فضيلت زيارت امام على (ع)

زيارت قبور امامان معصوم (ع) در حقيقت، همان برقرارى ارتباط روحى و هماهنگى قلبى و عملى با آن بزرگواران است؛ چه اين زيارت با رفتن به كنار قبر مطهر و مقدس آن بزرگواران و چه با ارتباط از راه دور و خواندن زيارت‌نامه و فرستادن سلام و صلوات و اظهارات و اخلاص به آستان مقدس آنان باشد. اغلب اين زيارت‌نامه‌ها و اظهار ارادت‌ها، همراه با بيان جايگاه مهم و رفيع آنان و برشمردن كرامات، عبادات، اطاعات و اعمال شايسته ايشان است. اين آثار، بركات فوق‌العاده‌اى در تربيت زائر دارد و باعث ارتقاى روح انسانى و اسلامى و ارزش‌هاى والاى معنوى و اخلاقى انسان مى‌گردد؛ به‌ويژه اگر زيارت با رعايت آداب آن و همراه با تفكر و تدبر در جملات زيارت‌نامه‌ها انجام شود. از اين‌رو در بعضى از روايات تأكيد شده است كه ثواب عظيم زيارت در صورتى عايد انسان مى‌شود كه «عارفاً بحقه» باشد؛ يعنى مقام و حقى كه امام و رسول خدا (ص) بر او دارد و زحماتى كه آنان براى هدايت و تربيت او متحمل شده‌اند را به خوبى بشناسد و بداند در زيارت چه مى‌كند و چه مى‌گويد و چه مى‌خواهد و از چه كسى مى‌خواهد. در اين صورت است كه مى‌تواند راه تكامل را بشناسد و با سرعت بيشتر آن راه را بپيمايد.

به سبب اين نقش‌هاى گوناگون است كه براى زيارت اين بزرگواران در روايات اهل بيت (ع) اين همه آثار و بركات بيان شده است كه در اين نوشتار به پاداش و آثار زيارت اميرمؤمنان (ع) مى‌پردازيم.

الف: زيارت پيامبر (ص) و رهايى انسان
به تصريح برخى از روايات، پاداش زيارت آن بزرگوار اين است كه پيامبر (ص) آن شخص را در روز قيامت زيارت مى‌كند و او را از كيفر گناهان رهايى مى‌بخشد، كه در اين‌جا نمونه‌هايى از اين روايات را بيان مى‌كنيم:

١. عن أبى‌عبدالله (ع) قال:

«قال الحسن لرسول الله (ص) : يا أبتِ ما جزاء من زارك؟ قال: بُنى من زارنى حياً او ميتاً او زار اياك كان حقّاً على الله عَزَّ وجَلَّ أن أزوره يوم القيامة، فأخلّصه من ذنوبه»[1]

امام صادق (ع) فرمود: امام حسن به رسول خدا (ص) عرض كرد: اى پدر! پاداش كسى كه شمار را زيارت كند چيست؟ فرمود: پسرم كسى كه مرا يا پدرت را در زمان حيات يا مرگ زيارت كند، حق الهى بر گردن من است كه آن شخص را در روز قيامت ديدار كنم و از گناهان و عواقب آنها رهايش سازم.

٢. پيامبر اكرم (ص) فرمود: من ضمانت مى‌كنم كه زائر اميرالمؤمنين را از سختى‌ها و نگرانى‌هاى قيامت رهايى بخشم و او را در مقام و مرتبه خودم قرار دهم و همراه خود سازم.[2]

ب: پاداش قدم‌هاى زائر
در دسته‌اى از روايات آمده است كه علاوه بر ثواب زيارت، براى هر قدمى كه زائر برمى‌دارد، خداوند پاداش‌هاى گوناگونى عطا مى‌كند:

١. صفوان جمّال مى‌گويد: با امام صادق (ع) به كوفه رسيديم؛ امام فرمود: اين‌جا حرم جدم اميرالمؤمنين (ع) است. سپس به سوى آن حركت كرد و به من فرمود: قدم‌هايت را كوتاه بردار و سرت را پايين بيانداز؛ زيرا براى هر قدمى، براى تو صدهزار حسنه نوشته مى‌شود و صدهزار كار بد از تو پاك مى‌گردد و صدهزار درجه بالا برده مى‌شود و صدهزار خواسته‌ات برآورده مى‌شود و پاداش هر صديق و شهيد براى تو ثبت مى‌گردد.[3]

٢. در حديث ديگرى، امام صادق (ع) مى‌فرمايد:

«منزار اميرالمؤمنين ماشياً، كتب الله له بكلّ خطوة حجّة و عمرة، فإن رَجَع ماشياً كتب الله له بكل خطوة حجّتين و عمرتين»[4]

كسى كه اميرمؤمنان (ع) را با پاى پياده زيارت كند، خداوند براى هر قدمى يك حج و يك عمره بنويسد؛ پس اگر با پاى پياده هم بازگردد، براى هر قدمى دو حج و دو عمره خواهد نوشت.

سپس به راوى فرمود: اين حديث را با آب طلا بنويس.[5]

٣. در روايت ديگرى از امام ششم آمده است كه فرمود: هر كس جدم را در حالى كه عارف به حق اوست زيارت كند، خداوند براى هر قدمش يك حج مقبول و يك عمره نيكو مى‌نويسد، و به خدا قسم قدمى كه در زيارت حضرت امير (ع) غبارآلود شود، سواره باشد يا پياده، آتش جهنم را نصيب آن قدم نمى‌كند.

ج: پاداش حج و عمره
دسته‌اى از روايات، ثواب زيارت حضرت را چندين حج و عمره برشمرده‌اند؛ حديث ذيل يك نمونه است:

عن على (ع) أن رسول الله (ص) قال له:

«من زار قبور كم عدل ذلك له ثواب سبعين حجّة بعد حجّة الاسلام و خرج من ذنوبه حتى يرجع من زيارتكم كيوم ولدته اُمّه، فأبشر و بشّر اوليائك و محبّيك من النعم و قرّة العين بمالا عين رأت ولا اُذن سمعت و لا خطر على قلب بشر. . .»[6]

پيامبر اكرم (ص) به امام على (ع) فرمود: كسى كه قبرهاى شما را زيارت كند، ثوابش برابر با هفتاد حج مستحب خواهد بود و او از گناهنش خارج مى‌شود و وقتى كه از زيارت شما بازگشت، همانند كسى مى‌شود كه از تازه از مادر متولد شده؛ پس بشارت بر تو باد و به دوستان و اولياى خود هم بشارت بده به نعمت‌ها و چشم‌روشنى‌هايى كه هيچ چشمى نديده و گوشى نشنيده و به قلب كسى هم خطور نكرده است.

سپس پيامبر عظيم الشأن (ص) خبر از آينده داد و فرمود: ولى افراد پستى از مردم به زائران قبرهاى شما طعنه و تهمت مى‌زنند، همان‌گونه كه زن بدكار، به كار بدش طعنه زده مى‌شود. اينها بدترين امت من هستند. شفاعت من به آنان نمى‌رسد و وارد حوض من هم نخواهند شد.

در اين حديث پيامبر اسلام (ص) پيش‌بينى كردند گروهى از امت پديد خواهند آمد كه پيروان اهل بيت (ع) و زائران قبور معصومين را مورد طعن قرار داده، بلكه آنان را مشرك مى‌خوانند؛ در حالى كه خدا بهتر مى‌داند چه كسى خداپرست واقعى است و چه كسى مشرك است. به تعبير بعضى از نويسندگان:

راستى چه غافلند آنانى كه به گمان واهى (پرهيز از شرك) مردم را از زيارت اين بزرگان، با آن همه بركات معنوى و مادى بازمى‌دارند! و خود را مسلمان مى‌دانند؛ در حالى كه از حقيقت اسلام به دورند؛ چرا كه زيارت آن بزرگواران به شكلى كه گفته شده و به عنوان اولياءالله و درخواست از آنان به عنوان شفيعان درگاه الهى و عباد صالحين پروردگار عين توحيد و خداپرستى است و سبب پرورش روح تقوا و ايمان است، گويا نمى‌دانند كه در زيارت آنها، گاه صدها بار نام خداى يگانه برده مى‌شود و مثل زيارت جامعه با يكصد بار تكبير و توحيد پروردگار آغاز مى‌گردد و با نماز زيارت كه نيايش خالصانه‌اى به درگاه خداست، پايان مى‌يابد. . .[7]

د: پاداش شهدا
در دسته‌اى از روايات، پاداش زيارت آن بزرگوار، معادل پاداش هزاران شهيد به شمار آمده است:

عن الصادق (ع) قال:

«من زار اميرالمؤمنين (ع) عارفاً بحقّه غير متجبّر و لامتكبّر، كتب الله له أجر مأة الف شهيد، و غفر الله له ما تقدّم من ذنبه و ما تأخّر، و بُعث من الآمنين، و هوّن عليه الحساب، و استقبله الملائكة، فاذا انصرف شيعته الى منزله، فان مرض عادوه و ان مات تبعوه بالاستغفار الى قبره»[8]

امام صادق (ع) فرمود: كسى كه اميرمؤمنان (ع) را با شناخت حق او و بدون گردن‌كشى و تكبر زيارت كند، خداوند پاداش صدهزار شهيد براى او مى‌نويسد و گناهان گذشته و آينده او را مى‌بخشد، و او را از افرادى كه در امان هستند مبعوث مى‌كند، و حساب را بر او سبك مى‌گرداند، و فرشتگان الهى از او استقبال مى‌كنند، و هنگامى كه به منزلش بازگشت، او را بدرقه مى‌نمايند؛ پس اگر مريض شود، از او عيادت مى‌كنند، و اگر از دنيا رفت، تا قبر با استغفار براى او همراهى مى‌كنند.

ه: باز شدن درب آسمان‌ها
در تعدادى از روايات آمده كه زيارت حضرت امير (ع) درب آسمان‌ها را به سوى انسان باز كرده و حاجت‌هاى او برآورده مى‌سازد و همّ و غم او برطرف مى‌گردد:

١. عن أبى‌عبدالله (ع) قال:

«إنّ إلى جانبها (الكوفة) قبراً لايأتيه مكروب فيصلى عنده اربع ركعات إلّا رجعه الله مسروراً بقضاء حاجته»[9]

امام صادق (ع) فرمود: خداوند ولايت ما را به اهل شهرها عرضه كرد؛ جز اهل كوفه آن را نپذيرفتند، و در كنار كوفه قبرى وجود دارد كه هيچ غمگينى آن‌جا نمى‌آيد و آن‌جا چهار ركعت نماز مى‌خواند، مگر آن‌كه خداوند او را با برآوردن حاجتش خندان خواهد كرد.

٢. قال الصادق (ع) :

إنّ ابواب السماء لتفتح عند دخول الزائر لاميرالمؤمنين (ع)»[10] ؛ امام ششم فرمود: درب‌هاى آسمان هنگام ورود زائر اميرالمؤمنين (ع) باز مى‌شود.

٣. در حديثى ديگر آمده كه مفضل بن عمر مى‌گويد: خدمت امام صادق (ع) رسيدم و عرض كردم: من اميرمؤمنان را دوست دارم و دوست دارم او را زيارت كنم؛ امام فرمود: آيا فضيلت زيارت او را مى‌دانى؟ عرض كردم: نه اى فرزند رسول خدا؛ پس مرا با آن آشنا فرما. امام فرمود: هنگامى كه قصد زيارت اميرالمؤمنين را كردى، بدان كه تو زائر استخوان‌هاى حضرت آدم و بدن نوح پيامبر و جسم على بن ابى طالب (ع) هستى. سپس سخنانى بين من و حضرت در مورد حضرت آدم رد و بدل شد و حضرت فرمود: درب‌هاى آسمان براى زائر اميرالمؤمنين (ع) هنگام دعايش باز مى‌شود؛ پس مواظب باش از خير محروم نشوى. [11]

و: بهشت
در روايات بسيارى نيز آمده است كسى كه آن حضرت را زيارت كند، بهشت پاداش او خواهد بود:

١. عن الصادق (ع) آبائه: عن رسول الله (ص) قال:

«من زار علياً بعد وفاته فله الجنة»[12] ؛ امام صادق (ع) از پدران بزرگوارشان و آنان از رسول اكرم (ص) نقل كردند كه فرمود: كسى كه على (ع) را بعد از رحلتش زيارت كند، بهشت براى او خواهد بود.

٢. در حديثى ديگر آمده كه پيامبر خدا (ص) به امام حسين (ع) فرمود: زيارت نمى‌كند مرا و پدرت و برادرت و تو را، مگر صديقين از امت من.[13]

و روشن است كه صديقين امت پيامبر همان‌گونه كه در قرآن آمده، در بهشت خواهند بود.

ز: كسب رحمت الهى
زيارت اميرالمؤمنان (ع) زمينه بهره مند شدن از رحمت الهى را فراهم مى آورد؛ رواياتى وارد شده است كه ترك زيارت حضرت را اين‌گونه نكوهش كرده است:

١. قال الصادق (ع) :

«من ترك زيارة اميرالمؤمنين (ع) لم ينظر الله اليه»[14]

امام صادق (ع) فرمود: كسى كه زيارت امير مؤمنان (ع) را ترك كند، خداوند به او نظر نمى‌كند.

٢. يونس بن ابى‌وهب گويد: وارد مدينه شدم و خدمت امام صادق (ع) رسيدم؛ به حضرت عرض كردم: فدايت گردم! خدمت شما آمدم و اميرالمؤمنين را زيارت نكردم. امام فرمود: بد كارى كردى! اگر تو از شيعيان ما نبودى، به تو نگاه نمى‌كردم. آيا زيارت نكردى كسى را كه خدا با فرشتگان و پيامبران و مؤمنان زيارتش مى‌كنند؟ ! عرض كردم: فدايت گردم! من اين را نمى‌دانستم؛ فرمود: بدان كه اميرالمؤمنين نزد خدا از همه امامان برتر است و پاداش اعمال آنان از آن اوست و آنان به اندازه اعمال خودشان برتر هستند.[15]

بايد توجه داشت كه اين همه پاداش، براى اصل زيارت آن بزرگوار است؛ يعنى هر كس در هر زمان به زيارت آن بزرگوار برود و هر طور كه زيارت كند، اميد است خداوند متعال اين پاداش‌ها را بدهد؛ اما بر زيارت در روزهاى خاص، با خواندن زيارتنامه‌هاى مخصوص تأكيد بيشترى شده و پاداش‌هاى بسيار بيشترى براى آن روزهاى خاص بيان شده است. براى مثال در مورد زيارت حضرت در روز عيد غدير چنين آمده است:

بزنطى گويد: امام رضا (ع) به من فرمود: هر كجا بودى، روز غدير نزد قبر اميرالمؤمنين (ع) حاضر شو؛ زيرا خداوند تبارك و تعالى براى هر زن و مرد مؤمن و مسلم گناهان شصت سال را مى‌بخشد، و دو برابر آنچه در ماه مبارك رمضان و شب قدر و فطر از آتش جهنم آزاد كرده، رهايى مى‌بخشد، و يك درهم در آن روز، در آن‌جا برابر است با هزار درهمى كه به برادران عارف آشنا بدهى؛ پس به برادرانت در اين روز بخشش كن و هر مرد و زن مؤمن را خوشحال گردان.[16]

مرحوم علامه مجلسى (رحمه الله) در كتاب گران‌قدر «بحار الانوار» آورده است:
انجام كارهاى خوب در زمان‌ها و روزهاى شريف، موجب ثواب بسيار است؛ پس زيارت آن حضرت در ساير روزهاى شريف، برتر است؛ خصوصاً روزهايى كه به آن حضرت اختصاص دارد يا اين كه در آن روزها كرامت و فضيلت و منقبتى از آن حضرت آشكار شده است؛ مانند: روز ولادت آن بزرگوار كه بنا بر مشهور، روز سيزدهم رجب است و روز وفات و ليلة المبيت، روز فتح بدر (١٧ رمضان) و روز مواسات او در جنگ احد (هفتم شوال) و روز فتح خيبر (٢٧ رجب) و روز بالا رفتن بر دوش پيامبر (ص) براى از شكستن بت‌ها (بيستم ماه مبارك رمضان) و روز فتح بصره (نيمه ماه جمادى الاولى) و روز ردّ الشمس (١٧ شوال) و روز نصب آن حضرت براى خواندن آيه‌هاى برائت (اول ذى‌الحجه) و روز بستن درب‌ها و بازگذاشتن درب خانه آن حضرت كه روز عرفه است و روز صدقه دادن انگشتر (٢۴ ذى‌الحجه) كه روز مباهله هم هست، و روز نازل شدن سوره «هل أتى» در شأن او (٢۵ ذى‌الحجه) ، و روز خلافت آن حضرت كه روز وفات پيامبر (ص) است و روز بيعت با آن حضرت پس از قتل عثمان (٢٨ يا ٢۵ ذى‌الحجه) و روز نوروز كه روايت شده است در اين روز براى خلافت باآن حضرت بيعت شد، و غير آن روزهايى كه شمردن آنها ممكن نيست؛ زيرا روزى نيست مگر اين‌كه فضيلت و عظمت و كرامتى براى آن حضرت ظاهر گشت.[17]

[1] جعفر بن محمد بن قولويه، كامل الزيارات، ص ٣٩، ح ٣.

[2]محمد بن يعقوب كلينى، اصول كافى، ج ۴، ص ۵٧٩، ح ٢.

[3] موسوعة زيارات المعصومين (ع) ، به همت مؤسسه امام هادى (ع) ج ٢،

ص ١۶.

[4] محمدباقر مجلسى، بحار الانوار، ج ١٠٠، ص ٢۶٠، ح ٩.

[5] همان، ح ١٠.

[6] موسوعة زيارات المعصومين‌_(ع) ، ج ٢، ص ۴٢، ذيل ح ۵١٢.

[7] ناصر مكارم شيرازى، مفاتيح نوين، ص ٢٠٧.

[8] موسوعة زيارات المعصومين (ع)٩، ج ٢، ص ۴۵.

[9] بحار الانوار، ج ١٠٠، ص ٢۵٧، ح ١.

[10] بحار الانوار، همان، ص ٢۵٩، ح ٧.

[11] همان، ص ٢۶٢، ح ١۶.