اروپایی‌ها در سال ۲۰۲۲ ضمن عبور از اختلافات داخلی، باید جایگاه خود را مقابل قدرت‌های جهانی چین، روسیه و آمریکا تعیین کنند.

در ادامه گزارش ۲۹ دی روزنامه همشهری آمده است: برای رهبران اتحادیه اروپا که سودای توسعه قدرت ژئوپولیتیک اروپا را در سر دارند، سال۲۰۲۲ سال پرچالش و سرنوشت‌سازی خواهد بود. طی ۲سال گذشته، همه‌گیری کرونا و چالش‌های سیاسی مختلف، بسیاری از تلاش‌های آنها را برای تقویت قدرت قاره سبز بی‌ثمر گذاشته است. مشکلاتی مانند بحران مهاجران در مرز بلاروس، بالاگرفتن تنش‌ها بین روسیه و اوکراین، ساز مخالف اعضایی مانند لیتوانی و استونی و تهدیدهای تجاری چین، بروکسل را به‌شدت نیازمند یک استراتژی کارآمد برای ارتباط با جهان کرده است.

کمیسیون اروپا تاکنون طرح‌های گوناگونی را در این زمینه مطرح کرده که در ظاهر می‌توانند به رفع این مشکلات کمک کنند. درباره خطر روسیه و دیگر مسائل نظامی، اروپا طرح تشکیل نیروی نظامی واکنش سریع را در دست دارد که وابستگی این منطقه به ناتو و آمریکا را کاهش می‌دهد. براساس پیش‌نویس این طرح که به «قطب‌نمای استراتژیک اتحادیه اروپا» معروف است، اروپا تا سال۲۰۲۵ یک ارتش مشترک با حضور ۵هزار نیرو تشکیل می‌دهد. در مورد پکن، بروکسل در تلاش است تا با معرفی طرح‌های سرمایه‌گذاری مختلف با نفوذ جهانی چین مقابله کند. در سال‌های اخیر، اروپا سعی کرده سیاست دوگانه‌ای را در برابر پکن در پیش بگیرد؛ حفظ روابط اقتصادی از یک‌سو و موضع‌گیری در برابر فعالیت‌های ضدحقوق بشری و زیست‌محیطی چین از سوی دیگر.

سی‌ان‌ان در تحلیلی نوشته است: مقامات اتحادیه اروپا که معمولا تمایل دارند بر سیاست‌های کوتاه‌مدت تمرکز کنند، متوجه عمق مشکلات چالش‌های پیش ‌روی خود نیستند. این وضعیت در بلندمدت می‌تواند تضعیف بروکسل را به دنبال داشته باشد.

اختلاف نظر اعضا

بیشتر مقامات اروپایی بر این نکته اتفاق نظر دارند که موانع پیش روی این منطقه باید هرچه سریع‌تر برطرف شوند، اما واقعیت این است که تلاش برای رسیدن به یک سیاست خارجی مشترک بین ۲۷کشور که هر یک اولویت‌های داخلی متفاوتی دارند،  کار سختی است.

بیشتر تصمیم‌های بزرگ در اتحادیه اروپا بر پایه موافقت همه اعضا و اصل اتفاق نظر اتخاذ می‌شود. به این ترتیب که هریک از کشورهای عضو، این قدرت را دارند که با استفاده از حق وتوی خود مانع تصویب طرح‌های مختلف شوند. به اعتقاد دنیل کلمن، استاد علوم سیاسی دانشگاه راتگرز آمریکا، این موضوع یک مشکل جدی برای اتحادیه اروپا ایجاد کرده است‎؛ زیرا رقبایی مانند روسیه و چین می‌توانند با تکیه بر روابط خوب خود با برخی دولت‌های عضو، مقاصد سیاسی‌شان را پیش ببرند. برای مثال مجارستان تاکنون بارها در مسیر طرح‌های اتحادیه اروپا علیه چین سنگ‌اندازی کرده است.

آندریوس کوبیلیوس، نماینده پارلمان اروپا و نخست‌وزیر سابق لیتوانی معتقد است که کرملین به‌طور خاص برای مقابله با فشارهای بروکسل از این فرصت استفاده کرده و به‌جای ارتباط‌گرفتن با نهادهای وابسته به اتحادیه، به دنبال تقویت روابط خود با کشورهای اروپایی به صورت مستقل است.

نقش آلمان و فرانسه

با این وجود، چالش‌های سیاست خارجی پیش روی اتحادیه اروپا بزرگ‌تر از اختلاف نظر بین اعضاست. برخی اعضای فعلی و سابق اتحادیه معتقدند که اتحادیه در حوزه سیاست خارجی ضعیف است و مدیریت آن در دست کسانی است که اختیار چندانی از خود ندارند. جولیان کینگ، کمیسر سابق اتحادیه اروپا می‌گوید: «اورسولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا به قدرت‌هایی مانند برلین و پاریس متکی است که متاسفانه هیچ‌یک  به اندازه گذشته ثبات سیاسی ندارند.»  

دولت جدید آلمان با ائتلاف ۳حزب سوسیال‌دمکرات، سبزها و دمکرات‌های آزاد تشکیل شده است. دولت اولاف شولتس، گرچه براساس توافق روی کاغذ، قرار است سیاست خارجی آنگلا مرکل، صدر اعظم سابق این کشور را دنبال کند، اما حزب سبزها که رهبرش آنالنا باربوک به عنوان وزیر خارجه انتخاب شده، نسبت به دیگر احزاب ائتلاف، موضع سختگیرانه‌تری در قبال چین و روسیه دارد.

در همین حال، در فرانسه، امانوئل مکرون این روزها برای رقابت در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری  آماده می‌شود. به اعتقاد کینگ، حتی اگر مکرون در قدرت بماند، در ماه‌های بعد از انتخابات نیز باید درگیر رقابت برای کسب کرسی‌های پارلمان شود و در نتیجه پاریس تا اواسط سال۲۰۲۲ سرگرم مسائل داخلی خواهد بود.

این موضوع از آن نظر اهمیت دارد که فرانسه ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را در نیمه نخست سال۲۰۲۲ برعهده می‌گیرد. مکرون، بزرگ‌تریــن حامی استراتژی گسترش روابط سیاسی این قاره با جهان و طرفدار ایده‌هایی مانند تشکیل ارتش اروپایی و تبدیل اتحادیه اروپا به یک بازیگر مستقل در عرصه سیاست خارجی است. رئیس‌جمهور فرانسه به دنبال آن است که در طول دوره ریاستش بر اتحادیه اروپا، طرح بلندپروازانه قطب‌نمای استراتژیک را به تصویب سران کشورهای عضو برساند.

هدف اصلی از این طرح، افزایش توان نظامی این منطقه برای رویارویی با بحران‌های گوناگون است. به این ترتیب که مجموعه‌ای از نیروهای نظامی از سرتاسر کشورهای این حوزه زیرمجموعه فرماندهی واحد  قرار می‌گیرند و مأموریت‌های مختلفی از تخلیه نیروها مانند آنچه در افغانستان اتفاق افتاد تا برنامه‌های بشردوستانه را اجرا می‌کنند.

اما بسیاری از کشورهای عضو به دلایلی مانند هزینه‌های بالا یا دست کم گرفتن خطر روسیه و چین با دید تردید به این طرح نگاه می‌کنند. با توجه به اینکه تمرکز مکرون، سیاستمداری که انتظار می‌رود در ماه‌های پیش رو قدرتمندترین رهبر اروپا باشد بر کمپین انتخاباتی‌اش خواهد بود، بعید به نظر می‌رسد به‌سادگی نظر مساعد همه کشورها جلب شود.

انفعال اروپایی

اما، رقیبان و دشمنان اروپا نیز به این چالش‌ها آگاه هستند. کاترین اشبروک، رئیس شورای روابط خارجی آلمان می‌گوید: «خیلی از مسائل، به‌طور همزمان در حال روی دادن است و تجربه ثابت کرده که عملکرد اتحادیه اروپا در مواجهه با بحران‌های همزمان، خیلی بد است. ریشه خیلی از مسائل در هم تنیده است. مشکل مهاجران در مرز بلاروس و تنش‌های اوکراین هردو به مسکو برمی‌گردد که باعث می‌شود ولادیمیر پوتین در هر مذاکره‌ای دست بالاتر را داشته باشد. بی‌شک اگر چین و روسیه راه همکاری را در پیش بگیرند، کار از این هم سخت‌تر می‌شود.»

یکی از دیپلمات‌های ارشد اتحادیه اروپا هم به سی‌ان‌ان گفته: «ما مدت‌هاست که می‌دانیم با چه موانع داخلی و خارجی‌ای روبه‌رو هستیم؛ موانعی که هر روز بدتر شده‌اند: روسیه و چین مدعی‌تر شده‌اند، آمریکا به عنوان یک متحد، چندان قابل پیش‌بینی نیست و تفرقه در بین کشورهای عضو بیشتر شده‌ است. در همین حال، اروپا در سطح جهانی در حال به حاشیه رفتن و کم‌اهمیت‌تر شدن است.» به گفته او؛ «اگر نتایج انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا در پاییز سال۲۰۲۲ حاکی از این باشد که ترامپ یا فردی مانند او به کاخ سفید بر خواهد گشت و اگر بلندپروازی‌های روسیه بیشتر شود، اروپا مجبور می‌شود یک واکنش اساسی و رادیکال انجام دهد.»

بیشتر کارشناسان معتقدند که اقدام رادیکال، هم هزینه بیشتری خواهد داشت و هم نیازمند اعطای قدرت بیشتری به بروکسل از سوی کشورهای عضو است. اما هزینه اقدام نکردن و انفعال نیز تضعیف بیشتر موقعیت اتحادیه اروپا در صحنه جهانی است. به نظرمی‌رسد حل همه این چالش‌ها با وجود بی‌اعتمادی دولت‌های اروپایی به یکدیگر بیشتر از ۱۲ماه طول بکشد و به سال۲۰۲۲ کفاف ندهد.

۱۹۸میلیارد یورو

اتحادیه اروپا در سال۲۰۲۰ با وجود بحران کرونا، ۱۹۸میلیارد یورو برای طرح‌های دفاعی خود هزینه کرد. این میزان که رشد ۵درصدی نسبت به سال۲۰۱۹ داشته، در ۱۵سال گذشته بی‌سابقه بوده است. بودجه دفاعی اروپا از سال۲۰۱۵ هرسال روند افزایشی داشته است.