سوال
چرا پیامبر (ص) با عایشه 9 ساله ازدواج کرد؟
پاسخ
یکی از تحریفهای بزرگی که در تاریخ اسلام توسط حکومت بنی امیه و برخی از مورخان دنیاپرست و متعصب اهل سنت انجام گرفت، مسئله سن عائشه به هنگام ازدواج با پیامبراکرم(ص) است. آن چه که مشهور شده است این است که عائشه هنگام عقد ازدواج تا پیامبر(ص) شش ساله و هنگامی که نُه ساله بوده به خانه پیامبر(ص) رفته است.

در این نوشتار ابتدا به تعارضاتی که بین نقل های مختلف در مورد سن عایشه و تاریخ ازدواج پیامبر ص است می پردازیم:از آن جا که راویان این قول نادرست (عقد در شش سالگی و ازدواج در نه سالگی) از علما و بزرگان اهل سنت هستند، برای همین برای رد این قول هم از منابع اهل سنت استفاده می شود.اما در بین علمای شیعه کسانی که این قول را طرح کردند از منابع اهل سنت و مخصوصا از صحاح، نقل قول کردند.

در مسند احمد بن حنبل این مطلب از عایشه نقل شده است. شاید به نظر بیاید که از آن جا که هر کسی به سن و زندگی نامه خود اگاه تر است این قول عایشه دقیق و صحیح خواهد بود. و نقل قول های مخالف با این، نمی تواند در مقام تعارض با این قول باشد. این زمانی صحیح است که انگیزه های دیگری برای گفتن سن و سال واقعی در میان نباشد ولی حسادت هایی که عایشه نسبت به دیگر همسران پیامبر ص، مخصوصا نسبت به حضرت خدیجه داشته، و روایات متعدد وجود این حسادت شدید را تایید می کند، احتمال این که عایشه در این نقل خود، انگیزه های برتری جویی داشته باشد و بدینوسیله بخواهد برای خودش نسبت به دیگر همسران پیامبر مزیت و برتری ای بتراشد وجود دارد. ضمن این که عایشه از رذایلی چون حسد و فخر فروشی و بیان سخن های نکوهیده به دور نبوده به طوری که در یک مورد پیامبر خطاب به وی فرموده اند:

«لقد قلت کلمه لو مزجت بماء البحر لمزجته»(سنن تزمذی) به تحقیق تو (عایشه)سخنی گفتی که اگر با بحر بیامیزند آن را آلوده خواهد ساخت. نمونه های دیگری هم در این رابطه وجود دارد؛ به هرحال عائشه از نظر هیچ مسلمانی معصوم گفته نمی شود. پس نقل قولهای دیگر می تواند به عنوان متعارض، در مقابل سخن عایشه مطرح بشود.

دومین کسی که این قول از وی نقل شده است هشام بن عروه راوی است وی بعد از 71 سال زندگی در مدینه، به عراق مهاجرت کرده است و کسانی که این قول را از وی نقل کرده اند از راویان عراقی بوده اند و در بین راویان مدینه، کسی این سخن را از وی نقل نکرده است.مولف «تهذیب التهذیب» (کتابی مشهور در علم رجال) معتقد است که آن بخشی از روایت های هشام بن عروه که از طریق روایان عراقی روایت شده اند قابل پذیرش نیست وی همچنین می افزاید که حتی مالک بن انس در مورد آن عده احادیث او که از طریق راویان عراقی روایت شده است ملاحظه داشت. وی در ادامه می افزاید هشام بن عروه در اواخر عمرش (تقریباً زمانی که به عراق هجرت نمود) حافظه اش ضعیف شده بود. (تهذیب التهذیب، ج11، ص48، 51)محمد الذهبی در «میزان الاعتدال» (کتابی دیگر در علم رجال) درباره هشام بن عروه می گوید: حافظه هشام در اواخر زندگیش ضعیف شده بود.

سومین نقلی که در باره سن ازدواج عایشه گفته شده از خواهر زاده وی به نام ابن عامره نقل شده است و ابن عامره در زمان ازدواج عائشه با پیامبر(ص) در سن پنج و یا شش سالگی بوده است و جای تعجب است که خردسالی در این سن به این دقیقی تمام حوادث را در ایام طفولیت به ذهن داشته باشد و این جزئیات را چنین دقیق و تاریخ روشن در ذهنش حفظ کند تا آنجا که می گوید: «پیامبر در روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول به مدینه هجرت نمودند و در شؤال همان سال درست هشت ماه بعد با وی ازدواج کرد؟!!

علاوه بر سن کم ابن عامره که بر کیفیت نقل او ضربه می زند، وی به سبب خویشاوند بودنش با عایشه بعید نیست که او هم به دنبال فضیلت تراشی برای عایشه باشد. ضمن اینکه در مورد وثاقت و مورد اعتماد وبدن وی نیز تاییداتی نداریم که وی را به صدق سخن و دقت نظر وصف کرده باشند.

سومین بخش از روایات، روایاتی است که از طریق راویان عراقی نقل شده است و همان طور که گفتیم راویان عراقی این نقل را از هشام بن عروه شنیده اند بنابراین وقتی نقل هشام بن عروه قابل اعتنا و اعتماد نباشد روایت اینان نیز قابل اعتماد نخواهد بود.

اما علت اصرار علمای اهل سنت بر سن کم عایشه در هنگام ازدواج با پیامبر ص این است که اهل سنت، اصرار دارند برای عایشه فضایلی را مطرح کنند. و بدین گونه وی رااز دیگر همسران رسول خدا برتر وانمود کنند. از جمله فضایلی که برای عایشه مطرح می کنند باکره بودن عایشه است. فارغ از این که اساسا باکره بودن، فضیلت محسوب نمی شود بلکه یک نوع مزیت است، ولی اهل سنت اصرار دارند بگویند عایشه تنها زن باکره رسول خدا بوده است. برای توجیه و تحکیم بیشتر باکره بودن عایشه کمترین سن را برای ازدواج عایشه مطرح می کنند تا دیگر امکان طرح شبهه برای باکره بودن عایشه وجود نداشته باشداز سوی دیگر حب و بغض مذهبی و فضیلت تراشی برای این بانو یکی از عواملی است که برخی از نویسندگان به این لغزش روشن گرفتار شدند؛ چرا که از سویی می خواهند به عائشه فضیلت مسلمانان اولیه را عنایت کنند و از سوی دیگر برسانند که پیامبر(ص) از آغاز محبت ویژه ای به عائشه داشت. همچنین یکی دیگر از دلایل مهم جعل این روایت و فضیلت تراشی برای عائشه مقابله آنها با فضیلت های ذکر شده از سوی پیامبر(ص) در مورد اهل بیت بخصوص علی (ع) و فاطمه(س) است.

این جعل حدیث به جایی رسید که که جعل کردند پیامبر(ص) فرموده است: «فاطمه سرور زنان جهان است و در عائشه فضیلتی است که در هیچ کدام زنان جهان نیست؟!» (مشکل الاثار، ج1، ص47)

حال باید از راویان این حدیث پرسش نمود که چگونه فردی می تواند سرور بانوان عالم باشد ولی از جهتی فضیلتی در او نباشد و در بانوی دیگری باشد؟!و در حدیثی دیگر از قول رسول خدا جعل کردند: «عن ابی موسی الاشعری رضی الله عنه قال: قال النبی صلی علیه و سلم: فضل عائشهَ علی النساءِ کفضل الثرید علی سائرِ الطعام. » رسول خدا فرمودند: «برتری عائشه نسبت به زنان دیگر همانند برتری آبگوشت نسبت به دیگر غذاها است. » (البخاری الجعفی، الجامع الصحیح المختصر، ج3، ص1266)

بعد از ذکر این مقدمه به این مطلب می پردازیم که عائشه در چه سالی با پیامبر(ص) ازدواج کرد؟

درباره تاریخ این ازدواج دیدگاه های زیادی مطرح شده است که سه قول در میان اهل سنت مشهور است و ما نیز برای رعایت اختصار به این سه قول مشهور اهل سنت می پردازیم:

قول اول:

الف) حدثنا قُتیبه بن سعید حمید بن عبدالرحمن عن هشام بن عروه عن ابیه عن عائشه رضی الله عنها «قالت ما عزت علی امراه ما عزت علی خدیجه من کثره ذکر رسول الله ایاها قالت و تزوجنی بعدها بثلاث سنین و امره ربه عزوجل او جبرئیل علیه السلام أن یبشرها ببیت فی الجنه من قصب. »( البخاری الجعفی، صحیح بخاری، ج3، ص3606، ح3606)

«از عائشه نقل شده است که به هیچ زنی به اندازه خدیجه حسادت نکردم زیرا رسول خدا زیاد از او یاد می کرد؛ رسول خدا سه سال بعد از خدیجه با من ازدواج کرد؛ خداوند به رسول خدا و یا جبرئیل دستور داد که بر خدیجه سلام رسانده و او را به خانه ای در بهشت بشارت دهد که از نی ساخته شده است. »طبق این حدیث با توجه به این که خدیجه (س) در سال ده بعثت از دنیا رفته است پس زمان ازدواج رسول خدا با عائشه یا سال سیزدهم بعثت و یا سال اول هجری است.

ب) ذهبی معتقد است که پیامبر بعد از خدیجه چهار سال فقط سوده بنت زمعه را به همسری داشت.«و توفیت {سوده}فی آخر خلافه عمر، وقد انفردت بصحبه النبی صلی الله علیه و سلم اربع سنین لاتشارکها فیه امراه و لا سریه ثم بنی بعائشه بعد. . . » ( الذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج3، ص288)

«سوده در سال آخر خلافت عمر از دنیا رفت، او چهار سال تنها همسر رسول خدا بود هیچ زنی و هیچ کنیزی در آن چهارسال با سوده در این امر شریک نبود سپس رسول خدا با عائشه ازدواج کرد. »با توجه به اینکه حضرت خدیجه در سال دهم بعث از دنیا رفته است طبق قول ذهبی، سوده به مدت چهار سال، تنها همسر پیامبر ص بوده است پس عائشه در سال اول یا دوم هجری (چهار سال بعد از ازدواج رسول خدا با سوده) با آن حضرت ازدواج کرده است.

ج)و تزوج رسول الله صلی الله علیه و سلم بعد خدیجه، سوده بنت زمعه بن قیس، من بنی عامر بن لؤی، قبل الهجره باشهر. . . فکانت اول امراه وطئها بالمدینه»( البلاذری، آسناب الاشرف، ج1، ص181)

«رسول خدا بعد از خدیجه چندماه قبل از هجرت با سوده بنت زمعه، ازدواج کرد و او نخستین همسری بود که رسول خدا در مدینه با او همبستر شد»طبق این سخن پیامبرص چند ماه قبل از هجرت با سوده ازدواج کرده اند و اگر قول ذهبی را به این قول ضمیمه کنیم که سوده به مدت چهار سال، تنها همسر پیامبر بوده است نتیجه می گیریم که زمان ازدواج عایشه با پیامبر ص در اواخر سال سوم هجرت بوده است.از مجموع این اقوال، سال ازدواج پیامبر ص با عایشه، سال های اول تا سوم هجری بوده است.

حال سوال این است که عایشه در زمان ازدواج با پیامبر چند سال داشت؟

الف) قاطع ترین برهان و مستندترین دلیل (که مورد اختلاف هیچ مورخی نیست) اثبات سن عائشه از طریق مقایسه سن وی با خواهرش اسما بنت ابی بکر است. طبق نقل بزرگان اهل تسنن، اسماء ده سال از عائشه بزرگتر بوده است و در سال اول هجری بیست و هفت سال داشته است. و همچنین در سال هفتاد و سه هجری از دنیا رفته است در حالی که صد ساله بوده است.

ابونعیم اصفهانی در معرفه الاصحاب می نویسد: «. . . ءسما بنت ابی بکر الصدیق. . . کانت أخت عائشه لأبیها و کانت أسن من عائشه ولدت قبل التاریخ بسبع و عشرین سنته. »( الاصبهانی، معرفه الصحابه، ج6، ص3253)«اسما دختر ابوبکر از جانب پدر خواهر عائشه و از او بزرگتر بود، اسماء بیست و هفت سال قبل از تاریخ(هجرت) به دنیا آمد. »

این مطلب را می توان در منابع زیر نیز می توان یافت:

1) الطبرانی، سلیمان بن احمد بن ایوب ابوالقاسم، المعجم الکبیر، ج24، ص77، مکتبه الزهرا، الموصل، 1404ه.

2) ابن عساکر الدمشقی الشافعی، ابی القاسم علی بن الحسن ابن هبه الله بن عبدالله، تاریخ مدینه دمشق و ذکر فضلها و تسمیه من حلها من الأماثل، ج69، ص9، دالفکر، بیروت، 1995م.

3) الجزری، عزالدین بن الاثیر ابن الحسن علی بن محمد، أسد الغابه فی معرفه الصحابه، ج7، ص11، دارإحیا، التراث العربی، بیروت، لبنان، الطبعه الاولی، 1417ه.

4) النووی، ابوزکریا یحیی بن شرف بن مری، تهذیب الاسما و اللغات، ج2، ص598، دارالنشر: دارالفکر، بیروت، 1996م.

5) الهیثمی، ابوالحسن علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج9، ص260، دارالریان للتراث، القاهره، 1407ه.

6) العسقلانی الشافعی، احمدبن علی بن حجر ابوالفضل، تقریب التهذیب، ج1، ص743، دارالرشید، سوریا، الطبعه الاولی، 1406ه.

و کتابهایی مانند: عمده القاری شرح صحیح بخاری، ج2، ص 93؛ الاصابه فی تمییز الصحابه، ج7، ص487؛ الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ج4، ص1783؛ الوافی بالوافیات، ج9، ص36؛ سنن البیهقی الکبری، ج4، ص204؛ سیرأعلام النبلاء، ج2، ص289؛ البدایه و النهایه ابن کثیر دمشقی، ج8، ص346- 345، مرقاه المفاتیح شرح مشکاه المصابیح، ج1، ص331؛ سبل السلام شرح بلوغ المرام من ادله الاحکام، ج1، ص39-

حال اگر عایشه از خواهرش اسماء ده سال کوچکتر باشد و از طرفی وی در سال 73 هجری در سن صد سالگی فوت کرده باشد پس اسماء خواهر عایشه در زمان هجرت پیامبر 27 سال داشته است و با این حساب عایشه در زمان هجرت پیامبر 17 ساله بوده است. حال اگر زمان ازدواج پیامبر ص با عایشه سال اول هجرت یا سال سوم هجرت بوده باشد سن عایشه در هنگام ازدواج بین 17 تا 20 سال بوده است.

ب) امّا دومین مدارک تعیین سن عائشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) سال اسلام آوردن عائشه است که سن وی در هنگام ازدواج با پیامبر (ص) مشخص و روشن می سازد.

ابن هشام از اولین نگارندگان سیره پیامبر(ص) در کتاب مشهور السیره النبویه آورده است: «إسلام أسما و عائشه ابنتی ابی بکر. جناب بن الارت و أسما بنت ابی بکر و هی یومئذ صغیره و جناب بن الارت حلیف بنی زهره»( ابن هشام، السیره النبویه، ج2، ص92).

نووی همین مطلب را در کتاب «تهذیب الاسما و اللغات» تایید می کند: «و ذکر ابوبکر بن ابی خیثمیه فی تاریخه عن ابی اسحاق أن عائشه أسلمت صغیره بعد ثمانیه عشر إنسانا ممن أسلم». ( النووی، تهذیب الاسما و اللغات، ج2، ص615) (ابن خیثمیه در تاریخش از ابن اسحاق نقل کرده است که عائشه در کودکی و بعد از هیجده نفر ایمان آورد. )

مقدسی در کتاب «البدء و التاریخ» آورده است: «وممن سبق اسلامه أبوعبیده بن الجراح و الزبیر بن العوام و عثمان بن مظعون. . . و من النسا بنت عمیس الخثعمیه امراه جعفر ابن ابی طالب و فاطمه بن الخطاب امراه سعید بن زید بن عمرو و اسما بنت ابی بکر و عائشه و هی صغیره فکان اسلام هولاء فی ثلاث سنین و رسول الله یدعو فی خفیه قبل یدحل دار ارقم بن ابی الارقم»( المقدسی، البدء و التاریخ، ج4، ص143) ( کسانی که در اسلام آوردن بر دیگران سبقت گرفتند، ابوعبیده جراح. . . و از زنان اسما دختر بنت عمیس همسر جعفر بن ابی طالب. . . و عائشه که در آن زمان خردسال بود. این افراد در سه سال اول بعثت که رسول خدا مخفیانه مردم را به ایمان دعوت می کرد، اسلام آوردند، قبل از آن که رسول خدا وارد خانه ارقم بن ابی الارقم بشود)

طبق این نقل ها عایشه که در سه سال اول بعثت به پیامبر ایمان آورده است. صغیره بوده است. و طبیعتا مراد از صغیره بودن شیرخواره بودن یا سه ساله و چهار ساله بودن وی نیست چرا که کودک در این سنین قدرت تشخیص ندارد تا در مورد ایمان آوردن وی بحث شود. برای همین لازمه ایمان اوردن عایشه در سه سال اول بعثت، این است که وی حد اقل بالای شش سال سن داشته باشد. حال اگر عایشه در هنگام ایمان آوردن حد اقل شش سال سن داشته باشد در هنگام هجرت پیامبر به مدینه که حد اقل بعد از ده سال از زمان اسلام آوردن عایشه اتفاق افتاده است وی باید حدود 16 سال داشته باشد و اگر زمان ازدواج وی را با پیامبر ص سال اول تا سوم هجری بدانیم باز هم به این نتیجه می رسیم که عایشه در زمان ازدواج با پیامبر ص بین 17 تا 20 سال سن داشته است.

در حالی که اگر قول اهل سنت را درمورد 6 تا 9 ساله بودن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر ص معتبر بدانیم نتیجه این می شود که عایشه در سال پنجم تا هشتم بعثت به دنیا آمده است و طبیعتا به محض متولد شدن که نمی تواند ایمان بیاورد. پس نهایتا در اواخر حضور پیامبر ص در مکه، وی به پیامبر ایمان اورده است. و می دانیم که در ان زمان تعداد زیادی به پیامبر ایمان اورده بودند بر این اساس نمی توان عایشه را جزو اولین ایمان آورندگان دانست. در حالی که طبق قول ابن هشام و نووی و مقدسی وی از هجده نفر اولی بوده که به پیامبر ایمان آورده است

ج) بخاری از عائشه نقل کرده است که: «من در هنگام نزول آیه، بل الساعه موعدهم و الساعه ادهی و امر، که جز سوره سوره قمر محسوب می شود جاریه ای بودم و بازی می کردم»( فتح الباری، شرح صحیح البخاری، ج8، ص486)

«جاریه» در زبان عرب به معنای دوشیزه است. و به دخترانی بالای 5 و 6 سال گفته می شود (طباطبایی، سید مصطفی، فرهنگ نوین، چ هفتم، 1368ه. ش) از طرفی آیه مذکوره به شهادت کتب تفسیر هشت سال قبل از هجرت یعنی در سال پنجم بعثت، به پیامبر(ص) در مدینه نازل شده است. پس اگر عائشه هشت سال قبل از هجرت حداقل هفت یا هشت ساله بوده است(جاریه)، هنگام ازدواج با پیامبر ص، که سال اول تا سوم هجرت بوده است و از زمان نزول آن آیه حد اقل 9 سال می گذشته است، عائشه سنی در حدود شانزده یا هفده داشته است.

د) طبری آورده است که: «ابوبکر صدیق رضی الله عنه دارای چهار فرزند بود که همه آنها را در دوره جاهلیت به دنیا آمده بودند. »( طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج4، ص50)

اگر عائشه قبل از بعثت به دنیا آمده باشد (ولو یک سال) با احتساب 13 سال بعثت و یکی، دو سال بعد از هجرت، عائشه حداقل هنگام ازدواج با پیامبر(ص) حداقل باید پانزده یا شانزده ساله بوده باشد و اگر فرض کنیم که سه یا چهار سال قبل از بعثت به دنیا آمده باشد باز هم چنین به نظر می آید که عائشه در سن هفده یا هیجده سالگی با پیامبر(ص) ازدواج کرده است.

ه) در کتب تاریخی و روایی کمترین تاریخ برای فوت عائشه، هفتاد سالگی است و از آن جایی که وی در سال 57 ه از دنیا رفته است پس وی در هنگان هجرت پیامبر ص 13 سال داشته است پس چگونه است که گفته شده وی در هنگام ازدواج با پیامبر ص شش تا 9 سال داشته است؟

حال طبق این شواهدی که برای تخمین سن عایشه در هنگام ازدواج ارائه شد عدم ازدواج او در آن زمان جزیره العرب و حتی عصر امروزی تا حدّزیادی محال به نظر می آید.

ولی با این حال به ذکر دو روایت بسنده می کنیم:

الف) «یروی ابو داود: لما تزوج بها اقام عندها ثلاثاً ثم قال: لیس بک علی اهلک هو ان إن شئت سبعت و کان رسول الله اذا تزوج البکر أقام عندها سبعاً و اذا تزوج الثیب أقام عندها ثلاثاً»( ابی داود، سنن، کتاب النکاح، باب فی المقام عندالبکر، رقم2124)چنانکه این روایت بیان می کند پیامبر(ص) هنگام ازدواج اگر همسر وی باکره بود هفت روز و اگر باکره نبود سه روز نزدش می مانده است از طرفی تصریح می کندکه پیامبر ص نزد عایشه سه روز ماندند پس این حدیث گویای آن است که که عائشه آنچنان که خود ادعا دارد باکره نبوده است؟!

ب) ازدواج با جبیر بن مطعم نیز مسئله باکِرگی عائشه را زیر سوال می برد: عائشه قبل از خواستگاری پیامبر(ص) نامزد مرد دیگری بوده است. این شخص «جبیر بن مطعم» نام داشت. (این مسئله را اکثر راویان اهل سنت بیان داشته اند. ) (ابن سعد، طبقات الکبری، ص529؛ الاصابه، ج4، ص356)

به این معنی که که هشت سال قبل از هجرت، در آن زمان که ابوبکر می خواست به حبشه هجرت نماید نزد مطعم می رود و از وی می خواهد که عایشه را که نامزد جبیر فرزند مطعم بوده است به ازدواج فرزندش در آورد (مطعم وی را به خانه شوهری ببرد) ولی مطعم به خاطر آنکه ابوبکر مسلمان شده بود، عقد نامزدی فرزندش را با عائشه فسخ نمود. از این روایت بر می آید که عایشه حتی هشت سال قبل از نامزدی با پیامبر(ص)، آماده ازدواج بوده است. ضمن اینکه این روایت هم بیان کننده این است که عائشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) حداقل هفده ساله بوده است.

پس همان طور که ملاحظه می شود حداقل سن ازدواج عائشه با پیامبر (ص) چهارده سالگی است ولی از مستندات مطرح شده می توان این را نتیجه را دریافت که سن عائشه در هنگام ازدواج با پیامبر (ص) هفده یا هیجده سالگی به واقعیت نزدیکتر است و می توان با مراجعه به کتب معتبر اهل سنت و سخنان اکابر این مذهب تناقضات گفته های ایشان را در باب سن عائشه را به سهولت در یافت.

گر چه پیش از این نیز عالم بزرگوار، شیخ جعفر مرتضی العاملی در رسالۀ مجزا به نام «کتاب حدیث الافک» نوشته و در آن ثابت نموده بود که عائشه در وقت ازدواج حدود هیجده سال سن داشته است و جدیداً نیز تاریخدان مشهور عربستان سعودی، «استاد سهیله زین العابدین حماد» اعلان کرد که: «بنابر محاسبات تاریخی سن عائشه بنت ابی بکر(رض) 10 سال کوچکتر از خواهرش اسماء بوده لذا بنابر قول ترجیحی او در سن 19 سالگی با حضرت محمد(ص) ازدواج کرده است. »( خبرگزاری العربیه، 18 سپتامپر 2008)

پس ثابت شد که قول به شش یا 9 سال داشتن عایشه در هنگام ازدواج با پیامبر ص با تعارضات و اشکالات جدی مواجه است. اما همچنان سوال باقی است که چرا پیامبر ص که 54 سال سن داشتند با عایشه که کم سن تر از ایشان بوده ازدواج کردند چون و لو اینکه سن عایشه را در هنگام ازدواج 17 سال هم بدانیم باز هم اختلاف سنی زیاد بوده است.

پاسخ این است که بر خلاف الان که فرهنگ عمومی ما با این حد از اختلاف سن موافق نیست. وجود چنین اختلاف سنی در آن زمان، امری قبیح و خلاف عرف نبوده است به طوری که ما در تاریخ داریم که برخی از صحابه پیامبر ص از حضرت فاطمه س خواستگاری کردند در حالی که اختلاف سنی آن ها با حضرت فاطمه س بسیار بیشتر بوده است. و یا در تاریخ آمده است که عمر از عثمان خواست که دخترش حفصه را به عقد خود در بیاورد در حالی که عثمان حدود بیست سال از عمر بزرگتر بود نیز به ابو بکر که حدود ده سال از عمر بزرگتر بود پیشنهاد ازدواج با حفصه را داد. پس این گونه ازدواج ها در فرهنگ آن زمان امری پذیرفته شده و معمول بود.از طرفی نه تنها این اختلاف سنی امری پذیرفته شده بود ازدواج دختران در سن کم هم امری معمول و پذیرفته شده بود و عرب های شبه جزیره خوش نداشتند دختر دیر ازدواج کند و مدت ها در خانة پدر بماند.

بلکه می کوشیدند دخترانشان را زودهنگام شوهر دهند و به خانة همسر بفرستند، تا خیالشان آسوده شود. بنابراین ازدواج دختران در سنین کم در ان عصر و زمان پسندیده و متعادف بود و هیچ اشکالی نداشت. اگر پیامبر در این مورد مرتکب اشتباهی می شد و کاری غیرمتعارف انجام می داد، بدون شک دشمنان حضرت سوء استفاده می کردند و آن را برضد رسالت پیامبر به کار می گرفتند. در تاریخ هیچ نشانی نیست که دشمنان قسم خوردة حضرت از این ازدواج برای کوبیدن شخصیتش بهره گرفته باشند، که دلیل است ازدواج حضرت با عایشه برخلاف عرف نبود.

اما سوال دیگر این است که چرا پیامبر ص عایشه را برای ازدواج انتخاب نمودند؟

یکی از اهداف ازدواج های پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) برای کاستن از دشمنی ها و تالف قلوب و جذب قبایل بود یعنی ازدواج ایشان باعث می شد موقعیتش در بین قبایل مستحکم گردد و بر نفوذ سیاسی و اجتماعیش افزوده شود و از این راه برای رشد و گسترش اسلام استفاده نماید. حضرت به خاطر دست یابی بر موقعیتهای بهتر اجتماعی و سیاسی، در تبلیغ دین خدا و استحکام آن و پیوند با قبایل بزرگ عرب و جلوگیری از کارشکنی های آنان و حفظ سیاست داخلی و ایجاد زمینه مساعد برای مسلمان شدن قبایل عرب، به برخی ازدواج ها رو آورد.

در راستای این اهداف پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) با زنان ذیل ازدواج کردند: عایشه دختر ابوبکر از قبیله «تیم». حفصه دختر عمر از قبیله بزرگ «عدی». ام حبیبه دختر ابوسفیان از قبیله نامدار بنی امیه.ام سلمه از قبیله بنی مخزوم. سوده از قبیله بنی اسد.میمونه از قبیله بنی هلال.صفیه از بنی اسرائیل.

ازدواج مهمترین پیوند و میثاق اجتماعی است، به ویژه در آن فرهنگ تأثیر بسیاری از خود به جا میگذارد.در آن محیطی که جنگ و خونریزی و غارتگری رواج داشت، بلکه به تعبیر "ابن خلدون" جنگ و خونریزی و غارتگری جزو خصلت ثانوی آنان شده بود، ( مقدمه ابن خلدون (ترجمه)، ج 1، ص 286) بهترین عامل بازدارنده از جنگها و عامل وحدت و اُلفت، پیوند زناشویی بود.

از این روی، پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) با قبایل بزرگ قریش، به ویژه با قبایلی که بیش از دیگران با پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) دشمن بودند، مانند بنی امیه و بنی اسرائیل، ازدواج نمود. اما با قبایل انصار که از سوی آنان هیچ خطری احساس نمیشد و آنان نسبت به پیامبر(ص) دشمنی نداشتند، ازدواج نکرد.

گیورگیو، نویسنده مسیحی می نویسد: محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) ام حبیبه را به ازدواج خود درآورد تا بدین ترتیب داماد ابوسفیان شود و از دشمنی قریش نسبت به خود بکاهد. در نتیجه پیامبر با خاندان بنی امیه و هند زن ابوسفیان وسایر دشمنان خونین خود خویشاوند شد و ام حبیبه عامل بسیار مؤثری برای تبلیغ اسلام در خانواده های مکه شد. (محمد پیامبری که از نو باید شناخت، ص 207- )

در بعضی از تواریخ می خوانیم که پیامبر با زنان متعددی ازدواج کرد و جز مراسم عقد انجام نشد، و هرگز آمیزش با آنها نکرد، حتی در مواردی تنها به خواستگاری بعضی از زنان قبائل قناعت کرد. و آنها به همینقدر خوشحال بودند و مباهات می کردند که زنی از قبیله آنان به نام همسر پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) نامیده شده، و این افتخار برای آنها حاصل گشته است، و به این ترتیب رابطه و پیوند اجتماعی آنها با پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) محکمتر، و در دفاع از او مصممتر می شدند.

ام سلمه از طایفه بنی مخزوم - طایفه ابوجهل و خالد بن ولید - بود، وقتی که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) وی را به همسری خویش درآورد، خالد بن ولید موضعگیری شدید خود را در برابر مسلمانان مورد تجدید نظر قرار داده و پس از مدتی نه چندان طولانی اسلام آورد.

پس از ازدواج رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) با جویریه و صفیه هیچگونه تحرکی را از سوی بنی نضیر و بنی مصطلق در برابر آنحضرت مشاهده نمی کنیم. از سوی دیگر، مشاهده می کنیم که جویریه از جهت برکت آفرینی برای قوم و قبیله اش یک زن نمونه شناخته می شود، و صحابه رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) یکصد خانوار از اسیران قوم و قبیله وی را بخاطر ازدواج پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) با او آزاد می کنند و می گویند: اینان خویشاوندان رسول خدایند! و پرواضح است که چنین منت گذاری بر یک طائفه و قبیله از سوی مسلمانان چه تاثیر بسزایی در عمق جان آنان داشته است. بنابراین، ازدواج پیامبر با عایشه و حفصه، نه به خاطر نبودن زنی بهتر در آن جامعه و بلکه به خاطر مصالح مهمی بوده است که جز با ازدواج پیامبر با آن دو تحقق نمی یافته است.