اهمیت شب قدر

بر اساس حکمت الهی در نظام افرینش، هر چیزی اندازه ای خاص دارد و هیچ چیز بی حساب و کتاب نیست. جهان حساب و کتاب دارد، بر اساس نظم ریاضی تنظیم شده و گذشته، حال و اینده ان با هم مرتبط است.

(قدر) در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری است.[1] (تقدیر) نیز به معنای اندازه گیری و تعیین است.[2] در اصطلاح (قدر) عبارت است از: ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی افرینش ان [3]. به عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی هر چیز (قدر) نام دارد.[4]

استاد مطهری (رحمه الله) در تعریف قدر می فرماید: (... قدر به معنای اندازه و تعیین است. .. حوادث جهان. .. از ان جهت که حدود و اندازه و موقعیت مکانی و زمانی انها تعیین شده است، مقدور به تقدیر الهی است)[5]. پس در یک کلام (قدر) به معنای ویژگی های طبیعی و جسمانی اشیاء است که شامل اندازه، حدود، طول، عرض و موقعیت های مکانی و زمانی انها می گردد و تمام موجودات مادی و طبیعی را در بر می گیرد.

این معنا از روایات استفاده می شود؛ چنان که در روایتی از امام رضا (علیه السلام) پرسیده شد: معنای قدر چیست؟ فرمود:

(تقدیر الشی ء طوله و عرضه)؛

(اندازه گیری هر چیز اعم از طول و عرض ان است).[6] در روایت دیگر، این امام بزرگوار در معنای قدر فرمود:

(هو الهندسه من الطول و العرض و البقاء)؛

(اندازه هر چیز اعم از طول و عرض و بقا است).[7] بنابراین، معنای تقدیر الهی این است که در جهان مادی، افریده ها از حیث هستی و اثار و ویژگی هایشان، محدوده ای خاص دارند. این محدوده با اموری خاص مرتبط است؛ اموری که علت ها و شرایط انها هستند و به دلیل اختلاف علل و شرایط، هستی و اثار و ویژگی های موجودات مادی نیز متفاوت است. هر موجود مادی، به وسیله قالب هایی از داخل و خارج، اندازه گیری و قالب گیری می شود. این قالب- یعنی، طول، عرض، شکل، رنگ، موقعیت مکانی و زمانی و سایر عوارض و ویژگی های مادی- حدود ان به شمار می اید. پس معنای تقدیر الهی در موجودات مادی؛ یعنی، هدایت انها [از جانب خداوند] به سوی مسیر هستی شان که برای انها مقدر گردیده است و انها در ان قالب گیری شده اند.[8]

در قران می خوانیم: (و الذی قدر فهدی )[9] ( [خداوند] ان کسی است که تقدیر کرده، پس هدایت می کند). البته چون انسان موجودی اگاه و با اراده است، لذا انتخاب سعادت یا شقاوت و نیز راه رسیدن به این دو، به اراده او گذاشته شده است. بنابراین شب قدر، شبی است که همه مقدرات سالانه انسان با ملاحظه، اراده و اختیار و قابلیت های او تقدیر می گردد. شب قدر یکی از شب های نیمه دوم ماه رمضان است که طبق روایات ما، یکی از شب های نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیادتر بیست و سوم ماه مبارک رمضان است.[10] در این شب- که شب نزول قران به شمار می اید- امور خیر و شر مردم و ولادت، مرگ، روزی، حج، طاعت، گناه و خلاصه هر حادثه ای که در طول سال متناسب با اراده و قابلیت انسان واقع می شود، تقدیر می گردد[11].

شب قدر همیشه و هر سال، تکرار می شود. عبادت این شب، فضیلت فراوان دارد و بهره برداری از ان در نیکویی سرنوشت یک ساله، بسیار موثر است.[12] در این شب تمام حوادث سال اینده، به امام هر زمان ارایه می شود و وی از سرنوشت خود و دیگران با خبر می گردد. امام باقر (علیه السلام) می فرماید:

(انه ینزل فی لیله القدر الی ولی الامر تفسیر الامور سنه سنه، یومر فی امر نفسه بکذا و کذا و فی امر الناس بکذا و کذا)[13]

؛ (در شب قدر به ولی امر (امام هر زمان) تفسیر کارها و حوادث نازل می شود و وی درباره خویش و دیگر مردمان مامور به دستورهایی می شود).

امام باقر (علیه السلام) در جواب معنای ایه (انا انزلناه فی لیله مبارکه)[14] فرمود: (شب قدر شبی است که همه ساله در ماه رمضان و در دهه اخر ان، تجدید می شود. شبی که قران جز در ان شب نازل نشده و ان شبی است که خدای تعالی درباره اش فرموده است: (فیها یفرق کل امر حکیم. ..)[15]. در شب قدر هر حادثه ای که باید در طول ان سال واقع گردد، تقدیر می شود: خیر و شر، طاعت و معصیه و فرزندی که قرار است متولد شود، یا اجلی که بنا است فرا رسد، یا رزقی که قرار است برسد و. ..).[16] بنابراین در قران کریم نسبت به تقدیر الهی و شب قدر، توجه خاصی شده است که ارتباط و یژه جهان هستی و عالم ماده و انسان را با حق تعالی بیان می کند. اگر هر کس به این ارتباط اعتقاد داشته و بر طبق ان حرکت کند، به سرنوشت بسیار مطلوبی نایل خواهد شد.

پی نوشت

[1] . سید علی اکبر، قرشی، قاموس قران، ج 5، ص 246 و 247.

[2] . همان، ص 248.

[3] . سید محمد حسین، طباطبایی، المیزان، ج 12 ص 150 و 151.

[4] . همان، ج 19، ص 101.

[5] . مرتضی، مطهری، انسان و سرنوشت، ص 52.

[6] . محاسن برقی، ج 1، ص 244.

[7] . بحارالانوار، ج 5، ص 122.

[8] . المیزان، ج 19، ص 101- 103.

[9] . اعلی 87، ایه 3.

[10] . سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ج 1، صص 312- 375.

[11] . کلینی، کافی، ج 4، ص 157.