اعتیاد از جمله آسیب‌های اجتماعی به شمار می‌رود که خود بستر، بسیاری از چالش‌های دیگر در نهاد خانواده و جامعه است. این بار به بهانه وعده شهردار تهران برای ساماندهی معتادان متجاهر تا دو ماه آینده، رسانه‌های داخلی مطالب گوناگونی در این زمینه منتشر کرده‌اند.

رسانه‌های کشور ۲۸ آذر ۱۴۰۰ خورشیدی به موضوع اعتیاد پرداختند و اصولگرایان، اعتدالگرایان و اصلاح‌طلبان هر کدام گزارش، یادداشت و مصاحبه‌هایی در این خصوص منتشر کرده‌اند که در ادامه بخشی از آنها رصد می‌شود.

رسانه‌های اعتدال‌گرا

ساماندهی۶۰ روزه معتادان متجاهر چطور و چگونه؟

سعید شرف دوست معاون حمایت‌های اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در گفت وگو با روزنامه همشهری درخصوص چگونگی سازوکار شناسایی، جذب و پذیرش معتادان متجاهر، مطرح کرد: همه دستگاه ها و نهادها براساس تکالیفی که دارند، در این طرح قطعا عمل می کنند. شناسایی و جمع آوری معتادان توسط پلیس انجام می شود و مدیریت شهری وظیفه فراهم کردن زیرساخت ها برای پذیرش آنها را بر عهده دارد که این کار از ۱۰دی ماه انجام می شود. سایر دستگاه ها و نهادهایی چون بهزیســتی و هلال احمر هم در چارچوب وظایفشان وارد عمل خواهند شد.

همچنین وی درخصوص فراهم شدن زیرساخت ها توسط شهرداری تاکید کرد: اولویت اول مدیریت شــهری استفاده از زیرســاخت هایی مانند فشافویه، ســروش مهر و صفادشت اســت که در اختیار سازمان بهزیستی قرار دارد. درحقیقت مدیریت شهری به آماده سازی این مراکز کمک می کند و در مرحله نخست پیش بینی شده حدود ۳هزار معتاد متجاهر در این مراکز پذیرش شوند.

رسانه‌های اصول‌گرا

اعتیاد و پیامدهای خانوادگی آن

روزنامه تعادل در یادداشتی به تاثیر اعتیاد بر افزایش طلاق میان زوج‌ها پرداخت و نوشت: زمانی که صحبت از اعتیاد در خانواده می‌شود، باید به مجموعه آسیب‌هایی که این مساله به کانون خانواده وارد می‌کند، توجه کنیم. طلاق تنها یکی از پیامدهایی است که اعتیاد باعث به وجود آمدن آن می‌شود. اما قبل از هر چیز مهم این است که چه عاملی باعث می‌شود تا فرد به اعتیاد روی بیاورد. اعتیاد اگرچه در شمار آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرد اما بیشتر از هر چیز، ریشه در کژکارکردی روانی دارد؛ با این نگاه، بخش مهمی از طلاق‌ها ریشه در وابستگی به مواد یا همان سوءمصرف مخدرها دارند؛ درک اینکه یک فرد معتاد، ناتوان از تامین معاش، برآوردن نیازهای غریزی و عاطفی خانواده است و مشکلات ارتباطی مهمی با اعضای خانه و نزدیکان دارد، دشوار نیست؛ با توجه به آمار فزاینده اعتیاد به مواد مخدر در کشور که گاه به بالای ۴ میلیون نفر می‌رسد، این عامل مهم در جدایی زوجین نقش ویژه‌ای دارد زیرا اعتیاد در کنار پیامدهای منفی اجتماعی و اقتصادی، خود به‌تنهایی مشکلی روان‌شناختی است که از جهات گوناگون، پیامدهای منفی مهمی در ثبات و پایداری نهاد خانواده می‌گذارد.

در برخی منابع، نقش عامل اعتیاد در طلاق، تا ۵۵ درصد نیز برآورد شده است؛ این رقم اگرچه دقیق قابل تعمیم به همه خانواده‌ها نیست و تا اندازه‌ای اغراق شده به نظر می‌رسد اما مطالعات نشان می‌دهد در دو دهه اخیر، میزان اعتیاد به اندازه‌ای بالا رفته که در ردیف یکی از ۴ عامل اصلی جدایی زن و مرد قرار گرفته است؛ به‌ویژه که فرد وابسته به مواد، به تدریج در ایفای نقش‌های همسرانه و والدانه با دشواری‌های بزرگی مواجه می‌شود. در پژوهشی که نتایج آن سال ۱۳۹۷ در فصلنامه «زن و مطالعات خانواده» منتشر شد، تاثیر اعتیاد در خانواده‌های در حال طلاق سنجیده شده که براساس آن بعد از مشکلات ارتباطی، اعتیاد به عنوان دومین عامل در میل به طلاق تشخیص داده شده است.

از این منظر برای کاهش آمار فزاینده طلاق در کشور، یکی از راهکارها، کنترل اعتیاد و جلوگیری از سیر ابتلا به آن از سوی اقشار وسیع‌­تر و همزمان مقابله با گسترش آن در سنین کمتر و تعداد بیشتری از زنان است.

روزنامه وطن امروز نیز در گزارشی به سخنان معاون حمایت‌های اجتماعی سازمان رفاه شهرداری تهران در زمینه آغاز جذب و شناسایی معتادان متجاهر از ۱۰ دی، اشاره کرد و نوشت: سعید شرف‌دوست درباره طرح شهرداری تهران در ساماندهی معتادان متجاهر و وعده شهردار تهران برای ساماندهی معتادان متجاهر تا ۲ ماه آینده گفت: برآورد اولیه این است حدود ۳۰۰۰ معتاد متجاهر در این ظرفیت‌های خالی و موجود ساماندهی شده و بعد از آن مابقی معتادان متجاهر که حدود ۲۰۰۰ الی۳۰۰۰ نفر هستند توسط شهرداری در مراکزی که خارج از بافت مسکونی و در حاشیه تهران ایجاد شده است ساماندهی می‌شوند که به نظر می‌رسد طی ۲ الی ۳ ماه آینده این ظرفیت نیز تکمیل شود.

رسانه‌های اصلاح‌طلب

تبعید معتادان؛ گسترش HIV را چه می‌کنید؟

روزنامه آرمان ملی در گزارشی به برخی از تجارب شکست خورده مراکز نگهداری معتادان پرداخت و به تجربه دهه ۵۰ مرکز شورآباد تهران، تجربه دوم آب حیات کرمان و تجربه سوم قصه فارور و خاطره آیت الله هاشمی، اشاره کرده است. در ادامه این گزارش به گفت وگوی مجید ابهری، آسیب‌شناس و کارشناس اعتیاد که بیش از چهاردهه از عمر خود را صرف زندگی و درمان معتادان کرده، منتشر شده‌است. ابهری با اشاره به راهکارهایی تاکید کرد: ادر این میان جمع آوری معتادان متجاهر و ساماندهی چند بار آنها در سه دهه گذشته، نتیجه‌ای جز زیان مالی و معنوی نداشته است. بدون مراقبت‌های بعد از خروج معتادان از این مراکز (حداقل به مدت سه سال) هیچ جمع‌آوری و ساماندهی آنها نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت. باید در این مدت از معتادان سم‌زدایی شود و باید مددکاران اجتماعی و روانشناسان، آنها را تحت نظر و درمان قرار دهند و پس از کارآموزی و اشتغالزایی آنها را به حال خود رها نکنند. در این صورت می‌توانیم امیدوار به ترک و درمان معتادان باشیم و گرنه جمع آوری آنها در یک مکان فقط باعث بروز و گسترش بیماری‌هایی همچون اچ‌ای وی و دیگر بیماری‌های واگیر دیگر می‌شود و دوباره با حال بدتر به جامعه باز می‌گردند. عجیب است که شهردار محترم تهران و نهادهای متولی از تجارب گذشته درس نمی‌گیرند. باید یک اتاق فکر و شورای اندیشه‌ورز، با حضور آسیب‌شناسان، جرم شناسان، جامعه شناسان و متخصصان بیماری‌های روانی و درمان اعتیاد تشکیل شده و در جلسات مستمر و هفتگی برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام داده و سپس و با جمع‌آوری و ساماندهی به پشتوانه برنامه‌ریزی قوی، بردرمان آنها نظارت نمایند و پس از سم‌زدایی، روان درمانی و ساماندهی خانوادگی آنها و اشتغالزایی و نظارت بر درمان سه تا پنج ساله آنها، بتوانند با اعتیاد مبارزه کنند، در غیر این صورت هر حرکتی بدون موارد مذکور محکوم به شکست و یک مانور اجتماعی و فرهنگی قلمداد خواهد شد.

صورت‌بندی دوباره یک پدیدار

محمد بینازاده پژوهشگر اعتیاد در یادداشتی در روزنامه شرق به آسیب‌شناسی نظام کاهش تقاضای اعتیاد ایران، اشاره می‌کند. نگارنده به چهار محور جرم‌انگاری، اقتصاد سیاسی نولیبرال، فقدان جنسیت‌محوری و گسست نسلی، در زمینه اعتیاد می‌پردازد: اینک شاید وقت آن باشد که سیاست‌گذاران کلان اعتیاد کشور به حاصل چهار دهه جرم‌انگاری مصرف مواد بنگرند و به بدیل‌های آن بیندیشند. حتی اگر نخواهیم سیاست‌های رادیکالی مانند آزادسازی یا جرم‌انگاری را -که پیامدهای آن بر ما معلوم نیست- مورد توجه قرار دهیم اما دست‌کم می‌توان از جرم‌انگاری فاصله گرفت و سیاست کیفرزدایی (Depenalization) را به‌جای آن نشاند تا هم از اتلاف منابع ناشی از جرم‌انگاری، پیشگیری کرد و هم ناسازوارگی‌های نظری و میدانیِ نظام کاهش تقاضای موجود را به حداقل رساند.

همچنین نگارنده در بخش اقتصاد سیاسی نولیبرال، مطرح کرد: بیش از ۹۵ درصد بار مالی درمان بر عهده مراجعان در قالب پرداخت مستقیم از جیب است و کمتر از پنج درصد این بار بر عهده دولت است. فقدان حضور نهادهای بیمه‌گذار در این حوزه موجب شده است که تناسب میان سهم پرداختی دولت و پرداخت مستقیم از جیب در حوزه اقتصاد سلامت و به‌ویژه درمان اعتیاد، حتی از نولیبرال‌ترین کشورهای دنیا مانند آمریکا نیز نولیبرال‌تر باشد... د. حضور بلافصل، چشمگیر و پایدار بیمه از یک‌سو و تمرکز بیشتر بر کیفیت و کمیت برنامه‌های کاهش آسیب می‌تواند امکان حساسیت‌پذیری نظام کاهش تقاضا به لایه‌های فرودست اجتماعی را بیشتر کند.

در محور فقدان جنسیت‌محوری می خوانیم: برنامه‌های پیشگیری و پروتکل‌های درمانی نظام کاهش تقاضای فعلی عمدتا مبتنی‌بر روایت‌هایی مردانه و مذکر محورند. باوجود شیب افزایشی سهم زنان و دختران از جامعه آماری مصرف‌کنندگان مواد هیچ‌گونه اختصاصی در طراحی و اجرای این برنامه‌ها برای آنها دیده نمی‌شود؛ آموزش مهارت‌های زندگی – که بیش از دو دهه، اسکلت اصلی برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد را تشکیل می‌دهند- و برنامه‌های روان‌شناختی پیشگیری از عود در کنار دارودرمانی به همان سبک و سیاقی برای دختران و زنان به کار گرفته می‌شوند که برای مردان. تو گویی تجربه زیسته ماهانه این دو، یکی است و انگار نه‌تنها در سطح بیولوژی بلکه در سطح روانی و اجتماعی نیز با پدیده‌ای واحد روبه‌روییم و لاجرم نسخه‌ای واحد را می‌طلبند. نخستین گام برای زدودن این کاستی انجام پیمایش‌ها و پژوهش‌های جنسیت محور در این زمینه است.

در زمینه گسست نسلی نیز آمده است: از تدوین نخستین برنامه‌های پیشگیری و پروتکل‌های درمان اعتیاد در میانه دهه ۷۰ بیش از دو دهه گذشته است. اکنون و در آستانه آغاز قرن جدید با نسلی از جوانانی روبه‌رو هستیم که متولدین دهه ۷۰ به بعد هستند. نسل‌های جدید به‌مراتب بیش از نسل‌های پیشین در «حال» زندگی می‌کنند، کمتر آرمان‌گرایند، آشکارا تمایل به فردگرایی دارند. درجهان این نسل، دختران سهمی بیش از پیش دارند و مناسبات میان جنس‌های مخالف بیشتر از هر زمان دیگری دستخوش دگرگونی گشته است.

چاره کار در به‌روزشدن داده‌هاست: اجرای منظم پژوهش‌هایی مانند ارزیابی سریع وضعیت می‌تواند ما را از سیاست‌گذاری واکنشی نجات دهد تا کنشگرانه امکان انعطاف روزآمد را در برنامه‌ریزی داشته باشیم.

به گزارش خبرگزاری ایسنا، سعید شرف دوست درخصوص طرح شهرداری تهران در ساماندهی معتادان متجاهر و وعده شهردار تهران برای ساماندهی معتادان متجاهر تا دو ماه آینده گفت: برابر ابلاغ رئیس‌جمهور، شهردار تهران رئیس‌قرارگاه اجتماعی شهر تهران است که پس از این انتصاب، زاکانی جلسات مختلفی با دستگاه‌های حوزه ساماندهی و درمان معتادان متجاهر برگزار کرد که این جلسات با محوریت شهرداری تهران بود.

شرف دوست با بیان اینکه مقرر شده که از ظرفیت‌های موجود برای ساماندهی معتادان متجاهر در شهر تهران استفاده شود و ظرف چند روز آینده از ۱۰ دی ماه پذیرش معتادان متجاهر در مراکز مشخص شروع می‌شود، افزود: طرح جذب و شناسایی معتادان متجاهر توسط پلیس آغاز می‌شود و شهرداری تهران نیز در حال آماده کردن ۶ مرکز برای پذیرش این افراد است.

جمع‌بندی

رسانه‌های اعتدال‌گرا در مطالب خود به چگونگی ساماندهی معتادان متجاهر در مراکز مشخص از تاریخ ۱۰ دی ماه اشاره کرده‌اند. رسانه‌های اصول‌گرا در مطالب منتشر شده خود به پیش‌بینی و برآوردها از آمار تقریبی معتادانی که ساماندهی خواهندشد و تاثیر اعتیاد بر روابط خانوادگی به ویژه طلاق، پرداخته‌اند. رسانه‌های اصلاح‌طلب نیز در مطالب خود به برخی از تجارب شکست خورده مراکز نگهداری معتادان و همچنین آسیب‌شناسی نظام کاهش تقاضای اعتیاد ایران در زمینه جرم‌انگاری، اقتصاد سیاسی نولیبرال، فقدان جنسیت‌محوری و گسست نسلی، اشاره کرده‌اند.