«خانواده» از ابتدای تاریخ تاکنون به عنوان اصلی‌ترین نهاد اجتماعی، زیربنای جوامع و خاستگاه فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و تاریخ بشر بوده است.

خبرگزاری قرآنی ایکنا در گزارشی به دلالی‌های تربیتی پرداخت و نوشت: دین اسلام به عنوان مکتبی انسان‌ساز، بیشترین توجه را به والایی خانواده دارد؛ از این رو، این نهاد مقدس را کانون تربیت می‌شمرد. نیک‌بختی و بدبختی جامعه انسانی را نیز به صلاح و فساد این بنا وابسته می‌داند و هدف از تشکیل خانواده را تأمین نیازهای عاطفی و معنوی انسان از جمله دستیابی به آرامش برمی‌شمارد.

با این وجود نهاد خانواده هم‌ اکنون در معرض آسیب‌های جدی است؛ این آسیب‌ها با تهدید اساس خانواده، بنیان جامعه را نیز هدف گرفتند، چراکه فروپاشی خانواده پیامدهای گسترده‌ای مانند اضمحلال جامعه را به دنبال دارد.

سیاستگذاری برای تقویت جایگاه خانواده در ایران امری ضروری محسوب می‌شود؛ بدین جهت مقام معظم رهبری سیاست‌های کلی خانواده را طی سیزدهم شهریورماه ۱۳۹۵ ابلاغ کردند. ابزارهای مختلفی برای تحقق سیاست‌ها مورد نیاز است اما با توجه به آموزه‌های دینی در مورد خانواده، ابزار سیاستی نخست فرهنگ‌سازی و پرداختن به مباحث اخلاقی و اشاعه دستورات اخلاقی است. باید برنامه‌های مناسب در این زمینه تدوین شود تا آموزش مهارت‌های زندگی اسلامی در مراحل مختلف از کودکی تا پس از ازدواج در اولویت قرار گیرد.

در شرایط کنونی نهادهای مختلفی متولی موضوع خانواده در همه بخش‌های علمی، حوزه علمیه، دولت و مجلس هستند اما همچون جزیره‌های جدا از یکدیگر فعالیت می‌کنند و بجای همیاری و همکاری به نقد یکدیگر و محکوم کردن دیگری به کم‌کاری اقدام می‌کنند و آنچه در این میان متضرر می‌شود نهاد خانواده است که در معرض هجوم بیگانگان قرار  دارد.

در این میان بسیاری از افراد از کم‌توجهی نهادهای فرهنگی برای فرهنگسازی و آموزش به خانواده سوءاستفاده می‌کنند و درصدد تحقق اهداف سیاسی و اقتصادی خود برمی‌آیند. این مهاجمان صرفاً بیگانگان و دشمنان نیستند که در قالب تهاجم فرهنگی بنیان خانواده را نشانه گیرند که از دشمن جز دشمنی نمی‌توان توقع است، بلکه برخی کاسبان به زعم خود کارشناس هستند که با برگزاری همایش‌ها و سمینارهای مختلف وعده استحکام خانواده را به زوجین می‌دهند.

در این میان برخی داعیه‌دار بحث چند همسری شده‌اند و بجای بهره‌مندی از دریای تعالیم دینی برای استحکام خانواده روی به آموزش چندهمسری آورده‌اند تا به زعم خود به استحکام خانواده‌ها کمک کنند. بروز این شرایط نتیجه عدم رصد فرهنگی متولیان امر است. در جایی که نظارت وجود نداشته باشد و مسئولان امر به درستی به وظایف خود عمل نکنند، عرصه برای سوءاستفاده و جولان افراد سودجو مهیا می‌شود؛ افرادی که بعضاً به اسم دین نیز پا به میدان می‌گذارند.

ایکنا برای بررسی وضعیت نهادهای فرهنگی و مسئول در زمینه موضوع خانواده به سراغ حسن بنیانیان، عضو ستاد اجرایی نقشه مهندسی فرهنگی کشور رفت تا به تشریح مشکلات مربوط به خانواده و نحوه عملکرد صحیح نهادها برای ایجاد خانواده تراز اسلامی بپردازد.

بنیانیان با تأکید بر اینکه نمی‌توان مسائل مرتبط با خانواده را از یکدیگر تفکیک کرد، گفت: تحقق تشکیل و حفظ خانواده با کارکردهای اصیل خانواده که عبارت است از تأمین نیازهای فیزیولوژیک بدن، تأمین آسایش و آرامش اعضای خانواده، تربیت اعضای خانواده، رشد مستمر استعدادها و ... را محقق کند، به مشارکت همه سازمان‌ها، نهادها و افراد جامعه نیاز دارد.

وظیفه وزارت صنعت در قبال خانواده

وی مثالی از چگونگی ارتباط مسئله خانواده به تمامی نهادهای کشور زد و گفت: اگر می‌خواهیم به سمت حفظ و تقویت نهاد خانواده برویم، باید یک اتاق فکر در وزارت صنایع تشکیل و بررسی شود سیاست‌های اشتغال به چه سمتی پیش رود که زنان تحصیل کرده مجبور نباشند در چهارچوب‌های اداری از هفت صبح فرزند را به مادر یا مهدکودک بسپارند و هفت شب در حالی که خسته هستند فرزند را تحویل بگیرند، بلکه باید اشتغال مناسبی برای بانوان تحصیل کرده فراهم شود تا بتوانند در طول زندگیشان انعطاف داشته باشند.

بنیانیان ادامه داد: اشتغال بانوان باید منعطف باشد؛ نمی‌توان به بانوان گفت که دو سال خانه‌نشین باشید تا فرزندتان را بزرگ کنید؛ باید اشتغال را به خانواده ببریم که بانوان هم کسب درآمد کنند و هم خدمات اجتماعی داشته و از مفید بودن در جامعه احساس رضایت کنند و در عین حال در زمینه فرزندپروری نیز به راحتی بتوانند به ایفای نقش بپردازند.

وی به نقش وزارت راه و شهرسازی در حمایت از خانواده‌ نیز اشاره و بیان کرد: این وزارتخانه باید از جهت تأمین مسکن با کیفیت و خدمات مسکن به نحوی که خانواده‌ شکل گیرد و دوام داشته باشد، وظایف خود را انجام دهد. در همین راستا سایر وزارتخانه‌ها که شاید مرتبط ‌تر به مسئله خانواده به نظر بیایند از جمله آموزش و پرورش، آموزش عالی،‌ صدا و سیما، وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات اسلامی و ... باید متناسب با جایگاه خودشان نقش ایفا کنند.

عضو ستاد اجرایی نقشه مهندسی فرهنگی کشور از رسالت نهادهای مرتبط با حمایت از سازمان‌های مردم نهاد و NGO های خانواده نیز سخن گفت و افزود: همه وزارتخانه‌ها باید یک اتاق فکر برای بررسی نقش خود در تشکیل و تحکیم خانواده داشته باشند. بخشی از وظایف این اتاق فکر باید کمک به خانواده کارکنان همان وزارتخانه باشد.

خانواده خوب؛ کارمند خوب

وی تصریح کرد: وضعیت خانوادگی کارکنان هر نهاد مستقیماً بر روی کیفیت کار آن وزارتخانه‌ها و سازمان تأثیر می‌گذارد. هر مرد و زنی که در خانواده مشکل داشته باشد، به میزانی که آن مشکل پیچیدگی دارد در کار کارمند نیز تأثیر منفی می‌گذارد. در کشورهای پیشرفته همه سازمان‌ها تحت عنوان مسئولیت اجتماعی مراقب خانواده کارکنان خود هستند اما هنوز در ایران این باب باز نشده است.

بنیانیان از نیاز شدید کشور به یکسری نهادهای جدید و متناسب با زمان سخن گفت و افزود: در قلب هر محله‌ای باید نهادهای مردمی شکل گیرد که دختر و پسر متناسب با همدیگر را با روش‌های علمی شناسایی و به یکدیگر معرفی و سازماندهی برای مدت آشنایی آنها داشته و زمینه ازدواج را فراهم کنند.

وی ادامه داد: اکنون والدین در شهرهای بزرگ توان و امکان انتخاب عالمانه همسر برای فرزندانشان را ندارند؛ اگر در محلات نهادهای مردمی تشکیل نشود، بخشی از دختران و پسران با تکیه بر احساساتشان در روابط اجتماعی تصمیم‌گیری می‌کنند؛ تصمیمی احساسی‌ که بسیاری از طلاق‌ها محصول همان تصمیم است.

دانشکده‌های روانشناسی و مشاوره، خدمات اجتماعی ارائه کنند

عضو ستاد اجرایی نقشه مهندسی فرهنگی کشور تشریح کرد: این نهادها می‌توانند وابسته به مساجد و یا مدارس محل باشند. دانشگاه‌ها در هر شهری متناسب با امکانات خودشان محلی برای انجام این خدمات داشته باشند البته خودشان هم می‌توانند از حاصل این مطالعات، پژوهش‌های خود را تعمیق بخشند. اگر دانشکده خانواده، روانشناسی، علوم تربیتی و ... به معنای حقیقی دانشکده باشد و بخواهد علم و دانش بومی تولید و به دانشجویان منتقل کند، می‌تواند کارگاه عملی برای تشکیل و حمایت از خانواده‌ها داشته باشد و برای رفع آسیب‌های اجتماعی خدمات ارائه و از دل این خدمات، مسائل جامعه را استخراج کند.

 پول هست؛ ایده خلاق نداریم 

بنیانیان تصریح کرد: مشکل مرتبط با توسعه این خدمات، منابع مالی نیست بلکه جای خالی ایده و خلاقیت در حل مسائل اجتماعی است.

بنیانیان در تشریح این موضوع که خانواده مطلوب را از کجا استخراج کنیم، گفت: این مهم  یک کار عالمانه را طلب می‌کند که یک سر آن تسلط بر مبانی دینی و طرف دیگر آن شناخت شرایط امروز جامعه است؛ بخشی هم به اجتهاد دینی بستگی دارد.  

عضو ستاد اجرایی نقشه مهندسی فرهنگی کشور تصریح کرد: همه سازمان‌ها و نهادهای متعلق به حاکمیت باید این نوع مباحث را متناسب با مسئولیت‌های خودشان به صورت دائم بررسی و روش‌های خود را مرتبط با آنها اصلاح کنند. برای مثال کارکرد قوه قضائیه در حفظ، تقویت و کیفیت خانواده بسیار مؤثر است.

وی با یادآوری سخن مقام معظم رهبری که فرمودند تمامی دستگاه‌ها موظف هستند نسبت به حفظ و تقویت نهاد خانواده وظایف خود را انجام دهند، گفت: اینکه فرمودند تمامی دستگاه‌های اجرایی؛ به این معناست که حداقل هر نهادی باید نسبت به کارکنان سازمان خود احساس مسئولیت و برای بهبود شرایط آنها تلاش کند. ضمن اینکه همه سازمان‌ها در کلیت مفهوم خانواده در جامعه مسئولیت دارند.

بنیانیان ادامه داد: برای مثال وزارت ارتباطات باید مرکزی داشته باشد که نسبت به فناوری‌های جدید و آسیب‌ها و فرصتی که برای خانواده‌ها ایجاد می‌شود مطالعه و سیاست‌هایی که اتخاذ می‌کند در جهت تقویت نهاد خانواده باشد اما از آنجایی که هنوز بحث و اهمیت خانواده را درک نکرده‌اند، حداکثر در صدا و سیما و یا در کتاب‌های درسی بحث‌هایی مطرح می‌شود که در مقابل ابعاد تخریبی که از بیرون وارد جامعه می‌شود، بسیار اندک است.

همه وزرا موظف به پاسخگویی در قبال خانواده‌

وی با تأکید بر اینکه باید مطالبه‌گری در حوزه خانواده به صورت جدی در جامعه وجود داشته باشد، گفت: مجلس شورای اسلامی از هر وزیری باید یک سری سؤال در حوزه خانواده بپرسد و وزیر را متعهد به انجام وظایف خود در خصوص خانواده کند.

بنیانیان در پایان گفت: مسئله خانواده فقط مرتبط با کمیسیون فرهنگی مجلس نیست چراکه مخاطبان کمیسیون فرهنگی فقط نهادهای فرهنگی هستند در حالی که بحث خانواده از جمله بحث‌هایی است که همه کمیسیون‌های مجلس باید آن را مطالبه‌گری کنند. هر وزارتخانه‌ای باید پیوست فرهنگی داشته باشد که هم مسائل خانواده کارکنان خود را مورد بررسی قرار دهد و هم نقشی که آن وزارتخانه در حمایت از مقوله خانواده در جامعه باید ایفا کند را اجرا کند.