سوال

آیا پیامبر صلی الله علیه و آله در طول ده سال هشتاد جنگ داشته اند؟

پاسخ
در منابع تاریخی و روایی بیش از هشتاد جنگ تحت عنوان غزوه(جنگ هایی که در آنها پیامبر صلی الله علیه وآله حاضر بود) و سریه (جنگ هایی که در آنها پیامبرصلی الله علیه و اله حاضر نبود) به پیامبرصلی الله علیه نسبت داده شده است.

این امر موجب شده که عده ای بپرسند چرا در طول ده سال بیش از هشتاد جنگ صورت گرفته است و از آن سوی نیز اسلام ستیزان این مسئله را دستاویز قرار داده تا دین اسلام را خشونت طلب معرفی نمایند.

از مجموع بیست و هفت غزوه، تنها در نه عدد از آنان درگیری صورت گرفته و هجده عدد آن بدون درگیری خاتمه یافته است.

در غزوات بدر، احد، خندق، مصطلق، خیبر، فتح مکه، حنین و طائف درگیری صورت گرفته است.[1]

البته شایان ذکر است که در خندق و فتح مکه درگیری ها بسیار اجمالی است لذا تنها در هفت غزوه درگیری به معنای واقعی گزارش شده است.

از مجموعه پنجاه سریه نیز تنها در بیست و چهار سریه در گیری بود.
شش سریه از این 24 سریه درگیری های تکنفره بوده است که عباتند از:

سریه عمیر بن عدی به سوی عصماء بن مروان، سالم بن عمیر به سوی ابوعفک، قتل کعب بن اشرف، عبدالله بن انیس به نخیله، عبدالله بن عتیک به خیبر و عبدالله بن رواحه به سوی اسیر بن زارم، لذا 18 در گیری می ماند.

از این 18 درگیری سه عدد درگیری اجمالی بوده که تعبیر جنگ در مورد آنان صحیح نیست که عباتند از: سریه عبدالله بن جحش، سریه عمرو بن امیه برای کشتن ابوسفیان و سریه غالب عبدالله به بنی ملوح. لذا تنها 15درگیری می ماند.

از این 15 درگیری 2 عدد مربوط به حادثه بئر معونه و حادثه رجیع است که در آنها به دعوت برخی قبایل پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم عده از مبلغین اسلام را به سوی آنان فرستاد و آنان دربین راه به طرز فجیعی به شهادت رسیدند لذا اصطلاح جنگ بر آنها صحیح نیست. این دو سریه عبارتند از سریه مرثد بن ابی مرثد و سریه منذر بن عمرو.

در این صورت تنها 13درگیری می ماند. البته در دو سریه محمد بن مسلمه به ذی القصه شمار مسلمانان تنها ده نفر بودند و قطبه بن عامر که تعداد مسلمانان تنها 20نفر بودند نیز به نظر می رسد از اول بنا بر جنگ نبوده و جهت تبلیغ اعزام شده بودند اما مجبور به جنگ شدند زیرا فرستادن این تعداد به راه دور برای جنگ طبیعی به نظر نمی رسد.

در دو سریه ابی العوجاء و ضحاک بن سفیان نیز تصریح به دعوت است. همچنین سریه خالد بن ولید به بنی جزیمه نیز جهت دعوت بوده اما خالد در اقدامی خودسرانه به کشتار قبیله بنی جزیمه روی آورد که مورد تبری پیامبرصلی الله علیه واله وسلم قرار گرفت با این حال ما این چند سریه را به دلیل اینکه درگیری صورت گرفته است از تعداد کل منها نمی کنیم.

بدین ترتیب تنها در 7 غزوه و 13سریه درگیری طرفینی به صورتی که بتوان اطلاق جنگ بر آنان کرد صورت پذیرفته است یعنی از 86 یا بیشتر سریه یا غزوه تنها در 20 عدد آنان درگیری قابل توجه صورت گرفته است.

در فرهنگ عرب به هر درگیری اعم از کوچک و برزگ جنگ اطلاق می شده و گاهی سنگ پراکنی دو سه نفر را جنگ می گفتند.[2]

اما امروزه جنگ معانی خاص خود را دارد و هیچگاه به نزاع های خیابانی و درگیری های اجمالی بین کشورها جنگ گفته نمی شود.

از جهت دیگر پیکارهای رسول خدا را می توان به تعارض به سه دشمن اصلی(مشرکین، یهود، مسحیان رومی) که در آنها عملیات های مختلفی صورت گرفته است تقسیم نمود.

برای مثال در جنگ جهانی اول که از سال 1914[3] آغاز و تا سال 1917 [4] یعنی به مدت چهار سال به طول انجامید.

کشورهای بزرگی چون انگلستان، ایتالیا، بلژیک، پرتغال، روسیه وآمریکا، رومانی، ژاپن صربستان، فرانسه، مونته نگرو و یونان، در یک طرف[5] و آلمان، اتریش، مجارستان و حکومت عثمانی در طرف دیگر قرار داشتند.[6] نیز در جنگ جهانی دوم که به مدت 6سال تقریبا تمام جهان را فراگرفته بود تا بنابر گزارش هایی منجر به قتل چهل میلیون نفر و هزینه ای چهار تریلیون دلاری در بر داشت.[7] با آنکه این جنگ ها در جبهه های مختلف و مجزای از هم بین کشورهای متخاصم صورت گرفته است اما همه آنها در دایره دو جنگ گنجیده اند و جنگ های بزرگ مجزای از هم تحت دایره جنگ جهانی اول یا جنگ جهانی دوم خلاصه نموده اند.

یا در هشت سال دفاع مقدس عملیات های مختلفی از جمله والفجرها، کربلاها، عملیات مرصاد و صورت گرفت که تعداد آنها بسیار بالاست اما از همه آنها به عنوان هشت سال دفاع مقدس یاد می شود و هرکدام از علمیات ها جداگانه یک جنگ به شمار نمی آید بلکه همه آنها را تحت عنوان هشت سال دفاع مقدس مطرح می کنند.

اما در مورد نبردهای نبوی نه تنها به عملیات های مختلف با مشرکین هر کدام یک جنگ گفته می شود بلکه از درگیری های اجمالی و حتی تعقیب و گریزها نیز به عنوان جنگ های جداگانه ای یاد می شود که بر اساس تفاوت فرهنگ صدر اسلام با امروز است.

بنابراین تمام نبردهای نبوی نهایت به چهار جنگ خلاصه می شود.

یک: جنگ با مشرکین مکه یا قریش با عملیات های(بدر، احد، خندق، فتح مکه و سریه های کوچک دیگر که بسیاری از آنها به درگیری نکشید)

دو: جنگ با مشرکین غیر مکه با عملیات های مختلف از جمله (نبردهای هوازن، طائف و سریه های کوچک دیگر که بسیاری از آنها به درگیری منجر نشد)

سه: جنگ به یهودیان مدینه و اطراف آن با عملیات های مختلف از جمله (غزوات بنی قینقاع، بنی نضیر، بنی قریظه و خبیر.

چهار: جنگ با مسحیان تحت سیطره دولت روم با علمیات های مختلف از جمله(نبرد موته، غزوه تبوک و جریان جیش اسامه ) که تنها در جنگ موته درگیری صورت گرفت.

پی نوشت ها

[1] ابن هشام، السیرةالنبویة،ج‏2،ص608

[2] ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، دار احیاء تراث عربى، بیروت، چاپ اول، 1415 ه ق، ج‏3، ص: 9

[3] آلن جان پرسیوال تیلور، جنگ جهانی اول، ترجمه بهرام فرداد امینی، تهران، 1374ش ، ج1، ص6-12

[4] آلن جان پرسیوال تیلور، جنگ جهانی اول، ص1، ص322-323

[5] جان اشلی سومزگرنویل، تاریخ جهان در قرن بیستم، ترجمه جمشید شیرازی، فضل الله جلوه، و علی اصغربیگی، تهران، 1377ش.، ج1، ص206

[6] جان اشلی سومزگرنویل، تاریخ جهان در قرن بیستم،، ج1، ص127-135

[7] آلن جان پرسیوال تیلور، جنگ جهانی دوم، ترجمه بهرام فرداد امینی، تهران، 1374ش ج1، ص401-401