آمریکا و برخی کشورهای غربی که از اصطلاح «خاورمیانه» به علت موقعیت جغرافیایی خودشان برای این بخش از جهان استفاده کرده‌اند، غرب آسیا را پلی برای نیل به منافع و اهداف خود می‌دانند. ادوارد سعید می‌گوید غرب قرن هاست به این منطقه به عنوان منبع درآمد و تحقق اهداف هژمونیک خود نگاه می‌کند.

غرب آسیا کجاست و چرا از این اصطلاح استفاده می­‌شود؟ «شرق آسیا» به کدام مناطق اطلاق می‌­گردد؟ موقعیت جغرافیایی این دو قسمت را باید به خوبی بشناسیم. روسیه در «شمال اوراسیا» قرار گرفته و قسمت زیادی از ترکیه در «آسیا» و بخش کوچکی از آن در «قاره اروپا» واقع شده‌­است افزون بر این­که، ایران و ژاپن به ترتیب در «آسیای غربی» و «شرقی» قرار دارند.  

دیدگاه ادوارد سعید نسبت به غرب آسیا

«ادوارد سعید متفکر فلسطینی –آمریکایی« در کتاب «شرق‌­شناسی» به بررسی دیدگاه‌­های غربی‌­ها می­‌پردازد و معتقد هست که غرب در ادامه گسترش آگاهی ژئوپلتیک خود، اصطلاح «خاورمیانه» را خلق کرده­‌ است. اروپایی‌ها جهان را دو نیم‌­کره نابرابر غرب و شرق می­‌بینند و ارتباط بین این دو مناطق، رابطه قدرت، سلطه و درجات مختلف «هژمونی پیچیده» محسوب می‌شود. «بنجامین دیزرائیلی» سیاستمدار بریتانیایی اظهار داشت که مورخان، محققان، پژوهشگران، رهبران، هنرمندان، تجار و بازرگانان اروپایی و غربی، به غرب آسیا به چشم «مسیر شغلی و حرفه» یا به عبارتی، «منبع درآمد» نگاه می‌­کنند. در واقع باید گفت که برای رسیدن به منافع و اهدافی که در سر دارند از منطقه سوء استفاده می‌­نمایند و برای اینکه به حقیقت این مساله بیشتر پی‌ببرید باید نظریه توسعه «رویکرد ژئوپلیتیک شرق» را دنبال کنید.

موقعیت راهبردی غرب آسیا برای غربی­‌ها

از گذشته تا به امروز مناطق راهبردی و مهم در غرب آسیا، به ویژه بیت‌­المقدس، دمشق، قاهره و بغداد برای اروپایی‌ها منفعت زیادی داشته است و صلیبی‌ها، پادشاهان، شاهزادگان، شوالیه‌­ها، افسران و سربازان مدام تلاش می‌­کنند تا این قسمت را به تصرف خود در بیاورند. پس از اینکه کشورهای عربی و اسلامی در قرن شانزدهم به دست «عثمانی­‌ها» تسخیر شد، غرب آسیا برای اروپایی‌ها به سرزمین «ترکان عثمانی» تبدیل شد که با تصرف مرزهای غربی، امنیت آنها را به شدت تهدید می‌­کرد.

از دیرباز مناطق راهبردی و مهم در غرب آسیا، به ویژه بیت­‌المقدس، دمشق، قاهره و بغداد برای اکثر روپایی‌ها منفعت زیادی داشته است و صلیبی‌ها، پادشاهان، شاهزادگان، شوالیه‌­ها، افسران و سربازان مدام تلاش می­‌کنند تا این قسمت را تصرف کنند

ابداع اصطلاح جغرافیایی خاورنزدیک و خاور دور 

هنگامی که اروپایی­‌ها در قرن نوزدهم درگیری­های خود را در چین آغاز کردند به این نتیجه رسیدند که مناطق آسیایی آنها را به تمام اهدافشان می­رساند به همین دلیل، اصطلاح جغرافیایی «خاورنزدیک» یا «شرق نزدیک» را برای اشاره به آسیای‌غربی و «خاور دور» را برای آسیای شرقی، انتخاب کردند.
در اواسط قرن نوزدهم، انگلیسی‌­ها مفهوم جدیدی را معرفی کرده و همچنین تصمیم گرفتند که کنترل هندوستان را به دست بگیرند. کشورهای آسیایی باعث شده­‌اند تا اروپاییان به ثروت فراوانی برسند و اصلاح «خاورمیانه» را با توجه به موقعیت جغرافیایی خودشان، به عنوان منطقه‌­ای که از «دریای سرخ» تا «امپراتوری بریتانیا» در هند امتداد دارد، مطرح کردند.
غربی‌­ها به طور مداوم در تلاش هستند تا نفوذ خود را در قسمت‌­های غربی آسیا و هند، گسترش دهند. پس از جنگ جهانی اول و سقوط امپراتوری عثمانی، غرب‌آسیا قربانی استعمار انگلیس و فرانسه شد و هر دو برای گسترش نفوذ و تثبیت سلطه خود بر کشورهایی که از تسلط سلطه عثمانی رها شده بودند به رقابت پرداختند و تا پایان جنگ جهانی دوم، قسمت‌­های شرقی آسیا را نیز تسخیر کردند.

آشنایی با منطقه غرب آسیا

غرب آسیا از گذشته تا به حال به مناطق زیر گفته می‌­شود:

کشورهایی که در شبه‌­جزیره عربستان واقع شده‌­اند: عربستان‌­سعودی، یمن، عمان، قطر، امارات‌­متحده­‌عربی، بحرین و کویت

بین­‌النهرین: عراق، سوریه، لبنان، اردن و فلسطین

ترکیه، ایران، قبرس و مصر

رژیم صهیونیستی در ۱۴ ماه مه سال ۱۹۴۸ میلادی (۲۴ اردیبهشت ۱۳۲۷) با دسیسه انگلیس و کشتار فلسطینی‌ها و اخراج آن‌ها از سرزمین مادری ایجاد شد و اگرچه یکسری ویژگی مانند زبان، مذهب، تاریخ و فرهنگ مشترک را  که کشورهای آسیای غربی دارند، شامل نمی ­شود اما به علت موقعیت جغرافیایی در منطقه، در غرب آسیا در نظر گرفته شده‌ ­است.
فرانسوی­‌ها در سخنرانی‌­های خود از «خاور نزدیک» و «خاور دور» استفاده می‌­کنند و کشورهای آفریقایی را جز این مناطق نمی‌­دانند و قصد داشتند که غرب‌آسیا را از شمال آفریقا (مِنا) جدا کنند. پس از پایان جنگ جهانی دوم و با آغاز نیمه دوم قرن بیستم، انگلیسی­‌ها و فرانسوی‌­ها از منطقه خارج شدند و آمریکایی‌­ها به دنبال متحدی دیگر در کل منطقه بودند و تعریف خود از خاورمیانه را که پیشتر شامل کشورهای تحت اشغال انگلیس و فرانسه بود، پس گرفتند.

فرانسوی­ ها از واژه‌­های خاورنزدیک و خاور دور استفاده می­‌کنند و کشورهای آفریقایی را جز این مناطق نمی‌­دانند و قصد داشتند که غرب آسیا را از شمال آفریقا (مِنا) جدا کنند

طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا برای کنترل بر منطقه

پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی در ۲۶ دسامبر ۱۹۹۱ (۵ دی ۱۳۷۰) آمریکا به تنها ابرقدرت در جهان تبدیل شد و در آن زمان، اصطلاح سیاسی «خاورمیانه بزرگ» در سال ۲۰۰۴ توسط کاندولیزا رایس، شصت و ششمین وزیر امورخارجه ایالات­‌متحده و دومین وزیر این سمت در کابینه دولت جرج دابلیو بوش، ابداع شد.

این اصطلاح از گذشته تاکنون به ۲۲ کشور عربی، قبرس، ترکیه، رژیم صهیونیستی، ایران، پاکستان و افغانستان اشاره داشته ­‌است و در حال حاضر شامل کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا نیز، می‌­شود. این منطقه همیشه  از اهداف شوم آمریکا بوده­‌ است و هنوز هم واشنگتن قصد دارد از طریق اقدامات نظامی، سیاسی و اقتصادی منطقه را تحت کنترل خود داشته باشد و منابع آن را به غارت ببرد.

طرح آمریکا برای تسلط بر خاورمیانه بزرگ به چند دلیل که شاید مهم­ترین آنها «جنبش بهار عربی» در سال ۲۰۱۰ بود و منجر به سقوط بسیاری از حاکمان منطقه شد، به خوبی پیش نرفت.

اما بسیاری از کارشناسان هنوز معتقدند واشنگتن طرح خاورمیانه بزرگ برای تکه تکه کردن کشورهای منطقه و تغییر رژیم­‌های سیاسی آن‌ها را کنار نگذاشته بلکه این طرح دچار فراز و فرودهایی شده است.  / ایرنا

منابع:

https://www.middleeastmonitor.com/۲۰۲۲۰۱۲۴-the-invention-of-the-middle-east

https://fararu.com/fa/news/۴۹۲۵۶۳/%D۹%۸۶%D۹%۸۲%D۸%B۴%D۹%۸۷-%D۸%A۲%D۹%۸۵%D۸%B۱%DB%۸C%DA%A۹%D۸%A۷-%D۸%AF%D۸%B۱-%D۸%BA%D۸%B۱%D۸%A۸-%D۸%A۲%D۸%B۳%DB%۸C%D۸%A۷