آمار و برنامه‌ریزی به عنوان ابزارهای لازم در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور شناخته می‌شود. از این رو جمع‌آوری داده‌ها در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری دولتمردان و سیاست‌گذران برای ساختن آینده جامعه بسیار موثر است.

امروزه لازمه حکمرانی خوب وجود نظام آماری مطلوب، شفاف و پاسخگو است، بنابراین برخورداری از آمارهای متقن در همه امور، اعم از سیاستگذاری و برنامه ریزی، تعیین اهداف و خط مشی ها، تا آنجا مهم است که بسیاری از کارشناسان، اطلاعات آماری را زیربنای همه برنامه ریزی ها به شمار می آورند و میزان توسعه یافتگی کشورها ارتباط تنگاتنگ با حجم و کیفیت آمار و اطلاعات تولید شده دارد. آمار و برنامه ریزی پدیده های همزاد و همراه یکدیگر و در عین حال لازم و ملزوم هستند که در تعامل با هم معنی و مفهوم می یابند و هیچ برنامه ای بدون آمار صحیح به موفقیت منجر نخواهد شد.

در راستای این مهم در تقویم رسمی کشور نیز اول آبان هر سال روز آمار و برنامه ریزی نام گذاری شده است. این مهم خاص ایران نیست، بلکه در جهان نیز توسط کمیسیون آمار سازمان ملل متحد ۲۳ اکتبر روز جهانی آمار نام گذاری شده و برای نخستین بار این روز را در ۲۰۱۰ میلادی جشن گرفتند و مقرر شد تا این رویداد هر پنج سال یکبار به صورت جهانی برگزار شود. اهمیت آمار در برنامه ریزی های گوناگون کشور سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به گفت وگو با «فرزاد ثمین پور» استاد اقتصاد کلان بپردازد. 

تأثیر آمارهای دقیق، شفاف و جامع نگر بر روند سیاستگذاری اقتصادی

ثمین پور با اشاره به اینکه آمارهای دقیق، به موقع و جامع نگر بر روند سیاستگذاری های کلان کشور تاثیر بسیاری دارد، گفت: در دنیای کنونی با توجه به رشد و پیشرفت سریع همه جانبه علم و تکنولوژی فعالان اقتصادی، دولت و سیاستگذران اقتصاد به آمار نیاز دارند. در واقع آمار ابزار لازم تحلیل و آینده نگری در هر حوزه ای به شمار می رود. با توجه به آمارهای موجود در کشور، ارایه آمار در ایران با موانع و مشکلات جدید مواجه بوده است. در کشورهای پیشرفته در هر سازمان و وزارتخانه‌ای یک واحد آماری مجزا وجود دارد تا با دقت تغییر و تحولات حوزه کاری خود را رصد کنند و به شکل روشن و شفاف تحلیلی از وضعیت موجود داشته باشند، زیرا آمار باید به شکل قابل‌فهم ارایه شود اما متأسفانه در ایران به این موضوع کمتر اهمیت داده شده است و گاهی دیده می شود که آمارها به‌صورت درهم‌، پیچیده، مبهم و غیرشفاف تهیه می‌شود که مشکلی را حل نمی‌کند.

اهمیت آمار در اقتصاد

این استاد دانشگاه تاثیر آمار در اقتصاد کلان و خرد کشور را دارای اهمیت دانست و توضیح داد: اطلاعات اقتصادی در دنیای امروز افزایش فراوانی یافته است به طوری که در سطوح برنامه ریزی آینده و لایه های مختلف کلان، متوسط و خرد استفاده می شود. نبود آمار دقیق، به موقع و قابل اتکاء سبب می شود تا قدرت تصمیم گیری در مسایل مختلف از میان برود و هزینه های بسیاری را متحمل می شود. بنابراین برای رشد پایدار و توسعه در تمام بخش‌ها و تحقق اهداف استراتژیک برنامه‌های توسعه‌ای باید تمامی مراحل طی شود. زمانی که داده صحیح وجود دارد، می‌توان با استفاده از آن اطلاعات قوی به‌ دست آورد. این اطلاعات هوشمند مبتنی بر شاخص‌های کیفی و کمی است که در مرحله بعد به دانش تبدیل می‌شود و این دانش، نگاه و نگرش را نسبت به رفتارهای فردی و گروهی قبلی اصلاح می‌کند و ارتقاء می‌دهد. در واقع نباید به اطلاعات آماری به عنوان یک کالا یا ابزار نگریست، بلکه باید تمامی زوایای مثبت و منفی آماری را بررسی و به بهترین شکل ممکن در مسایل مختلف استفاده کرد. 

بودجه لازم برای ایجاد بانک اطلاعاتی

ثمین پور در خصوص نیاز به بودجه بیشتر برای ایجاد بانک ‌اطلاعاتی، عنوان کرد: نبود بانک اطلاعاتی جامع ثبتی در کشور سبب می شود که در برنامه ریزی ها موفق نشویم. البته برخی دستگاه های اجرایی، نبود بودجه لازم را دلیل این امر می دانند که بر حسب اطلاعات موجود این کار نیازی به هزینه ندارد، بلکه باید بودجه بیشتری اختصاص یابد تا بانک ها تقویت شوند. ایجاد بانک های اطلاعاتی سیستماتیک مبتنی بر دستورالعمل ها و مدیریت واحد مراکز آمار ایران باعث می شود که دستگاه ها و سازمان های اجرایی در ارایه آمار دقیق موفق شوند و این اطلاعات نیز باید در اختیار رسانه ها، پژوهشگران و دستگاه های اجریی قرار گیرند تا در مسیر برنامه توسعه حرکت کنند.

نقش مردم در آمارگیری

این پژوهشگر، اطلاع رسانی دقیق مردم به مأموران سرشماری و فرهنگ سازی در جامعه در ارایه دقیق اطلاعات آماری را مهم دانست و تصریح کرد: اطلاع رسانی درست مردم به مأموران سرشماری و دقیق بودن مأموران برای دریافت اطلاعات درست از خانوارها از جمله اهداف سازمان آمار است. کارکنان مرکز آمار برای گردآوری آمار دقیق، باید به گونه‌ای با مردم رفتار کنند که آن‌ها احساس رضایت و آرامش داشته باشند و اخبار و اطلاعات را دقیق و کامل در اختیار آنان قرار دهند. به طوری که مردم بدانند، آمار چه اندازه در زندگی شان نقش دارد و می‌تواند در ایجاد عدالت اجتماعی و رفاه عمومی مؤثر باشد. تاکنون رسانه‌ها و مطبوعات در راه اطلاع رسانی و فرهنگ سازی اقدامات خوبی انجام داده اند. مردم نیز باید از دادن هر گونه اطلاعات نادرست بپرهیزند زیرا دادن اطلاعات و پاسخ‌های نادرست، موجب برداشت نادرست از وضع موجود و به تبع آن، تصمیم گیری‌های نادرست در امور جاری و آینده کشور می‌شود و پیامدهای منفی را برای جامعه به وجود خواهد آورد. 

ثمین پور در پایان با بیان این مطلب که برنامه ریزی و ارایه آمار دقیق یکی از مهمترین وظایف مدیریتی است، گفت: داشتن برنامه مدون و اصولی راهی برای رسیدن به مقاصد و اهداف مدیریتی است، از این رو برنامه اثربخش مدیریت را قادر می سازد تا در رسیدن به آرمان های سازمانی کمک کند. در حالی که بدون ارایه آمار کافی، دقیق و سیاست گذاری نامطلوب، نبود برنامه ریزی و نداشتن هدف، نتایج مورد نظر امکان پذیر نخواهد بود. ضرورت این امر موجب تسهیل امر برنامه ریزی در سطح مدیریت شهری می شود و مدیران بهتر می توانند به وسیله آن به نیازها و درخواست های مخاطبان خود پاسخ دهند.