اداب اسلامی در راستای هماهنگی و تجانس مسلمانان نقش اساسی دارد تمسک به هنجارهای یکسان مذهبی در همدلی جامعه و ایجاد همبستگی اجتماعی و امنیت احاد ان, یکی از عناصر اصلی است.

 نقش اعمال و مناسک مذهبی وقتی روشن تر می گردد که رفتارهای فردی در نمودهای جمعی بروز نماید. ایام مذهبی در بروز نمودهای مذهبی با خصیصه اجتماعی, ایفای نقش می کنند. عید غدیر خم یکی از بزرگ ترین ایام های خاص مذهبی ای است که در ان دستور العمل های استحبابی بسیاری در اعمال اجتماعی امده است. در قبال انجام ان نیز پاداش های بیشتری وعده داده شده است.

 زیادی حسنات در اجرای عملی مذهبی و تعدد متفاوت پاداش ها تعجب انگیز می نماید. برای مثال: اگر مومنی در روز عید غدیر به دیدار مومنی برود, هر روز, هفتاد هزار فرشته به زیارت قبرش میایند.

 در این نوشته برانیم تا اداب غدیر را در دو بخش فردی و اجتماعی تقدیم خوانندگان گرامی نماییم:

 O اداب فردی
 1. نماز

 

 از موارد تاکید شده, خواندن دو رکعت نماز در روز عید است. البته بهتر است نزدیک ظهر باشد و پس از ان به سجده رفتن و در ان صد بار ((شکرا لله)) گفتن. بعد از ان خواندن این دعا: ((اللهم انی اسیلک بان لک الحمد...))(1)

 ان گاه دوباره به سجده رفتن و صد بار خدای را حمد و شکر کردن.

 هر کس این نماز را به جای اورد, انگار در روز غدیر همراه پیامبر بوده و با او به جانشینی علی(ع) بیعت کرده است و با صدیقانی که سخن خدا و رسول را درباره ولایت علی(ع) تصدیق کرده و پذیرفته اند هم درجه است...(2)

 2. روزه

 

 از جمله مستحبات روز عید غدیر, روزه گرفتن است. حضرت علی(ع) در این باره می فرماید: ((روزه گرفتن در عید غدیر از مستحباتی است که خداوند بدان فرا خوانده است.))(3)

 امام صادق(ع) پاداش روزه گرفتن در این روز را معادل روزه گرفتن در همه عمر دنیا می داند.(4)

 3. اراستن و لباس نو پوشیدن

 

 امام رضا(ع) درباره اراستن خود در روز عید می فرماید: ((روز غدیر, روز اراستن و زینت است. پس هر کس برای روز غدیر زینت کند, خداوند هر خطای کوچک و بزرگ او را میامرزد و فرشتگانی را به سوی او می فرستد و انان هم نیکی های او را می نگارند و مراتبش را تا عید غدیر سال اینده بالا می برند...))(5)

 ان حضرت, یکی از وظایف عید غدیر را پوشیدن لباس نو می داند, ان جا که می فرماید: روز غدیر, روز پوشیدن لباس نو و دراوردن جامه سیاه است.(6)

 4. غسل

 

 از ادابی که در این روز بدان توصیه شده انجام غسل می باشد که شست و شوی جسم و جان با هم است. امام صادق(ع) می فرماید: هنگامی که روز غدیر فرا برسد باید هنگام ظهر غسل کرد.(7)

 5. زیاد صلوات فرستادن

 

 امام رضا(ع) می فرماید: (روز عید غدیر) روز صلوات فرستادن فراوان است.(8)

 6. دعا

 

 از جمله اداب در روز عید غدیر, دعا کردن است که مورد استجابت نیز قرار می گیرد.

 امام رضا(ع) در این باره می فرماید: ((روز غدیر روزی است که دعا در ان مستجاب می شود.))(9)

 از جمله دعاهایی که در این روز تاکید شده دعای ندبه است.(10) نیز دعای: اللهم صل علی ولیک و اخی نبیک و...(11)

 7. زیارت

 

 زیارت حضرت علی(ع) در عید غدیر خم به دو صورت مورد سفارش قرار گرفته است:

 الف ـ زیارت مرقد ان حضرت

 

 امام رضا در این باره می فرماید:

 هر جا که باشی در روز عید غدیر درباره امیرالمومنین(ع) حاضر باش. بی تردید خداوند گناهان شصت ساله هر مرد و زن مومن را میامرزد و چند برابر انچه در ماه رمضان, شب قدر و شب فطر از اتش ازاد ساخته در ان روز ازاد می سازد.(12)

 ب ـ زیارت از راه دور

 

 در این باره امام صادق(ع) می فرماید:

 اگر به قبر مطهر نزدیک هستی, کنار قبر (ان حضرت) زیارت بخوان و اگر دور هستی, دو رکعت نماز زیارت به سمت مزار ایشان بخوان و بگو: اللهم صل علی ولیک و اخی نبیک و...(13)

 O اداب اجتماعی
 

 روز عید غدیر در کنار اداب فردی, اداب اجتماعی ای نیز وجود دارد که به برخی از انها اشاره می کنیم:

 1. دیدار با مومنان

 

 امام رضا(ع) در این باره می فرماید: هر کس در روز غدیر به دیدار مومنی رود, خداوند هفتاد نور در قبرش داخل کند و قبرش را بگستراند و هر روز هفتاد هزار فرشته به زیارت قبرش امده و به او مژده بهشت دهند.(14)

 در همین ارتباط ـ در دیدار با مومنان ـ رعایت چند امر توصیه شده است:

 الف: مصافحه (دست دادن):

 

 علی(ع) در این باره می فرماید: در روز غدیر, هنگامی که با هم ملاقات می کنید همراه سلام کردن با یکدیگر دست بدهید.(15)

 ب. تبریک گفتن:

 

 امام رضا(ع) می فرماید: روز عید غدیر, روز تهنیت گویی بعضی از شما به بعضی دیگر است. هرگاه مومنی با برادرش ملاقات کرد, بگوید: الحمد لله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمومنین و الایمه سلام الله علیهم; ستایش مخصوص خداوندی است که ما را از پیوستگان به ولایت امیرالمومنین و امامان ـ سلام الله علیهم ـ قرار داد.(16)

 ج. شادی کردن و شادمان ساختن دیگران:

 

 علی(ع) فرمود: در روز عید غدیر گشاده رویی را در میان خویش و شادمانی را در ملاقات هایتان ابراز کنید.(17)

 امام رضا(ع) نیز در این باره فرمود: روز غدیر روز لبخند زدن در چهره مردم با ایمان است. پس هر کس در روز غدیر به چهره برادرش لبخند بزند خداوند در روز رستاخیز به او نظر رحمت اندازد و هزار حاجت او را براورده سازد و کاخی از نور سفید برای او در بهشت برافروزد و صورتش را خرم گرداند.(18)

 باید توجه داشت که سرور و شادمانی در مکتب اهل بیت(ع) شرایطی دارد که انها را باید رعایت کنیم; مثلا جشن و سرور باید متناسب با مقام صاحب عید (امیرالمومنین((ع))) باشد و کارهایی که با شرع منافات دارند در جشن مخلوط نگردد.

 2. افطاری دادن

 

 علی (ع) می فرماید: کسی که در شامگاه عید غدیر به یک مومن افطاری دهد, گویا یک میلیون نفر از پیامبران, شهیدان و صدیقان را افطاری داده است و...(19)

 3. اطعام

 

 امام رضا(ع) فرمود: کسی که مومنی را روز غدیر اطعام کند, مثل کسی است که همه پیامبران و صدیقان را طعام داده باشد.(20)

 فیاض بن محمد بن عمر طوسی می گوید: روز عید غدیری خدمت امام رضا(ع) رسیدم, دیدم که امام رضا(ع) جمعی از دوستان خود را برای صرف غذا نگاه داشته بود. به خانه های انان نیز طعام و هدیه و جامعه, حتی انگشتر و کفش فرستاده بود...(21)

 4. افزودن بر هزینه خانواده

 

 امام صادق(ع) در این باره فرمود: در روز غدیر مرد باید هزینه زندگی خانوادگی را افزایش دهد.(22)

 نقل شده که امام رضا(ع) سر و وضع دوستان و خدمتکاران خود را تغییر داده بود. در ان روز با وسایل پذیرایی تازه ـ غیر از انچه در دیگر روزها در خانه امام به کار می رفت ـ از انان پذیرایی می شد...(23)

 5. کارگشایی

 

 علی(ع) فرمود: هر کس (در روز غدیر) بدون درخواست برادر مومنش از او دلجویی و کارگشایی کرده و با اشتیاق به او نیکی رساند, مانند کسی است که در این روز, روزه گرفته و شبش به نیایش پرداخته است.(24)

 6. بخشش

 

 علی(ع) فرمود: در روز عید غدیر بر برادرانت ببخش.(25)

 7. هدیه دادن

 

 امام رضا(ع) در وصف عید غدیر فرمود: روز بخشش و هدیه دادن است.(26)

 8. عقد اخوت و برادری

 

 در این روز برادران دینی طی یک سنت اسلامی برادری خود را مستحکم می نمایند و با یکدیگر پیمان می بندند که در اخرت نیز به یاد یکدیگر باشند.

 کیفیت اجرای عقد اخوت چنین است: دست راست خود را در دست راست برادر مومن می گذاری و می گویی:

 و اخیتک فی الله و صافیتک فی الله و صافحتک فی الله و عاهدت الله و ملایکته و رسله و انبیایه و الایمه المعصومین علیهم السلام علی انی ان کنت من اهل الجنه والشفاعه واذن لی بان ادخل الجنه لا ادخلها الا و انت معی.

 با تو در راه خدا برادری و یک رویی (باصفایی) می نمایم و دست می دهم. با خدا و ملایکه اش و رسولان و انبیایش و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ پیمان می بندم که اگر من از اهل بهشت و اهل شفاعت بودم به من اجازه ورود به بهشت داده شد, وارد ان نشوم, مگر ان که تو نیز همراه من باشی.

 ان گاه برادر دینی در جواب او بگوید: قبلت و سپس بگوید: اسقطت عنک جمیع حقوق علی الاخوه ما خلا الشفاعه والدعا والزیاره; همه حقوق برادری را از تو ساقط کردم و بر تو بخشیدم, مگر شفاعت و دعا و زیارت را.(27)

 پی نوشت ها:

 1. مفاتیح الجنان.

 2. ترجمه المراقبات, ص430.

 3. مصباح کفعمی, ص700.

 4. وسایل الشیعه, ج7, ص324.

 5. اقبال الاعمال, ص464.

 6. همان.

 7. همان, ص474.

 8. همان, ص464.

 9. همان.

 10. همان, ص295.

 11. ترجمه المراقبات, ص421.

 12. تهذیب, ج6, ص24.

 13. اقبال الاعمال, ص494.

 14. همان, ص465.

 15. مصباح کفعمی, ص701.

 16. اقبال الاعمال, ص464.

 17. مصباح کفعمی, ص700.

 18. اقبال الاعمال, ص464.

 19. مصباح کفعمی, ص700.

 20. اقبال الاعمال, ص464.

 21. الغدیر, ج1, ص287.

 22. وسایل الشیعه, ج7, ص325.

 23. الغدیر, ج1, ص287.

 24. مصباح کفعمی, ص700.

 25. اقبال الاعمال, ص464.

 26. همان.

 27. مستدرک الوسایل, ج1, ص456.

منبع : مجله  پاسدار اسلام  اسفند ماه ، شماره 255 / نویسنده : حجت الاسلام رضا باقی زاده