید کند. چنانکه در مواردی همچون تصویب برجام یا رأی به ایجاد مناطق آزاد جدید شاهد بوده‌ایم. گاهی نمایندگان بر اساس کار کارشناسی انجام شده نسبت به موضوعی رأی مخالف دارند اما در صورت علنی بودن آرا فشار و جو رسانه‌ای که ایجاد می‌شود یا در مورد نمایندگان شهرهای کوچک نگرانی از تأثیر موافقت یا مخالفت بر رأی‌شان در دوره بعدی انتخابات می‌تواند رأی آنها را تحت تأثیر قرار دهد.

این نگرانی نبویان را به عنوان بخشی از آرا مخالفان با علی خضریان نماینده مدافع طرح شفافیت به پرسش گذاشتیم. خضریان معتقد است اینکه نمایندگان به جای طرح چنین نگرانی‌هایی باید  دلایل رأی مخالف یا موافق خود را به مردم توضیح دهند و باید چنان مبنای کارشناسی برای آرا خود داشته باشند که بتوانند در مقابل افکار عمومی از موضعی که گرفته‌اند دفاع کنند.

علیرضا بیگی نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با «ایران» پیش بینی کرد که احتمال اینکه طرح شفافیت بتواند موافقت دو سوم نمایندگان مجلس را به دست بیاورد ضعیف است و پیشنهاد مرتضی آقاتهرانی مبنی بر اینکه  ابتدا شفافیتِ رأی گیری در «رأی به طرح شفافیت» به رأی گذاشته شود را راهکاری مؤثر برای افزایش احتمال رأی آوری طرح شفافیت قلمداد کرد. بیگی نیز معتقد است تا زمانی که مجلس خود تن به شفافیت ندهد نمی‌تواند خواست خود مبنی بر شفافیت دیگر نهادها و در نتیجه ایفای احسن وظیفه نظارتی خود را به خوبی استیفا کند.

الیاس نادران که سال گذشته در مخالفت با تصویب کلیات طرح شفافیت نطق کرده بود و به باور برخی از دیگر نمایندگان، یکی از افراد مؤثر در رأی نیاوردن به حساب می‌آمد، کسی است که نامش در زمره ۱۰۲ امضای نامه به رئیس مجلس منتشر شده است. با این حال پاسخ او به خبرنگار «ایران» برای طرح این پرسش که دلیل تغییر نظر از آن مخالفت تا این همراهی چیست این بود که قصدی برای گفت‌وگو با رسانه‌ها ندارد.