تحولات افغانستان، از زمانی که بایدن اعلام کرد؛ نیرو های نظامی آمریکا خاک افغانستان را ترک خواهند نمود، شکل خاصی به خود گرفت. خروج نیرو های نظامی خارجی، با پیشروی های نیروهای طالبان در نقاط مختلف افغانستان هم زمان شد و آینده ای مبهم با حضور طالبان را برای این کشور رقم زده است .

هر چند مذاکرات صلح افغانستان سرعت بیشتری گرفت، اما مشخص بود که پیشروی های طالبان از یک سو با همراهی یا حداقل بی تفاوتی نیرو های آمریکایی و غربی صورت می گیرد و از سوی دیگر طالبان به دنبال آن است تا با گرفتن نقاط بیشتری در خاک آن کشور برگ برنده بیشتری در مذاکرات صلح حضور یابد. ضمن اینکه طالبان در صدد بود تا با گرفتن ایالت های مرزی افغانستان به نوعی ارتباط زمینی دولت مرکزی افغانستان را با همسایگانش قطع کند و کابل را در نوعی محاصره ژئوپلیتیکی قرار دهد. صحنه فعلی افغانستان با نوعی عدم قطعیت مواجه است و نگرانی های گسترده ای در داخل و خارج آن کشور برانگیخته است. تنها نکته ای که کاملا قطعی است خروج کامل نیروهای نظامی غربی از آن کشور است که دلیل اصلی آن پایان دادن به هزینه های حضور نظامی مستقیم در منطقه به منظور تمرکز بیشتر بر منطقه خاور دور است. روند تغییر نگاه آمریکا از خاورمیانه و غرب آسیا به شرق دور از دوره اوباما شروع و در دوره ترامپ هم مد نظر آمریکا بود اما در دوره بایدن وجه غالب نگاه امنیتی و استراتژیکی ایالات متحده شد. مهار چین هدف اصلی آمریکاست تا مانع پیشی گرفتن آن کشور از آمریکا شود. به این دلیل آمریکا به دنبال آن است که هر چه سریعتر خود را از تمام پرونده های باز آن کشور در منطقه آسیای غربی و جنوب غربی نجات دهد. در این میان موضوع افغانستان از پیچیدگی های خاصی برخوردار بود که دو دهه آن کشور را درگیر خود ساخت. اوباما و ترامپ هم قصد داشتند تا از افغانستان خارج شوند و به همین دلیل فرآیند مذاکره با طالبان و دولت افغانستان آغاز شد تا شاید با مشارکت دادن همه گروه ها در آن کشور با ایجاد صلح و ثبات نسبی امکان خروج از افغانستان فراهم شود. لیکن روند مذاکرات صلح و طولانی شدن آن مانع از تصمیم آمریکا برای خروج از افغانستان نشد. البته بایدن در سفر اروپایی اش به لندن و بروکسل و در دیدارهایش با مقامات انگلیسی و اتحادیه اروپا و در نشست های سران گروه هفت ، ناتو و شورای اتحادیه اروپا سعی کرد تا دیگران را نیز برای ضرورت این خروج قانع نماید.                                                            

دغدغه های غرب

در حال حاضر سه دغدغه اصلی در مجموعه غرب وجود دارد و سران گروه هفت در اجلاس اخیرشان سعی کردند در این زمینه ها به راهکارهای مشخص و مشترک برسند. اول؛ بحث تکمیل خروج نیروها. در این خصوص نگرانی از آن است که آمریکا نتواند تا موعد مقرر یعنی ۳۱ اوت این عملیات را پایان دهد. کشور های اروپایی گروه هفت از آمریکا خواستند که زمان مقرر را تمدید نماید. در مقابل طالبان اعلام کرد که به هیچ وجه با تمدید موعد خروج موافقت نخواهد کرد. دغدغه دوم؛ کشور های گروه هفت به ویژه اروپایی ها، نگرانی از موج مهاجران و پناهجویان افغانستانی است که درصدد رساندن خود به اروپا هستند. اروپایی ها نمی خواهند همچون سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۲۰ با بحران جدید پناهجویان مواجه شوند. قصد اروپا آن است که ضمن پذیرش تعداد محدودی پناهجو مابقی را در کشور های همسایه افغانستان اسکان دهد.  سومین دغدغه؛  نحوه مدیریت موضوع تسلط طالبان بر افغانستان است. کشورهای غربی نگران آینده افغانستان به ویژه حقوق زنان و فعالان مدنی و تبعات این موضوع بر خارج از افغانستان از یک سو و نیز تشدید فعالیت گروه های تروریستی همچون داعش و القاعده با پیوند خوردن با طالبان درکشورهای غربی از سوی دیگر هستند. موضوعی که با انفجارهای نزدیک فرودگاه کابل و کشته شدن تعدادی از جمله چند نظامی آمریکایی محقق شد.                                                          

با توجه به موارد فوق سران گروه هفت اعلام کردند که نقشه راهی برای تعامل با طالبان را ترسیم کردند. از این منظر مشروعیت دولت آینده افغانستان بستگی به تعهدات بین المللی آن کشور دارد و اینکه طالبان با اقداماتش قضاوت خواهد شد.در خصوص تمدید موعد خروج، اعضا نتوانستند بایدن را قانع کنند و تصمیم گرفته شد که از طالبان تضمین خروج امن برای کسانی که می خواهند پس از ۳۱ اوت از افغانستان خارج شوند گرفته شود.      

پیشینه تحولات فعلی

نگاهی به سیر حوادث در چند ماه اخیر امکان تبیین بهتر موضوع را به دست می دهد. در ۷ مارس ۲۰۲۱(۱۷ اسفند ۱۳۹۹) بلینکن وزیر خارجه آمریکا در نامه ای به اشرف غنی موارد بسیار مهمی را گوشزد کرد. همزمان با فشار آمریکا به طالبان برای تسریع در مذاکرات صلح و ورود به فرآیند سیاسی، بلینکن خواستار برگزاری اجلاسی تحت نظارت سازمان ملل با حضور نمایندگان کشورهای درگیر از جمله ایران جهت حل و فصل موضوع افغانستان شد. وزیر خارجه آمریکا در این نامه ضمن تاکید بر خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان در زمان مقرر به نوعی اشرف غنی را تهدید کرد که اگر تا آن زمان صلح پایدار در افغانستان شکل نگیرد و خلع سلاح کامل صورت نگیرد طالبان مناطق بیشتری را تصرف خواهد کرد. همچنین بلینکن خواستار برگزارای نتخابات زودرس و تشکیل دولت موقت ملی شد. مقامات افغان و اشرف غنی چندان به نامه بلینکن روی خوش نشان ندادند و به نوعی آن را توهین آمیز تلقی کردند. بایدن در ۱۴ آوریل ۲۰۲۱(۲۵ فروردین ۱۴۰۰) در سخنانی رسما اعلام کرد که نیروهای نظامی آمریکا تا ۱۱ سپتامبر(۲۰ شهریور) به طور کامل از افغانستان خارج خواهند شد. به دنبال آن ناتو نیز رسما خروج نیروهایش از افغانستان را اعلام کرد. در ژوئن ۲۰۲۱ بایدن به اروپا سفر کرد و با مقامات انگلستان و اتحادیه اروپا دیدار نمود و در اجلاس سران گروه هفت، اجلاس سران ناتو و نشست شورای اتحادیه اروپا شرکت کرد. فصل مشترک همه این دیدارها بحث خروج نیروها از افغانستان و فرآیند صلح در آن کشور و نیز مبارزه با تروریسم بود. به عبارتی بایدن در اروپا تلاش کرد تا ضمن متقاعد کردن سایر همپیمانان آمریکا، هماهنگی های لازم درخصوص اقدامات در افغانستان را انجام دهد. در اواخر ژوئن اشرف غنی و عبدالله عبدالله همزمان به آمریکا سفر و با بایدن دیدار و گفتگو کردند. هدف مقامات افغان منصرف کردن بایدن از تصمیم خروج نیروهای آمریکا از آن کشور و یا به تعویق انداختن آن و نیز جلوگیری آمریکا از پیشروی های سریع طالبان بود که از ماه آوریل صورت گرفته بود. بایدن با تعویق خروج رسما مخالفت کرد و در مقابل از مقامات افغانستان خواست تا هر چه سریعتر مذاکرات صلح در دوحه را به نتیجه برسانند. همزمان نیرو های طالبان که به توافقاتی با آمریکا دست یافته بودند به پیشروی های خود در خاک افغانستان سرعت بخشیده و مناطق مختلفی را در پرتو بی تفاوتی و همراهی آمریکا و غرب و عدم توان، تمایل و انگیزه نیروهای نظامی افغانستان برای مقاومت و مقابله با آنها تصرف کردند. هدف طالبان آن بود که هم به دولت مرکزی فشار بیاورند و هم با گرفتن زمین های بیشتری در مذاکرات صلح قدرت چانه زنی بیشتری کسب کنند. مسئله ای که فراتر از انتظار همگان پیش رفت و در ۲۴ مرداد با سقوط کابل و فرار اشرف غنی کل افغانستان به دست طالبان افتاد.  

آینده افغانستان

در حالی که عملیات خروج کماکان با سرعت ادامه دارد و عملیات انتحاری در نزدیکی فرودگاه کابل به وسیله داعش(خراسان) رخ داد که با پاسخ آمریکا مواجه شد، کماکان ابهامات مختلفی در مورد آینده افغانستان وجود دارد. به نظر می رسد خروج کامل نیروهای غربی انجام خواهد شد. اما اینکه مذاکرات صلح ادامه یابد و طالبان بتواند کشور افغانستان را با آرامش اداره نماید و حمایت بین المللی و جهانی را هم کسب نماید بسیار بعید به نظر می رسد. در واقع می توان گفت مشکلات افغانستان و طالبان از این پس تازه شروع خواهد شد و به طور قطع طالبان برخلاف زمانی که بر کل سرزمین سیطره یافت،  قادر به حکومت بر کل کشور نخواهد شد. افغانستان به عنوان یک نمونه کامل از جوامع دچار بحران و منازعه یکی از مهم‌ترین موضوع های امنیتی را طی بیست سال گذشته پیش روی جامعه جهانی قرار داده که قطعا در آینده نیز همین روند ادامه خواهد یافت.