مسعود علی‌محمدی از جمله شهدای هسته‌ای ایران بود که مورد هدف حمله ناجوانمردانه اقدامات تروریستی قرار گرفت. این شهید والامقام تا لحظه‌ شهادتش در نهایت خلوص از آن چه در توان داشت در جهت پیشرفت روز افزون کشور در زمینه‌ پژوهش، آموزش و مدیریت علمی دریغ نورزید.

وقوع اقدامات تروریستی علیه کارشناسان هسته ای دارای سوابق متعددی در ایران و دیگر کشورها است. از اوایل دهه ۷۰ سده بیستم تاکنون چندین تن از دانشمندان هسته ای در کشورهای مختلف هدف حمله اقدامات تروریستی قرار گرفته اند. در ایران نیز در سال های گذشته شاهد ترور دانشمندان برجسته ای مانند مسعود علی محمدی بوده ایم.

حمایت و حفاظت از متخصصان دانش هسته ای و پیشگیری از وقوع اقدامات تروریستی علیه آنها، صرف نظر از اینکه وظیفه ای اخلاقی و شرعی نسبت به اشخاصی است که با به خطر انداختن خود در پی تحقق آرمان های خدمت به افراد جامعه هستند، لازمه پیشرفت و توسعه علمی کشور و طبعا ترقی و افزایش رفاه و آسایش اجتماعی نیز است.

شهید مسعود علی‌محمدی از دانشجویان نخستین دوره دکتری فیزیک و نخستین فارغ التحصیل دکتری فیزیک در ایران است. این شهید والامقام، ده‌ها مقاله ISI منتشر کرد. تخصص اصلی او ذرات بنیادی، انرژی‌های بالا و کیهان‌شناسی بوده‌ است.

زندگینامه

شهید مسعود علی محمدی، فروردین ۱۳۴۰ خورشیدی در خانواده ای مذهبی در یکی از روستاهای شهرستان ایذه چشم به جهان گشود. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همان شهر گذراند. مسعود از هوش و استعداد قابل توجهی برخوردار بود. وجود روحیه حساس، گشاده رویی و خوش خلقی از او شخصیتی دوست داشتنی ساخته بود و همین امر سبب جذب دوستان زیادی شد و بیشتر همکلاسی های علی محمدی به یاد دارند که وی از دانش آموزان ممتاز و کوشا و از بهترین شاگردان شناخته می شد.

با وجود مشکلات فراوان در کنار تحصیل همگام و همراه پدر به فعالیت های کشاورزی می پرداخت، دوران جوانی مسعود، همزمان بااوج گیری تظاهرات و مبارزات ملت ایران شد، او با ایراد سخنرانی و برپایی نمازجماعت در دبیرستان به مبارزه و فعالیت در گروه های سیاسی می پرداخت، او ضمن عضویت در انجمن اسلامی دبیرستان، عضو نیروهای فعال مسجد جامع نیز بود و سعی در برپایی کلاس های عقیدتی و سیاسی داشت و در سنگر دبیرستان فعالانه ضمن تبلیغ و جذب نیروهای مومن به مبارزه با افکار انحرافی رایج آن زمان نیز می پرداخت.

پس از پایان دوران متوسطه و اخذ مدرک دیپلم در ۱۳۵۸ خورشیدی به جهادگران پیوست و با تمام توان در خدمت محرومان قرار گرفت و در ادامه کمیته فرهنگی جهادسازندگی شهرستان ایذه را راه اندازی کرد و در این راستا به دایر کردن کتابخانه ای بزرگ در شهر و گسترش کتابخانه های موجود در شهر پرداخت. ضمن اینکه در این مدت تهیه و تکثیر نشریات، فیلم، اسلاید و دایر کردن کلاس های تابستانی آموزش قرآن می پرداخت و او کار فرهنگی را از بزرگترین امور می شمرد.

با شروع جنگ تحمیلی، وی از جهاد استعفا و به سپاه پیوست و لباس سبز پاسداری را زینت بخش قامت استوار خود کرد و در همان ابتدا به عنوان مسوول پرسنلی پایگاه مشغول به خدمت شد. او به دنبال روزنه ای بود تا به جبهه برود و در نخستین فرصت فرمانده پایگاه را قانع کرد و به جبهه اعزام شد. شهید علی محمدی، ابتدا به عنوان نیروی تک‌رو در یکی از گردان ها مشغول به خدمت شد و در عملیات خیبر حضور داشت و به دنبال آن بنا به دستور مسوولان لشکر به عنوان مسوول تعاون و فرمانده گردان انصار لشکر ۷ ولیعصر (عج) مشغول به خدمت شد.

فعالیت های علمی

شهید علی محمدی، مدرک کارشناسی را از دانشگاه شیراز در ۱۳۶۴ خورشیدی و کارشناسی ارشد را در ۱۳۶۷ و دکتری فیزیک با گرایش ذرات بنیادی را از دانشگاه صنعتی شریف در ۱۳۷۱ خورشیدی، کسب کرد. او از دانشجویان نخستین دوره دکتری فیزیک در داخل ایران بود و نخستین شخصی است که در ایران دکتری خود را در فیزیک دریافت کرده‌ و همچنین نخستین دانشجوی پسادکترا در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی بود. تخصص اصلی او ذرات بنیادی، انرژی‌های بالا و کیهان‌شناسی بوده‌است. با پژوهشگاه دانش های بنیادی یا مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات نیز طی سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰ خورشیدی همکاری داشت.

از جمله درس هایی ارایه شده توسط او می‌توان به مکانیک کوانتومی و الکترومغناطیس، مکانیک آماری، ذرات بنیادی و نظریه میدان‌های کوانتمی اشاره کرد. علی محمدی، یکی از برگزیدگان جشنواره بین‌المللی خوارزمی در ۱۳۸۶ خورشیدی بود و در پژوهش‌های بنیادی رتبه دوم را کسب کرد. وی از ۱۳۷۴ خورشیدی در دانشکده فیزیک دانشگاه تهران مشغول به تدریس پرداخت و عضو هیات علمی و ممیزه این دانشگاه نیز شد. او همچنین در مقاطع مختلف تحصیلی شاخه فیزیک در تربیت معلم، استاد راهنما و مشاور در پروژه‌های پایان‌نامه‌های مرتبط با علوم فیزیکی هم بود.

تحقیقات پایان نامه‌ دکتری وی در زمینه‌ نظریه‌ ریسمان انجام شد. بعدها خود وی از یکی مقالاتش که در دوره دکتری در خصوص مدل WZW با گروه (۳) SU در تراز k= ۳ نوشته بود به عنوان یکی از کارهای مهمش یاد کرد. وی تلاش‌های زیادی جهت راه‌اندازی پژوهشکده «فیزیک کاربردی» در دانشگاه علم و صنعت ایران کرد که به دلایلی این تلاش‌ها به نتیجه‌ مطلوب نرسید. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های او، همواره تعریف روندی قانون‌مند بر وجود ملاک ها و معیارهای علمی برای انتخاب مدیران علمی بود. از جمله مسوولیت‌های مدیریت علمی او می توان به ریاست گروه فیزیک، معاونت پژوهشی پردیس علوم و عضویت در هیات ممیزی دانشگاه تهران اشاره کرد. علی محمدی با تمام فعالیت‌هایش، یکی از پژوهشگران تراز اول فیزیک ایران بود.

زمینه‌ تحقیقاتی وی به طور عمده فیزیک انرژی‌های زیاد، مدل‌های حل پذیر، تا حدودی ماده چگال نرم و در اواخر، گرانش و کیهان شناسی بود. وی خرداد ۱۳۸۷ خورشیدی، به عنوان یکی از ۲ نماینده ایران در پروژه سزامی (مرکز تابش سینکروترون برای تحقیقات و علوم کاربردی در خاورمیانه) منصوب شد. پر ارجاع‌ترین مقاله وی نیز مقاله‌ای در مورد پروسه‌های کاتورهیی غیر تعادلی بود.

حفاظت از دانشمندان در موقعیت های روزمره

لازمه اعمال راهکارهای پیشگیرانه در موقعیت های روزمره دانشمندان شناخت و بررسی وضعیت هایی است که امکان دارد، آنها در آن موقعیت ها آماج حملات تروریستی قرار گیرند. تردیدی نیست که طراحی الگویی موثر برای حمایت از دانشمندان مستلزم شناخت ماهیت تهدیدات احتمالی است زیرا هر حمله تروریستی مشخصه ها و ویژگی های خاص خود را دارد و مقابله با آن نیازمند اقدامات دفاعی متناسب است. نظر به اینکه امروزه تروریست ها از ابزارهای پیشرفته و دانش روز استفاده می کنند، به کارگیری فناوری های نوین دفاعی در عرصه های مختلف از جمله سیستم های هشدار دهنده و آشکارکننده مواد منفجره، دوربین های نظارتی، سیستم های کنترل ورودی مجهز به کارت های الکترونیکی و غیره از ضرورت انکارناپذیری برخوردار است. نکته حائز اهمیت اینکه حتی اگر برخی از اقدامات حفاظتی به گونه ای محسوس انجام شود در صورتی که به شناسایی دانشمندان منجر نشود، قادر است تا تاثیر بسزایی در پیشگیری از اقدامات تروریستی داشته باشد زیرا برپایه برخی نظریات تروریست ها قبل از ارتکاب اقداماتشان شرایط و راه های ارتکاب جرم را مورد بررسی قرار می دهند از این رو مشاهده اقدامات حفاظتی و پیشگیرانه می توان آنها را از ارتکاب جرم منصرف کند.

 سرانجام

شهید علی محمدی در ۲۲ دی ۱۳۸۸ خورشیدی درحالی‌که که قصد خروج از منزلش را داشت بر اثر انفجار یک بمب کنترل از راه دور ترور شد. در ۲۰ آذر ۱۳۸۹ خورشیدی، وزارت اطلاعات در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که موفق به دستگیری عامل این اقدام شده و در همین ارتباط اعترافات تلویزیونی فردی به نام مجید جمالی فشی از تلویزیون پخش شد که فرد یاد شده در آن به نقش خود در ترور شهید علی محمدی اعتراف کرد و گفت که آموزش‌های مورد نیاز برای این ترور را در سفری به سرزمین های اشغالی دیده و دوره‌هایی را زیر نظر مأموران موساد گذرانده است.

پی نوشت:

- کاربردهای صلح آمیز انرژی هسته ای، فصلنامه مطالعات سیاسی روز، سال سوم، شماره دوازدهم

- بررسی و تحلیل برجام، غرسبان روزبهانی، مرتضی، شماره ۲۲۵