مقالات اقتصادی
دولت سیزدهم و اصلاحات ساختاری در اقتصاد

بررسی وضعیت اقتصادی موجود نشان میدهد که مشکلات سه نظام بانکی، مالیاتی و یارانهای موجب ثروتمند شدن دو دهک بالا و کاهش توان هفت دهک پایینی جامعه شده و از اینرو برای رهایی از این وضعیت چارهای جز اصلاحات ساختاری در اقتصاد وجود ندارد.
بررسی وضعیت اقتصادی موجود نشان میدهد که مشکلات سه نظام بانکی، مالیاتی و یارانهای موجب ثروتمند شدن دو دهک بالا و کاهش توان هفت دهک پایینی جامعه شده و از اینرو برای رهایی از این وضعیت چارهای جز اصلاحات ساختاری در اقتصاد وجود ندارد.
دستورات «سیدابراهیم رئیسی» برای اصلاح ساختار بودجه، اصلاح نظام مالیاتی، تغییر وضعیت پرداخت یارانهها و ... و همچنین وعدههایی که در انتخابات برای دگرگونی اوضاع اقتصاد مطرح ساخت، نشان از این واقعیت دارد که بعد از مساله کرونا، سامان اقتصاد برای تحول در وضعیت معیشت مردم اولویتی گریزناپذیر است.
فقر، دستمزد ناکافی، گرانی، بیکاری، تداوم مشکلات تولید داخلی و ... که این روزها از سوی رسانهها و بسیاری از تحلیلگران اقتصادی بیان میشوند، همگی بیانگر اهمیت اقتصاد در زندگی روزمره ایرانیان است. با وجود چنین شرایطی دیگر تردیدی نیست که جایی برای سایر برنامههای اجتماعی نمانده و یا حداقل از درجه اهمیت آنها در قبال مسایل اقتصادی کاسته شود.
اقتصاد و مباحث مرتبط با آن بیتردید پایه و اساس توسعه و پیشرفت هر جامعهای است، چنانچه «آبراهام مازلو» روانشناس معروف آمریکایی به درستی بر آن صحه گذاشته و آن را موتور محرکه توسعه یک جامعه و دسترسی به رفاه جمعی تلقی میکند. سامان اقتصاد به شعار اصلی انتخاباتی در رقابتهای ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی هم تبدیل و تلاش و اهتمام نامزدها و دولتمردان به اصلاحات ساختاری در اقتصاد، معطوف شده است. این اصلاحات ساختاری به تازگی از سوی دولت هم مطرح شده که پرداختن بدان از اهمیت شایانی برخوردار است.
آیا اصلاحات ساختاری ضرورت دارد؟
آثار تحریمهای اقتصادی و مشکلات ناشی از آن بر کسی پوشیده نیست، اما به باور بسیاری از کارشناسان، مشکلات اقتصادی کشور بیش از آن که ناشی از تحریمهای بینالمللی باشد ناشی از خود تحریمیها و موانع و مشکلاتی است که در داخل کشور و بر سر راه تولید داخلی است. هرچند عوامل مختلف خارجی در بروز مسایل و مشکلات اقتصادی دخیل بودهاند، اما این ادعا که بیشتر مشکلات اقتصادی کشور ناشی از موانع داخلی است هم از اهمیت زیادی برخوردار است. به گفته «مسعود نیلی» اقتصاددان و استاد دانشگاه، نتیجۀ چند دهه سیاستگذاری غلط، فقیرشدن روزافزون جامعهای است که در ۴۶ سال گذشته فقط از محل فروش درآمدهای نفتی، ۲.۲ دلار درآمد روزانه داشته است. با این حال اقتصاد کشور در وضعیتی قرار دارد که طی یک دهۀ گذشته، درآمد سرانه افزایشی نیافته و میزان سرمایهگذاری سالانه در سال ۱۳۹۹ حتی کمتر از سرمایهگذاری سالانه در ۱۰ سال پیش بوده است.
وقتی قرار است تا وضعیت اقتصادی یک جامعه مورد بررسی قرار بگیرد، قدر مسلم شاخصهایی نظیر «تورم»، «بیکاری» و «رشد اقتصادی» که شاخصهای لایه نخست اقتصاد کلان هستند، مورد بررسی قرار میگیرند. در مرحله بعد نیز متغیرهایی مثل «کسری بودجه»، «رشد نقدینگی» و ... مورد بررسی قرار میگیرند. اما بهطور کلی وضعیت اقتصادی هر کشوری با شاخصهای لایه نخست قابل بررسی است. در تحلیل وضعیت فعلی نیز متغیرهای اصلی اقتصاد به وضوح نشان میدهند که عملکرد اقتصاد ایران از نظر رشد اقتصادی در دهۀ ۹۰ بهطور کلی و از نظر تورم در نیمۀ دوم دهۀ ۹۰، یکی از بدترین عملکردهای چند دهۀ گذشته تاریخ اقتصادی ایران بوده است. عملکرد بلندمدت تورم نشان میدهد که از سال ۱۳۶۹ یعنی در سالهای پس از پایان جنگ، تا ۱۳۹۰ و قبل از شروع دهۀ ۹۰، متوسط تورم در اقتصاد ایران ۱۸.۵ درصد است که این میزان در دهۀ ۹۰ بهطور متوسط به ۲۵ درصد میرسد. توررم در نیمۀ دوم دهۀ ۹۰ و به خصوص در سالهای اخیر، از سطوحی که قبلاً به ثبت رسیده بود هم، بیش از ۱۵ واحد درصد افزایش پیدا کرده است.
مقایسۀ رشد اقتصادی نیز بیانگر این مطلب است که کاهش رشد بهنسبت وضعیت تورم، بسیار شدیدتر بوده است. به عبارتی در دهۀ ۹۰ نسبت متوسط رشد اقتصادی به عملکرد بلندمدت اقتصاد ایران کاهش بیشتری داشته و بعد از جنگ تا قبل از شروع دهۀ ۹۰، متوسط رشد اقتصادی کشور حدود ۴.۵ درصد بوده، در حالیکه رشد اقتصادی دهۀ ۹۰ تقریباً صفر درصد است. یعنی در دهۀ ۹۰، رشد اقتصاد ایران بیش از ۴ واحد درصد کاهش یافته و این مسئله از اهمیت زیادی برخوردار است. این آمار و ارقام نشان میدهند که کشور با افت قابل توجهی در روند تحولات درآمد مواجه بوده و هم اکنون در یک دورۀ متفاوت بهنسبت گذشته قرار داریم که جای هیچ تردیدی را برای اصلاحات ساختاری باقی نمیگذارد.
اصلاحات ساختاری در چه زمینههایی کارآمد است؟
سه نظام «بانکی»، «مالیاتی» و «یارانهای» اگر به درستی عمل کنند، میتوانند در مهار تورم، افزایش عدالت اقتصادی و بهطور کل افزایش میزان رفاه اجتماعی تاثیرگذار باشند. متاسفانه در شرایط فعلی این سه نظام به درستی عمل نکرده و بار تورم و مشکلات بعد از آن بر دوش دهکهای کم درآمد جامعه است. به عبارتی با عملکرد فعلی این سه نظام، بار اصلی مشکلات بر دوش دهکهای پایین و منافع آن کاملاً در راستای منافع طبقه ثروتمند است. در همه جای دنیا زمانی که تورم زیاد میشود بار اصلی آن بر دوش ثروتمندان و افرادی در دهکهای بالای درآمدی است اما متاسفانه در ایران این رویه کاملا برعکس است. از آنجا که در ایران هیچگونه مالیاتی بر ثروت وجود نداشته و مالیات بر درآمد هم چندان بر درآمد طبقه بالا تاثیرگذار نیست، بنابراین ثروتمندان با کوچکترین تورمی روز به روز ثروتمندتر شده و فقرا، روز به روز فقیرتر میشوند.
آمار مربوط به تعداد افراد زیر خط فقر که در سال ۱۳۹۴ منتشر شد نشان میدهد که بیش از ۳۴ درصد خانوارهای ایرانی زیر خط فقر زندگی میکنند در حالیکه اگر این آمار هماکنون به روز رسانی شود، بیش از ۶۰ درصد مردم زیر خط فقر به سر میبرند. متاسفانه زمانیکه نظامهای بازتولید ثروت و درآمد در یک نظام اقتصادی به درستی عمل نکرده و معیوب باشند، تردیدی نیست که فشار تورمی تحریمها و ضعف مدیریت اجرایی همه بر دوش دهکهای کم درآمد جامعه قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در دهه ۹۰ رکود اقتصادی سراسر کشور را فراگرفت، رشد اقتصادی به سطح نازلی رسید و ۷ دهک درآمدی پایین جامعه بیشترین میزان آثار و تبعات اقتصادی ناشی از تحریمها و مشکلات اقتصادی را بر گرده خود تحمل کردند. در این شرایط قدرت خرید ایرانیها به شدت افت پیدا کرد و نظام مالیاتی که انتظار میرفت تا به خوبی وارد عرصه اقتصادی شده و درست عمل کند، متاسفانه تنها با هدف کسب سود و درآمد خود وارد میدان شد. این در حالی است که یکی از هدفهای اصلی در نظام مالیاتی در تمام دنیا، بازتولید ثروت است که این مهم در ایران به درستی عمل نمیکند.
در ایران ثروتمندان از ایجاد تورم خرسندند، از نظام بانکی و یارانهای حداکثر استفاده را میبرند چرا که بانکها هم با هدف افزایش درآمد خود فعالیت کرده و بیشترین مزایای خود را در اختیار ثروتمندان قرار میدهند. در چنین شرایطی رانت و عدم رشد تولید ملی پدید آمده و ثروتمندان ۲۰ برابر بیشتر از افراد دهکهای پایین جامعه از یارانههای پنهان بهره میبرند چرا که به واسطه ثروت بیشتر خانه و اتومبیل بیشتری داشته و از حاملهای انرژی ارزان قیمت برخوردارند.
شرایط کلی اقتصاد ایران نشان میدهد که برای رهایی از وضعیت موجود و رسیدن به عدالت اقتصادی و اجتماعی، اصلاحات ساختاری در اقتصاد، امری ضروری است.
مطالب مرتبط
-
تورم به کدام سو میرود؟
-
شرایط کارآمدی یک دولت
-
دوره عوامبازی گذشته
-
کودکی به مثابه توسعه
-
مقاله برآورد و پیشبینی تابع احتمال خرید اتومبیل نو
-
مقاله بررسی عملکرد رگرسیون دادههای ترکیبی با تواتر متفاوت در پیشبینی تورم فصلی ایران
-
مقاله بررسی تأثیر سرمایه انسانی بر بهرهوری کل عوامل تولید در صنایع متوسط و بزرگ ایران
-
مقاله بررسی تأثیر توسعه مالی در بخش صادرات بر نابرابری درآمد در ایران
تگها
- توسعه
- تحریمهای اقتصادی
- اقتصاد ایران
- عدالت اجتماعی
- رشد اقتصادی
- پیشرفت
- مقالات اقتصادی
- بیکاری
- نظام بانکی
- درآمد سرانه
- درآمدهای نفتی
- عدالت اقتصادی
- خط فقر
- نظام مالیاتی
- رشد نقدینگی
- اصلاح نظام مالیاتی
- وضعیت اقتصادی
- سیدابراهیم رئیسی
- پرداخت یارانه
- نظام یارانهای
- اصلاحات ساختاری
- اصلاح ساختار بودجه
- تولید داخلی
- تحلیلگران اقتصادی
- اهمیت اقتصاد
- مسایل اقتصادی
- آبراهام مازلو
- مسعود نیلی
- «تورم
- رشد اقتصاد ایران
- بازتولید ثروت
- مدیریت اجرایی
- یارانههای پنهان
- شرایط کلی اقتصاد ایران
مطالب پربیننده
- ارز FRZSS با پشتوانه مالی و بلاکچین اختصاصی آینده درخشانی خواهد داشت
- نتیجه اولیه آزمون کارشناسی ارشد ۱۴۰۱
- تولید پوست هوشمند مصنوعی چندحسی
- فراخوان بیستوهفتمین جشنواره کتاب سال دانشگاهی
- نتایج معرفی شدگان به مصاحبه آزمون دکتری
- پرتاب فضاپیمای «استارلاینر»به ایستگاه بینالمللی فضایی
- ضرورت پاسداشت زبان پارسی
- جذب نیروی سرباز امریه در بنیاد ملی نخبگان
- تولید برق با روش فتوسنتز برای رایانههای ریزکنترلگر
- ایران در کانون خشکسالی جهانی
- این چهار تغییر پوستی نشان میدهد کبد بیماری دارید
- پنج درمان خانگی تایید شده برای عفونت ادراری
- سیاستها و برنامههای جمعیتی ایران
- تولید لنزی برای درمان خودکار آبسیاه
- خطر تداخل دارویی ایبوپروفن برای بیماران فشار خون
- جلبکها و تحول در تولید محصولات کشاورزی
- تایید حکم روسای ۱۳ دانشگاه و موسسه پژوهشی
- تغییر اقلیم موجب کاهش خواب میشود
- نگاهی به عوامل ناباروری
- آموزشعالی تودهای و چالش صندلیهای خالی
- توسعه اقتصاد «گیگ» زیر تیغ چالشهای قانونی
- ویرایش ژنی کریسپر موجب تغییر رفتار اجتماعی حیوانات میشود
- علایم و راههای انتقال بیماری تب کریمه کنگو
- درمان ناباروری / این درمان دیگر لاکچری نیست
- افکار عمومی در دام تبلیغات گمراهکننده
- توسعه اشتغال از مسیر فناوری نانو
- ورزشکاران مهاجر چرا و کجا میروند؟
- استفاده از نانوذرات مغناطیسی برای درمان آندومتریوز زنان
- افزایش حقوق و اصلاح پایه سنوات اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد
- سن اعتیاد در مسیر نزولی؛ چه باید کرد؟
- ارز FRZSS با پشتوانه مالی و بلاکچین اختصاصی آینده درخشانی خواهد داشت
- برنامه نویسی بر بستر بلاکچین با آموزش Solidity
- کتاب سفر به گرای ۲۷۰ درجه کتاب منتخب مسابقات کتابخوانی هشت بهشت
- شرط جدید استخدام اساتید دانشگاهها
- دعای وداع ماه رمضان صحیفه سجادیه
- اعمال شب عید فطر
- آشنایی با مفهوم عرضه اولیه کوین (ICO)
- توزیع کارت آزمون استخدامی آموزش و پرورش
- تغییر اقلیم و افول حافظه اقیانوسها
- این موارد به شما میگوید از طلاق پشیمان میشوید
- هرگز ماهی را با این خوراکیها نخورید
- همه چیز درباره بیت کوین
- آزمون استخدامی آموزش و پرورش
- دعای وداع ماه مبارک رمضان
- انحراف جنسی انحرافی که دردسرساز قابل درمان است
- نتیجه اولیه آزمون کارشناسی ارشد ۱۴۰۱
- چاپ مقاله پژوهشگران دانشگاه خواجه نصیر در مجله معتبر Journal of Power Sources
- این تغییرات در پاها نشانه مشکلات قلبی است
- تنبیه و تحقیر در مدارس؛ از مغایرت قانون تا کجروی دانشآموز
- باورهای غلط درباره نمک دریا
- عبور دو سیارک در روزهای آینده از کنار زمین
- آیا ارزیابیهای تحصیلی دوران کرونا عادلانه است؟
- زمان برگزاری آزمون کارشناسی ارشد ۱۴۰۱
- مصرف این داروها برای شما کابوس میآورد
- آموزههای سیاسی قرآن و نیاز امروز جامعه ما
- وضعیت سلامت روانشناختی دانشجویان
- ایلان ماسک و یکهتازی در فضا
- تولید ضدعفونیکننده دام با ترکیب عصاره گیاه و نانوذرات
- گرنت فناوری برای دانشجویان ارشد و دکتری
- سیستم مالی جدید کشورهای بریکس و شکست هژمونی سوئیفت