پژوهش علوم انسانی

در باب عقلانیت و گفت‌وگو

در باب عقلانیت و گفت‌وگو

 تفکر و تلاش برای نیل به ساحت عقلانیت و حقیقت می‌تواند در زیست بهتر و کیفیت زندگی بشری پر اهمیت باشد و گفت‌وگوی عقلانی به انسان یاری می‌رساند تا راه بهتر و خداپسندانه‌تری را پیدا کند.

 تفکر و تلاش برای نیل به ساحت عقلانیت و حقیقت می‌تواند در زیست بهتر و کیفیت زندگی بشری پر اهمیت باشد و گفت‌وگوی عقلانی به انسان یاری می‌رساند تا راه بهتر و خداپسندانه‌تری را پیدا کند.

در ادامه یادداشت مورخ ۱۴ دی ۱۴۰۰ روزنامه همدلی به قلم محمدعلی نویدی مدرس دانشگاه می خوانیم: در بادی بحث و به اعتبار تجربه و استقراء گفت‌وگوها و مکالمات را می‌توان به پنج دسته منقسم نمود: ۱- گفت‌وگوهای روزانه و متداول و معمولی. محور و مدار این گفت‌وگوها مسائل روزمره و روابط معمول اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. مثل گفت‌وگو در هنگام خریدوفروش و هم‌صحبتی در بازار و کوچه و خیابان و خانه و کاشانه. درون‌مایه این نوع از گفت‌وگوها تلاش برای رفع مشکلات روزمره و شاید، گشایش در امور زندگی و تأمین معاش و تلاش برای بقاء است.

۲- گفت‌وگوهای دوستانه و گپ و گفت های عادی و غیر جدی. محور و مدار این قسم از گفت‌وگوها، گاهی شوخی و مزاح، گاهی برای خنده و خاطره‌انگیزی، گاهی انبساط خاطر و درد دل و گاهی وقت پرکنی و گلایه و تمجید و تعریف و تعارف و گاهی رفع نیاز و حس درونی است.

۳- گفتگوهای جانب‌دارانه یا شیطنت‌آمیز. محور و مدار این نوع گفت‌وگوها تعصب کور و خدعه آمیز است. مثل گفت‌وگوهای سوفسطائیان، نیرنگ‌های سیاسی، کلاه‌برداری‌های اقتصادی، دروغ‌های اجتماعی و غیر ذالک. به‌عنوان‌مثال مستأجران در برخی از مشاوران املاک چنین رفتاری را مشاهده کرده‌اند و کار دلالان چنین گفت‌وگویی است. مخ خوری و مفت‌خوری، نیت سوء و شیطانی و غضبناکی در بن و ریشه‌ی چنین گفتگوهای جانب‌دارانه و متعصبانه نهفته است.

۴- گفت‌وگوهای عاشقانه و رمانتیک و احساسی. محور و مدار چنین گفت‌وگوهایی پاسخ به امیال و احساسات و عواطف و قوای جنسی و حس محبت و عشق و دوستی و وصل است. این نوع گفت‌وگوها و هم‌صحبتی‌ها دارای مراتب و شدت و ضعف و خلوص و خلط می‌باشد.

مثلاً عشق خالصانه و عارفانه مرتبه والای چنین گفتگوهای قلبی و کلامی با معشوق و معبود است. گفتگوهای عاشقانه و عارفانه جنبه فردی و شخصی غالب و قاطعی دارد. در مراتب پایین و اسفل نیز ویژگی شخصی بارز و غالب است. مثل دوستی‌های معمول و مرسوم جوامع مدرن. ۵- گفتگوهای عاقلانه و انسانی.

محور و مدار این نوع هم‌سخنی‌ها و مباحثات، همانا، انسان و زندگی آدمی ست. سخن گفتن و بیشتر از آن شنیدن و اندیشیدن از سر عقل و خرد و اندیشه صورت می‌گیرد و سودای جماعت انسانی دارد. البته لازم است گفته شود در هر یک از این پنج نوع گفت‌وگو مایه‌های حسی، عاطفی، خیالی و وهمی و عقلی در هم عجین هستند، اما غالبیت و اصل و فرع مهم است. درون‌مایه گفتگوهای عقلانی و اندیشه ورزانه اهداف زندگی انسانی است و از روی منطق واقعیت صورت می‌گیرد.

بنابر آنچه گفته آمد، تفکر و تلاش برای نیل به ساحت عقلانیت و حقیقت می‌تواند در زیست بهتر و کیفیت زندگی بشری پر اهمیت باشد و گفت‌وگوی عقلانی به انسان یاری می‌رساند تا راه بهتر و خداپسندانه‌تری را پیدا کند. این یک نگاه و نگرش خطا و اشتباه است که در جوامع گوناگون عده‌ای خاص و معدود (مثل حزب خاص) خود را تافته جدا بافته بدانند و از بن و بنیاد خود را برتر بشمرند و آنگاه خودشیفته شوند و از شنیدن و دیدن حقیقت محروم گردند. گفت‌وگوی عقلانی پیشینه و پشتوانه فکری و تجربی و دانشی لازم دارد؛ یعنی، گفت‌وگوهای مبتنی بر عقلانیت با حکمت نسبت وثیقی دارند تا با حکایت و صورت‌مسئله.

در چنین گفت‌وگویی، طرفین گفت‌وگو و هم‌صحبتی، اصالت دارند و سخن عاقلانه و منطقی معیار گفت‌وگوست. به‌عبارت‌دیگر، در گفت‌وگوی عقلانی و انسانی، طرفین در جستجوی اصل‌ها و اثرها هستند و از روی عقلانیت و هوشمندی سخن می‌گویند و تعامل دارند.

مطالب مرتبط

تگ‌ها

مطالب پربیننده

پربیننده
آخرین مطالب

عضویت در خبرنامه