علامه مجلسی
شناخت عقل با واکاوی نظرات علامه مجلسی
علامه مجلسی عقل را موجودی مادی بسیار لطیف زمانمند و مکانمند و حادث میداند و بر این باور است که غیر خداوند چیزی مجرد نیست.
علامه مجلسی عقل را موجودی مادی بسیار لطیف زمانمند و مکانمند و حادث میداند و بر این باور است که غیر خداوند چیزی مجرد نیست.
سیام مرداد؛ روز بزرگداشت علامه محمدباقر مجلسی فقیه برجسته شیعی است. او مجموعه بزرگ و گرانسنگ از احادیث را در کتابی با عنوان «بحارالانوار» به نگارش درآورد و همین کتاب شهرت وی را افزون کرد. به بهانه سالروز بزرگداشت این فقیه گرانقدر، پژوهشگر خبرگزاری ایرنا به بررسی مقالهای تحت عنوان «عقل در آئینه علامه طباطبایی و علامه مجلسی» [۱] پرداخته است. این مقاله به قلم هنگامه آراسپ به نگارش درآمده است.
نویسنده در خصوص اهمیت واکاوی و حلاجی فرایند تعقل بیان میدارد: شناخت ذات عقل و حقیقت آن از نظر قرآن و سنت موضوعی بسیار مهم و اسـاسی به شمار میرود که اگر مـورد بـررسی قرار گیرد بسیاری از مشکلات را حل میکند زیرا اکثر مشکلات دنیای امروز بشر ناشی از عدم تعقل، به ویژه در عاقبت و نتایج کار است. بنابراین شناخت عقل از مسائل مهمی است که با کنکاش در نظرات محدث و عالمی متبحر مانند علامه مجلسی و دریافت نظر صحیح وی میتوان تا حدودی به نتیجه مطلوب رسید. در ذیل گزیدهای از این مقاله را در خصوص عقل از نگاه علامه مجلسی میخوانیم:
حـقیقت عـقل از نـظر علامه مجلسی
علامه مجلسی عقل را نیرو یا ملکهای دانسته که انسان را به کارهای سودمند رهنمون کرده و در نظام بخشیدن به نظام امور زندگی دنیایی و اخـروی او را یاری میدهـد. وی همچنین عقل را نیرویی که انسان را به خیر و افعال حسنه دعـوت کـرده دانسته و تمیز دهنده میان علم یقینی و اوهام و ادعاهای دروغین.
وی معتقد است فهم روایات عـقل وقـتی میسر است که ماهیت آن و اختلاف نظرات و اصطلاحات درباره عقل مطرح شود و عقل در اصـطلاح بـراین امـور اطلاق میشود:
۱- عقل نیروی درک خوبی و بدی و جدا کردن آن دو و توانایی بر شناخت اسباب پدیدههای سـببدار و شـناخت آنچه به آنها منجر میشود و آنچه مانع از آنها است عقل بـه این مـعنا مـلاک تکلیف و ثواب و عقوبت الهی است.
۲- عقل ملکه و حالتی در نفس است که انسان را به انتخاب کـارهای خـیر و سـودمند رهنمون و از کارهای شر و مضر دور میدارد. از بررسی اخبار و روایات منسوب به ائمه (علیهم السلام) برای ما روشن میشود که با تفاوت درجه عقل تکالیف آنها نیز متفاوت شده و بـه هـر میزان عقل کاملتر باشد تکالیف بیشتر و سنگینتر میشود. این نیرو بـه حـسب استعداد با علم و عمل تکامل مییابـد بـدین صـورت که هر قدر در تحصیل علوم حقه تـلاش کرده و عمل کند این قوه نیز قویتر میشود و هرچه بر قوه عقل افـزوده شـود آثار آن نیز افزون میشـود.
۳- عقل نـیرویی اسـت کـه انسان آن را در نظام بخشیدن به نـظام امـور زندگی خود به کار میگیرد اگر موافق قانون شرع باشد و شرع آنرا نیکو شـمرده بـاشد عقل معاش نامیده میشود که بـر طبق روایات ستوده شده اسـت و اگـر این عقل در امور باطل و راه کـارهای فـاسد به کار رود در زبان شرع نکراء و شیطنت نامیده میشود.
عقل در اصطلاح علامه مجلسی
۱- قوه ادراک خیر و شر و تمیز میان آن دو.
۲- ملکهای در نـفس که برانگیزاننده آدمی به سمت انتخاب خیرات و منافع و اجتناب از شرور و ضـررها.
۳- قـوهای کـه مردم برای سامان دادن امور دنیایشان آن را به کار میگیرند.
۴- نفس ناطقه انسانیه
۵- منظور از عقل، عقل کاملی اسـت کـه دلیل و بـرهان انسان است و او را به حق رهنمون میکند.
۶- نظام حال انسان به عقل است. اگر عقل نـبود نوع انسان باقی نمیماند چون غرض از ایجاد انسان شناختی است که جز بـاعقل حاصل نمیشود.
۷- عـلامه مجلسی عقلی را که موافق با شرع باشد عقل معاش و اگر مخالف با شرع باشد آن را نکراء خوانده است.
دیدگاه فلسفی علامه مجلسی درباره عقل
از منظر علامه مجلسی عقل موجودی است مادی اما بسیار لطیف و حادث و زمانمند و مـکانمند. وی چـیزی غیر خدا را مجرد نمیداند و اگر کـسی عـقل را جـوهری مـجرد بـداند اما آنرا قدیم نـداند و غـیرموثر در خلق اشیاء پس چنین شخصی برخی از احادیث را بر همین چیز که نامش را عقل گذاشته منطبق کند ممکن اسـت بـگوید اقـبال عقل عبارت است از توجه به مبدا و ادبـار آن عـبارت اسـت از تـوجهش بـه نفوس، چون بر نفوس اشراق دارد و نفوس بوسیله آن کمال مییابند.
ایشان با توجه به روایات نخستین موجودی را که خداوند خلق کردهاند برخلاف نظر فلاسفه که اولین مخلوق را عقل اول یا صـادر اول میدانند و تقدم زمانی بر سایر مخلوقات دارند ارواح طیبه پیامبر (ص) و ائمه اطهار دانسته و ارواح طیبه این بزرگواران را واسطه فیض و رحمت و علوم و کمالات و وسیلهای میان خدا و خلق او میداند و هرچه توسل به آنان بـیشتر شـود به همان میزان فیض کمالاتشان از جانب خدا بیشتر خواهد بود.
بنا به نوشتههای علامه فلسفی عقل یگانه تقدم وجودی بر دیگر موجودات ممکن دارد. واسطه آفرینش اشیاء پس از خود میباشد و این سخن قـدرت بـیحد واجـب را که عین ذات برتر اوست محدود نمیکند.
پینوشت
[۱] . عقل در آئینه علامه طباطبایی و علامه مجلسی، هنگامه آراسپ، مجله مطالعات علوم اسلامی انسانی، شماره ۲۴، زمستان ۱۳۹۹ .
مطالب مرتبط
- نزول کتب آسمانی در ماه مبارک رمضان
- بهترین کارها در ماه مبارک رمضان
- اعمال شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان
- شناخت عقل با واکاوی نظرات علامه مجلسی
- علامه مجلسی؛ فقیه و محدث نامدار تشیع
تگها
مطالب پربیننده
- چه کسانی می توانند نامخانوادگیشان را تغییر دهند
- روزانه چقدر پروتئین مصرف کنیم؟
- خواص شگفتانگیز کیوی را بشناسید
- فراخوان دومين كنگره بين المللی راهكارهای گسترش فرهنگ غدير و ترويج نهج البلاغه
- ۳ نوشیدنی مفید برای سالمندان
- نکاتی مهم درباره جوشهای صورت
- علائم بیش فعالی در دخترها و پسرها را بشناسید
- میوه ای برای تقویت سیستم ایمنی بدن
- گیاهی برای دفع سنگ کلیه
- اربعین؛ پلی به سوی وحدت جهانی
- چالشهای ازدواج در دوران پیری
- اذن پدر برای ازدواج دختر لازم است یا خیر؟
- معرفی سوغات و صنایع دستی مازندران
- چگونه عطر مناسب بخریم؟
- زندگی نامه مسعود پزشکیان
- رابطه زناشویی برنده و بازنده ندارد
- درباره دوران بحرانی نوجوانی
- بازار کرمان با قدمت ۶۰۰ سال
- معرفی موزه هنرهای معاصر تهران؛ بازتابی از هنر ایران و جهان
- مصرفگرایی و ویرانی زندگی
- پاسخ به سوالات رایج درباره مصرف شیر
- معرفی جنگل فندقلو؛ بهشتی مینیاتوری در اردبیل
- درباره سن پیری بیشتر بدانیم
- اهمیت خواب را جدی بگیرید
- معرفی مسجد شیخ لطف الله، اثری شگفت انگیز از دوران صفویه
- پناهگاه سکوت
- نحوه خوابیدن به خواستههای درونی
- مضرات سیگار از آسیبهای پوستی تا تهدید سلامتی
- در مورد کف پای صاف و باورهای قدیمی
- چگونه با کودکان چاق تعامل داشته باشیم
- قوانین کلاس و مدرسه
- قالب آماده و زیبای پاورپوینت(15)
- ۵ فیلم که همه زنان ایرانی باید تماشا کنند
- شعار سال ۱۴۰۱ «سال تولید، دانشبنیان و اشتغالآفرین»
- قالب زیبای پاورپوینت برای ارائه پروپوزال و دفاع رساله دکترا
- قالب پاورپوینت کادر دار زیبا
- پورنوگرافی چیست و چه اثری بر مغز و رابطه جنسی دارد؟
- قالب پاورپوینت گرافیکی و طرح دار زیبا
- قالب پاورپوینت گرافیکی زیبا
- رنگ چشم هایتان درباره شما و اجدادتان چه می گوید؟
- نمونه تدریس درس اول هدیه آسمان پنجم
- قالب پاورپوینت گرافیکی جالب
- اندکی درباره درسپژوهی
- کتاب پسری که جادویی شد
- همه زائران سلطان
- قالب پاورپوینت
- معرفی کتاب
- دوستی با کتاب
- قالب پاورپوینت گرافیکی
- درباره محسن رضایی
- معرفی کتاب
- قیافه و ظاهر واسه متولدین کدوم ماه، خیلی مهمه؟
- درباره امیر کبیر
- کتاب راهنمای کامل Interaction access
- متن کامل دعای جوشن کبیر با ترجمه
- کتاب پیوند زخم خورده
- درباره فخرالدین عراقی
- درباره محسن مهر علیزاده
- کتاب آموزش علیه آموزش
- خلاصه کتاب سواد بصری