فاطمه شیری
باورهای غلط برخی از دانشجویان آنها را به سمت مصرف مواد سوق می‌دهد. برای مثال بعضی از آنها تصور می‌کنند یکبار مصرف مواد مشکلی برایشان ایجاد نمی‌کند اما گاه همان یکبار مصرف زمینه ساز اعتیاد فرد می‌شود.

به گفته دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در سال ۹۸، حدود ۴.۷ درصد جمعیت دانشجویان مواد مخدر مصرف دارند. همین آمار باعث نگرانی خیلی از خانواده ها درباره فرزندشان به ویژه در مقطع حساس و سرنوشت ساز دانشجویی می شود.

در این میان شاید بتوان با به کارگیری چند راهکار ساده مانع از مصرف مواد دانشجویان شد اما پیش از آن لازم است بدانیم چه عواملی باعث می شود جوانان در این برهه زمانی به اعتیاد گرایش پیدا کرده و به جای تمرکز روی درس و آینده و اهدافشان، به سوی مصرف مواد سوق پیدا کنند.

حسین بهلولی روانشناس گفت: گاهی باورهای غلط خود دانشجویان آنها را سمت مصرف مواد سوق می دهد. برای مثال بعضی از آنها تصور می کنند اگر نوعی از مواد را مصرف کنند، بهتر می توانند درس خوانده یا امتحاناتشان را با موفقیت پشت سر بگذارند.

وی افزود: همچنین گاهی تصور دانشجویان بر این است که چون وارد محیط بزرگی مثل دانشگاه شده اند، بزرگ تر شده اند و راجع به هر زمینه ای اطلاعات دارند یا حتی فکر می کنند دچار اعتیاد یا خطا نمی شوند اما همین باور غلط باعث اعتماد به نفس کاذب شده و همین موضوع می تواند به آنها آسیب برساند.

این روانشناس ادامه داد: در محیط های دانشجویی انتخاب گروه های دوستی نیز بسیار اهمیت دارد. یکی از مشکلات در این مسیر «دوستان مصرفی» هستند. در واقع «دوست مصرفی» هنگام مصرف برای آنکه تنها نباشد، دنبال یک شریک برای مصرف می گردد و همین می تواند باعث آلوده شدن دیگران به مواد شود.

بهلولی با اشاره به اینکه خیلی مهم است دوستی که انتخاب می کنیم باعث موفقیت ما نه ضررمان شود، اضافه کرد: در راستای همان باورهای اشتباه، برخی دانشجویان فکر می کنند چون به همه چیز آگاه هستند و دوست مصرف کننده هم دارند، از وی آسیب نمی بینند یا اگر یکبار تجربه مصرف داشته باشند، هیچ اتفاقی برایشان نمی افتد اما غافل از اینکه در خیلی از اوقات اولین مصرف و تجربه مواد می تواند زمینه ساز درگیری فرد به مواد شود.

این روانشناس گفت: دانشگاه مقطعی مهم و سرنوشت ساز برای جوانان است و آینده شان را رقم می زند. پس خیلی مهم است که در حین تحصیل در این دوره آسیب نبینند و روی اهدافشان متمرکز باشند. به همین دلیل لازم است دانشجویان در محیط دانشگاه از افرادی که سابقه مصرف دارند، دوری کنند و با آنها مراوده نداشته باشند. در واقع از هر فردی که به آنها ضرر می زند، به ویژه در بحث مصرف موادمخدر دوری کنند.

بهلولی در بخش دیگر از صحبت هایش با اشاره به اینکه نقش خانواده نیز در پیشگیری دانشجویان به اعتیاد مهم است، خاطرنشان کرد: خیلی مهم است که خانواده ها روی فرزندشان شناخت کافی داشته و با افرادی که به آنها مراوده دارند، آشنایی پیدا کنند. هدف این نیست که به فرزندشان سختگیری کنند بلکه هدف شناخت جامعه دوستی است که فرزندشان با آنها ارتباط دارد.

وی افزود: خانواده ها باید به بچه ها بها بدهند و مراقب شان باشند. خانواده هم می تواند کمک کند، هم گاهی می تواند آسیب بزند. در صورتی که خانواده ها باید همپای فرزندشان باشند و اگر نشانه هایی از مصرف مواد در فرزندشان مشاهده کردند، وی را به مراکز سوءمصرف مواد یا کلینیک های سم زدایی جهت درمان ببرند.

این روانشناس اظهار داشت: در این شرایط خیلی مهم است که خانواده ها به فرزندشان اعتماد کنند. خیلی از اوقات مشکل با جلسات روانشناسی و مشاوره حل می شود اما بعضی از مواقع نیز درمان اعتیاد نیاز به دارودرمانی و در کنارش بهره گیری از جلسات مشاوره دارد.

بهلولی با اشاره به نقش افسردگی و اضطراب در اعتیاد جوانان دانشجو تاکید کرد: گاهی اعتیاد ناشی از افسردگی فرد است. در واقع خیلی از اختلالات روانی با اعتیاد همپوشانی دارد. افرادی که درگیر اختلالات روانی مثل اضطراب و افسردگی هستند و خلقشان پایین است، برای رهایی از این وضع به دنبال درمان سریع و زودگذر هستند.  

راهکار اشتباه مسکن سریع

این روانشناس با اشاره به اینکه گاهی فرد برای درمان دنبال مسکن سریع مثل مصرف مواد می گردد، بیان کرد: در این حالت فرد برای خوب شدن حال بدش دنبال مصرف موادی مانند سیگار می رود.

وی افزود: آنها فکر می کنند این اختلال مثل سردرد است که با دارو حل شود اما نیاز به مشاوره درمانی یا دارو درمانی تحت نظر روانشناس و روانپزشک دارند تا به بهبودی کامل برسند و برای درمان سراغ اعتیاد نروند.

بهلولی با بیان اینکه پیشگیری بهترین درمان است، اظهار داشت: دانشجویان برای پیشگیری از اعتیاد در محیط دانشگاه می توانند تشکل ایجاد کنند. در این گروه ها آنها می توانند راجع به مصرف مواد و مسیرهای درمان آن گفت و گو و به افرادی که درگیر مصرف شده اند، به جای طرد کردنشان، کنند.

این روانشناس با اشاره به نقش مسئولان دانشگاه در پیشگیری از اعتیاد در محیط های دانشگاهی خاطرنشان کرد: برگزاری همایش هایی درباره اعتیاد، مواد جدید، آسیب های جدی که مخدرها می توانند بر سلامت، زندگی و آینده فرد داشته باشند، می تواند حالت بازدارندگی داشته و روی قشر دانشجو اثر بگذارد. در همین رابطه شکل گیری گروه های هدف برای پیشگیری از اعتیاد و یادگیری مهارت ها طی این جلسات می تواند فضای دانشگاهی را از اعتیاد دور نگه دارد.

مهارت کنترل خشم و نه گفتن

بهلولی با اشاره به اهمیت مهارت های کنترل خشم و نه گفتن که گاه عدم یادگیری آن می تواند عامل اعتیاد جوانان به مصرف مواد شود، تصریح کرد: ما باید اول یاد بگیریم به خود و خواسته های اشتباه یا غیرمنطقی خود نه بگوییم تا بعدها بتوانیم به اطرافیان و سپس گروه های دیگر مثل «گروه دوستی» نه بگوییم.

وی اضافه کرد: بعضی از مواقع مشاهده می کنیم جوانان به خاطر اینکه نتوانسته اند نه بگویند درگیر اعتیاد شده و اولین سیگار یا مواد را با تشویق و ترغیب جمع دوستی اشتباهشان، تجربه کرده اند یا گاهی عدم کنترل خشم می تواند به افراد آسیب بزند. وقتی فرد خشمگین و پرخاشگر می شود، خلقش پایین می آید و در ادامه برای رهایی از این شرایط ممکن است به اعتیاد روی بیاورد؛ در حالی که با یادگیری تکنیک های کنترل خشم مثل لبخند زدن، تنفس و... می توانند به راحتی حالشان را خوب کنند.

این روانشناس با اشاره به اینکه برنامه ریزی و هدف گذاری می تواند به افراد کمک کند که در دانشگاه و محیط های دیگر دچار اعتیاد نشوند، خاطرنشان کرد: افراد باید در هر مرحله از زندگی شان یاد بگیرند دوستانی را برای معاشرت و کار انتخاب کنند که از نظر اجتماعی و شخصیتی افراد موفقی هستند. مراوده با افرادی که از نظر اجتماعی سطح بالایی دارند، می تواند هنگام بروز مشکلات و چالش ها به شما کند که مسیرتان را به درستی طی کنید. همچنین شما در برخورد با این افراد سعی می کنید سطح خود را بالا ببرید یا مثل دوست خود شوید که همه اینها می توانند در بازدارندگی از اعتیاد افراد، نقش مهم و کاربردی داشته باشند.