استاد حسین انصاریان از خطبای توانای حوزه علمیه و مفسر قران کریم در کتاب حسنات و سییات خود به نام های ماه مبارک رمضان اشاره کرده اند که بدون دخل و تصرف در ان به شرح ذیل از مقابل دیدگانتان می گذرد؛

(و الحمد لله الذی جعل من تلک السبل شهره شهر رمضان، شهر الصیام و شهر الاسلام و شهر الطهور و شهر التمحیص و شهر القیام).[1]

   1- ماه رمضان

اولین نامی که امام سجاد(ع) بیان می فرماید (رمضان) است، معروف‌ترین و رایج‌ترین نام برای این ماه نیز همین نام است.کلمه (رمضان) و (رمض) واژه ای عربی است، به معنای تابش شدید افتاب که حالت سوزندگی دارد. برخی احتمال می‌دهند علت نام‌گذاری این ماه به (رمضان) در ظاهر و باطن، معنای لغوی این کلمه است. (رمض) یعنی: حرارت شدید و موثر و ریشه‌سوز.[2]

عده‌ای عقیده دارند فریضه روزه، برای اولین بار در ماهی واقع شد که گرمای هوا شدید و طاقت فرسا بود. لذا این ماه را (رمضان) نامیدند. در قران مجید نیز همین نام برای این ماه بیان شده است. پیامبر بزرگ اسلام(ص) علت نام‌گذاری این ماه را این‌گونه بیان کرد:

(انما سمی رمضان رمضان لانه ترمض فیه الذنوب ای تحرق).[3]

این ماه را رمضان نام نهادند بدین جهت که نورانیت و حرارت این ماه، گناهان گذشته را می‌سوزاند و صفحات سیاه پرونده را سفید می‌کند.

حال چه کسی اهل رمضان است؟ اهل رمضان ان کسی است که روزه گرفتن، انس با قران کریم و قدم گذاشتن در مجالس الهی برای کسب معارف الهی در او حال معنوی ایجاد کند؛ این حال معنوی او را به حرکت وادارد و حرکت موجب تجدید نظر در اعمال گذشته و تغییر در رفتار اینده‌اش شود. این همه نتیجه اتصال به ماه مبارک رمضان است. اهل رمضان در پی تقرب جستن به خداست، رو به سوی خدا می‌کند و به دنبال پاک‌سازی درونی و برونی است. حرارت این ماه کوه‌های گناه را ذوب می‌کند، جان ادمی را ناب و خالص می‌گرداند و قلب انسان را از علف‌های هرزه گناه پاک می‌کند؛ علف‌هایی خشک که نه سبزی و طراوت و نه سودی دارد و نه سیرکننده است، انعکاسش در روز قیامت به تعبیر قران کریم (ضریع)[4] است.

نافرمانی خدا و گناه همانند پاشیدن دانه‌ در زمین روح ادمی است که وقتی رشد و نمو می‌کند، محصولش خشک است و سبزی و خرمی ندارد. برخی از زمین‌ها قبل از فصل کشت، پر از نی خشک می‌شود. کشاورزان برای پاک‌سازی زمین اقدام به سوزاندن و از بین بردن تمام نی‌ها می‌کنند. همه را به اتش می‌کشند تا زمین اماده کشت و زرع مجدد شود، در ماه مبارک رمضان نیز تمام علف‌های هرز گذشته که مانع رشد ادمی است با روزه داری، حضور در مسجد، انس با قران، کسب معرفت بیشتر و حرکت به سمت خدایی‌شدن، سوزانده می‌شود. با این توضیح وجه نام‌گذاری این ماه به (رمضان) روشن می‌شود.

    2- ماه صیام

رمضان ماه روزه است. درباره حقیقت روزه و اهمیت روزه‌داری مطالب فراوانی می‌توان مطرح کرد، اما در اینجا تنها به یک روایت زیبا پیرامون روزه اکتفا می‌شود؛ رسول خدا(ص) فرمود که خداوند متعال فرموده است:

(روزه برای من است و من خود جزای ان می شوم و جزای ان را می دهم. روزه خواسته‌های نفسانی و شهوات طبع را از بین می برد. روزه اینه دل را صفا می دهد، اعضا و جوارح را پاک می سازد، ظاهر و باطن را اباد می کند، انسان را در مقابل نعمت های پروردگار متعال سپاسگزار قرار می دهد، و موجبات دستگیری از نیازمندان و احسان بر فقرا را فراهم می کند، حالت خضوع و خشوع قلب و گریه و تضرع را ایجاد می نماید، یگانه وسیله توجه و پناه به سوی خداوند مهربان است، موجب انقطاع و اعراض از مخلوقات بوده و اهتمام انسان را از غیر راه حق مصروف می دارد، سبب می شود که بر حسنات و اعمال خیر انسان افزوده شده و به همان نسبت از کارهای بد و ناشایست که مخالف صلاح و روحانیت و سعادت است کاسته شود. در روزه گرفتن فواید بی‌شمار است، و همین اندازه که اشاره شد برای اشخاص عاقل و خردمند که توفیق عمل به این عبادت مهم را پیدا کرده اند کفایت خواهد کرد.)[5]

    3- ماه اسلام

نام دیگری که حضرت برای این ماه بیان کرد، ماه اسلام است. اسلام؛ یعنی تسلیم حق شدن و بریدن از همه قیدها و مکتب‌های باطل، شیاطین درونی و برونی وگرایش‌های نادرست شرق و غرب.

شایسته است انسان در این ماه به پروردگار خود عرض کند که من خود را به تو واگذار کردم، تنها بنده تو هستم و تنها سر به دامن تو می‌گذارم. این‌گونه خدای را بخواند که ای خدای مهربان و عزیز! دوست ندارم از تو جدا شوم، دست در دست دیگری گذارم و به دنبال غیر تو روم.

این‌گونه تسلیم حق شدن، همان است که خداوند متعال در قران کریم در وصف حضرت ابراهیم(ع) فرمود:

 اذ قال له ربه اسلم قال اسلمت لرب العالمین [6]

و پروردگارش به او گفت: تسلیم شو. گفت: من در برابر پروردگار جهانیان تسلیم هستم.

رمضان، ماه ابراهیم شدن است. اگر ابراهیم شویم، ترسی از اتش نمرود و نمرودیان، نخواهیم داشت و هجوم هیچ خطری ما را به مخاطره نمی‌اندازد. خطرات و هجمه‌های زیادی در زمان انبیاء متوجه مردم شد، بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) نیز هجمه‌های فراوانی صورت گرفت. نتیجه ان شد که مردم زیادی از صراط مستقیم، منحرف شدند. تنها کسانی در راه ماندند که ابراهیم‌گونه، تسلیم حق شدند و به راستی اسلام اوردند. رمضان ماه اسلام و تسلیم است، ماه واگذارکردن خود به خداست.

معنای دیگری نیز برای اسلام گفته‌اند و ان اشتی کردن است.[7] رمضان، ماه اشتی کردن با خداست. یازده ماه به قهر کردن، پشت پا زدن، سستی و کسالت سپری شد، حال وقت اشتی فرارسیده است. وجود مقدس حضرت دوست نیز اهل ردکردن اشتی بندگان خود نیست؛ بلکه شوق به این کار دارد، او منتظر است، دست اشتی را ابتدا او دراز کرده است.

در این ماه هیچ گنهکاری نباید دچار ترس و یاس و تردید شود از این که بعد این همه معصیت بیاید به درگاه خداوند یا نه؟ ایا مورد پذیرش قرار می‌گیرد یا نه؟ پیامبر اکرم(ص) فرمود:

(قد اقبل الیکم شهر الله بالبرکه و الرحمه و المغفره)[8]

این ماه، ماه خداست. ماه خداوندی که کریم، رحیم و غفور است. صاحب این ماه وقتی این‌گونه بود دیگر جایی برای تردید باقی نمی‌ماند. در طول تاریخ انسان‌هایی بسیار بدتر از ما بوده اند که با پروردگار اشتی کردند. خدا هم اشتی ان‌ها را پذیرفت.

معنای دیگری که برای ماه اسلام گفته‌اند، این است که این ماه، ماه اطاعت و بندگی است که بنده بیش از پیش باید به رابطه خود و خدا پرداخت. وقتی این‌گونه شد، یازده ماه دیگر خداوند به بنده خود می‌پردازد. این ماه یازده ماه دیگر را بیمه می‌کند.

    4- ماه طهور

چهارمین نامی که حضرت زین العابدین(ع) در دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه، برای این ماه بیان فرمود، ماه (طهور) است. ماه پاکیزگی و پاک شدن از مال، عمل و حالت حرام است. اگر مال غیری پیش اوست به صاحبش برگرداند، اگر عمل شیطانی در او هست، از ان عمل توبه کند. اگر دل کسی را شکست، دلش را به‌دست اورد . ماهی است که باید خود را طاهر کرد. ماه طهارت مال، بدن، نفس، قدم، زبان، چشم، گوش و ماه طهارت قلب است.

     5- ماه قیام

نام دیگری که برای این ماه در این دعای شریف ذکر شد، (ماه قیام) است. قیام در اینجا به صورت مطلق و بدون هرگونه قیدی بیان شد.

پی نوشت؛

[1] . صحیفه سجادیه: دعای 44؛ ( و سپاس خدای را که از جمله ان راه‌ها، ماه خود ماه رمضان را قرار داد؛ ماه روزه، ماه اسلام، ماه طهارت، ماه ازمایش، ماه قیام.)

[2] . المنجد: ذیل ماده (رمض).

[3] . مستدرک الوسایل: 7/484.

[4] . ضریع گیاهی است که تمام حیوانات از خوردن ان امتناع می‌ورزند، مگر وقتی که شتر خیلی گرسنه باشد، چیزی پیدا نکند  و این ضریع را در بیابان های عربی پیدا کند، ان‌وقت مقداری از این علف خشک، تیغ دار و ضربه زننده را می خورد و باخوردن ان تمام لثه، زبان و دهانش خون‌الود می شود. نمونه چنین علفی در زمین جهنم می‌روید که اهل جهنم از شدت گرسنگی وتشنگی به خوردن ان روی می‌اورند. بحارالانوار: 7/169؛ مجمع البیان: 10/336؛ تفسیر قرطبی: 10/7119.

در مورد غذای جهنمیان در قران از (ضریع)، (زقوم)، و (غسلین) نام برده شده است که علاقه مندان به این مباحث می توانند به (تفسیر حکیم) استاد انصاریان مراجعه نمایند.

[5] . مصباح الشریعه، ترجمه مصطفوی: 84؛ قال رسول الله  قال الله تعالی: (الصوم لی و انا اجزی به و الصوم یمیت مراد النفس و شهوه الطبع و فیه صفاء القلب و طهاره الجوارح و عماره الظاهر و الباطن و الشکر علی النعم و الاحسان الی الفقراء و زیاده التضرع و الخشوع و البکاء و حبل الالتجاء الی الله تعالی و سبب انکسار الهمه و تخفیف السییات و تضعیف الحسنات و فیه من الفواید ما لا یحصی و کفی بما ذکرناه منه لمن عقله و وفق لاستعماله ان شاء الله تعالی.).

[6] . بقره (2): 131.

[7] . المنجد: ذیل (سلم و صداقه).

[8] .  الامالی (صدوق): 93؛ روضه الواعظین: 2/345.

برگرفته شده از کتاب: حسنات و سییات /نوشته استاد حسین انصاریان

 منبع : خبرگزاری حوزه