شناخت، فهم و فضیلت ماه رمضان مهم تر از شناخت زمان و مسایل صوری ان است. یکی از دعاهای امام سجاد(ع) این است: (اللهم و الهمنا معرفه فضله و اجلال حرمته؛[1] خدایا! به ما توفیق معرفت فضیلت ماه رمضان و تکریم و تجلیل از این ماه را عنایت کن!)؛ گرچه اغاز و پایان احکام ماه رمضان مهم است و ماه رمضان استوار بر این احکام است؛ اما شناخت فضیلت و حرمت این ماه کم تر از شناخت اصل احکام و اداب ان نیست.

در این ماه رمضان 7 فرصت استثنایی وجود دارد که از انها به عنوان رمضان و فرصتهای استثنایی، فرصتهای طلایی، رمضان و زمینه های نورانی و... می توان یاد کرد.

اول: فرصت تقویت اراده و تصمیم گیری
یکی از مشکلاتی که در جامعه امروز وجود دارد، ضعف اراده و تصمیم گیری است؛ خیلیها می گویند: من می دانم بد اخلاق هستم، اما نمی توانم بر بد اخلاقیم غلبه کنم، من نباید اعتیاد داشته باشم، نباید ناسزا بگویم، نمی توانم و نمی شود. گاهی افراد به گرفتاریهای مختلف اظهار ضعف اراده می کنند.

ماه رمضان، ماه تقویت اراده است؛ خیلی علاقه مند به غذا هستید، اما غذا نمی خورید و یا علاقه مند به اب هستید و اب نمی خورید و نزدیک؟ 14 یا 15 ساعت تحمل می کنید؛ این تقویت اراده است و اولین فرصت طلایی و زمینه ای است که در اختیار ماست، به شرط اینکه انسان خود را بشناسد.

نبی مکرم اسلام حضرت محمد(ص) به همراه اصحابشان از بیابانی عبور می کردند، پیامبر به اصحاب فرمود: (توقف کنید)، توقف کردند. سپس حضرت(ص) فرمودند: (الان یک کسی به ما می رسد، از کنار ما عبور می کند، که سه روز است شیطان بر او نفوذ نکرده و بر او راه نیافته است.) تمام چشمها به بیابان دوخته شد. یک وقت دیدند، یک عرب لاغر اندام، چشمها به گودی افتاده، دارد با یک شتر نحیفی می اید، وقتی نزدیک اصحاب رسید، پرسید: پیغمبر کیست؟ گفتند: ایشان، و حضرت را به او معرفی کردند. عرض کرد: یا رسول الله! سه روز است تصمیم گرفته ام بیایم مسلمان شوم، سه روز است تصمیم گرفته ام، همه ان عوارض و پیرایه، و بت پرستیها را کنار بگذارم، لذا در به در دنبال شما می گردم تا بیایم مدینه، حالا شما را توی این بیابانها پیدا کردم. شهادتین گفت و عرض کرد: اقا جان! چه کنم؟ فرمود: نمازت را بخوان، ماه رمضان روزه بگیر، حج بیت الله را یکبار در عمرت اگر مستطیع شدی به جای اور، زکات اموالت را بده، مالت را پاک نگهدار. اینها وظایفی است که به گردن تو است.

عرض کرد: یا رسول الله(ص)! همینها من را بس، خداحافظی کرد و رفت. پیامبر(ص) هم به راهشان ادامه دادند. بعد از مدتی که راه رفتند، پیامبر ایستاد و فرمود: (بر گردید، این شخص از دنیا رفت.) اصحاب علت ان را پرسیدند، حضرت فرمود: (شترش توی یک چاله و گودالی گیرد کرد و او از روی شتر سقوط کرد، به سنگ بزرگی برخورد کرد و در دم جان داد.)

نبی مکرم اسلام(ص) اصحاب را اوردند، کنار بدن این شخص خیمه زدند و فرمودند: (کسی وارد نشود.) بدن را داخل خیمه بردند، غسل دادند و کفن کردند. ان شخص می گوید: وقتی پیامبر امد بیرون، دیدیم از تمام پیشانی اش عرق می ریزد.

سوال کردیم یا رسول الله(ص)! چه شده است؟ فرمود: (انقدر فرشته امده بود تا با او سلام و درود بدهد و با یک دنیا سلام و تحیت وارد بهشت شد.)[2]

این تصمیم و اراده واقعی است که در این ماه رمضان تقویت می شود.

دوم: فرصت اشتی با خداست
در ما مبارک رمضانی، فرصت اشتی با خدا وجود دارد، هرکس قهر بوده، خدا زمینه و سراشیبی گذاشته تا در این فرصت با خدا اشتی کند.

حضرت عیسی بن مریم(ع) از جایی عبور می کرد، گروه اول را دید که گریه می کنند. گفت: گریه شما از چیست؟ گفتند: ما از اتش جهنم می ترسیم. فرمود: بدانید کسی که اینطور از خوف خدا اشک می ریزد، خدا او را از اتش می رهاند، امید داشته باشید، اتش جهنم بر بدن شما برخورد نکند. گروه دوم را دید که ناله می زنند! پرسید شما چرا اشک می ریزید و تضرع می کنید؟ گفتند: عیسی! ما عشق بهشت داریم، جایی که در ان لغو، گناه، دروغ و خلاف نیست؛ جایی که فرشته ها و انبیا در ان هستند. فرمود: امید داشته باشید خدا به شما بهشت بدهد. رسید به گروه سوم و از انها پرسید شما چرا اشک می ریزید؟ گفتند: ما خدا را دوست داریم! فقط همین. فرمود: (انتم المقربون؛ شما مقربترید.) ان دو گروه هم خوب بودند، اما شما مقربید و بالاترید و این نتیجه حب خداست.[3]

امیرالمومنین(ع) می فرماید: (دوازده نکته در تورات است که من انها را به عربی ترجمه کردم و روزی سه بار به انها نگاه می کنم.

یکی از انها این است: (یابن ادم! احبک فانت احببنی؛ ای انسان! من تو را دوست دارم، تو بنده منی، تو هم من را دوست داشته باش.)

اری ماه رمضان، ماه اشتی با خدا است و اگر کسی به هر دلیلی ارتباطش با خدا کم رنگ شده، در ماه رمضان این فرصت طلایی را از دست ندهد.

فرصت سوم: فرصت برنامه ریزی و نظم است
یکی از مشکلاتی که درزندگی همه ما وجود دارد، مشکل عدم برنامه ریزی و نظم است؛ ماه رمضان، دو ورود و خروج منظم دارد که همه، ان را رعایت می کنند. ورود به ماه و خروج از ماه و این نظم ماه رمضان است. به طور مثال داری غذا می خوری، یک دفعه کنار می گذاری، می گویی اذان شد، و یا از تشنگی به خودت می پیچی، اما اب نمی خوری و می گویی باید افطار شود.

اول ماه اغاز می کنی، عید فطر افطار می کنی ما چه خوب است که بقیه زندگیمان هم همین گونه باشد؛ نماز اول وقتمنان روی نظم باشد. برنامه خانوادگیمان هم روی نظم باشد.

در رمضان با این فرصت طلایی می توان برنامه ریزی و نظم را در زندگی گسترش داد.

چهارم: فرصت رفع کدورت
در این ماه، باید اختلافها و کدورتها را کنار بگذاریم و در مقابل رفت و امدها و دید و بازدیدها را زیاد کنیم.

(ثلاثه لا تقبل لهم صلاه عبد ابق من موالیه حتی یرجع الیهم فیضع یده فی ایدیهم و رجل ام قوما و هم له کارهون و امراه تبیت و زوجها علیها ساخط؛[4] سه گروه هستند که نماز انها قبول نمی شود: 1. عبدی که از مولای خود قهر کرده که باید به نزد او برگردد [و با او اشتی کند] و دست او در دست مولای خود قرار گیرد و دیگری مردی که بر قومی حکمفرمایی می کند و ان قوم او را نمی خواهند و سوم زنی که شب بخوابد و شوهرش بر او خشمناک باشد.)

یکی از زمینه های قبول نشدن نماز، کدورت و قهر است که در ماه رمضان فرصتی است برای از بین بردن این کدورتها.

پنجم: فرصت صبر در ماه رمضان
ماه رمضان ماه صبر و تحمل است. ماه صبر در برابر گناه، معصیت، روزه خواری و... است. ادم صبور تا اذان مغرب نشده، افطار نمی کند. این صبر را باید در سایر ایام هم تعمیم داد.

ششم: فرصت قناعت در ماه رمضان
در ماه رمضان، مومنان با مناعت طبع و قناعت، زندگی می کنند، حال این را می شود تعمیم داد. و در سایر روزهای سال و در همه مراحل زندگی قناعت را سر لوحه همه امور قرار داد.

هفتم: فرصت پیوند با ولایت در ماه رمضان
ماه رمضان شب احیا دارد، مومنان در شبهای احیا، اسامی ایمه(ع) را بر زبان جاری می کنند، در مجالس می نشینند، روضه می شنوند و اشک می ریزند؛ این بهترین فرصتی است که می توان خود را به اهل بیت(ع) نزدیک کرد.

شهید مطهری ارادت ویژه ای به مرحوم علامه طباطبایی داشت: وقتی علت را از او پرسیدند در جواب می گفت:

علامه طباطبایی(ره) صفات برجسته ای دارد، یکی از انها این است که ایشان هر افطار می امد، اول ضریح حضرت معصومه(ع) را می بوسید بعد می رفت منزل و افطار می کرد، درتمام روزهای ماه رمضان دیدم، علامه افطارش را با بوسه به ضریح حضرت معصومه(ع) قرار می داد. این همان فرصت پیوند با ولایت است.

اینکه در شب اول ماه رمضان، نیمه ماه رمضان، اخر ماه رمضان و در شبهای قدر زیارت امام حسین(ع) مستحب است و در روایات امده که هر کس در ماه رمضان به زیارت امام حسین(ع) برود، گویا با همه انبیا مصافحه کرده است، این همان پیوند با ولایت است.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

پی نوشت ها

[1] صحیفه سجادیه، نشر الهادی، قم، 1418 ق، ص188.

[2] جلوه های اعجاز معصومین(ع)، غلامحسن محرمی، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1378 ش، چ2، ص69.
[3] (و یروی ان عیسی مر بثلاثه نفر قد نحلت ابدانهم و تغیرت الوانهم فقال لهم ما الذی بلغ بکم ما اری فقالوا الخوف من النار فقال حق علی الله ان یومن الخایف ثم جاوزهم الی ثلاثه اخرین فاذا هم اشد نحولا و تغیرا فقال ما الذی بلغ بکم ما اری قالوا الشوق الی الجنه فقال حق علی الله ان یعطیکم ما ترجون ثم جاوزهم الی ثلاثه اخرین فاذا هم اشد نحولا و تغیرا کان علی وجوههم المرایا من النور فقال ما الذی بلغ بکم ما اری فقالوا نحب الله عز و جل فقال انتم المقربون انتم المقربون.) تنبیه الخواطر، (مجموعه ورام)، ورام بن ابی فراس، مکتبه فقهیه، قم، ج1، ص224.
[4] امالی، شیخ مفید، نشر کنکره شیخ مفید، قم، 1413ق، چاپ اول، ص173.

 منبع : مبلغان ) مرداد - شهریور 1390 - شماره 143؛ برگرفته از سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین دکتر رفیعی