انوشیروان روحانی نوازنده‌ زبردست ارگ، پیانو و آکاردئون و خالق ملودی‌های جاودانه‌ای است که برای شناساندن موسیقی اصیل و ملی ایران تلاش زیاد کرد و تا به امروز به عنوان یکی از برجسته ترین آهنگسازان و نوازندگان پیانو به فعالیت هنری خود ادامه می‌دهد.

هزاران نفر از ایرانیانی که در نوروز ۱۳۴۹برای تماشای فیلم های نوروزی به سینما می رفتند، یک خاطره مشترک را تجربه کرده اند! پیش از آغاز هر فیلم، یک کیک تولد بزرگ بر روی پرده سینما ظاهر می شد و در حالی که گروهی از پسران و دختران در اطراف آن مشغول شادی بودند، یک پیکان آلبالویی رنگ از داخل آن ظاهر می شد. همزمان آهنگ و ترانه ای به گوش می رسید که به یکی از خاطره انگیز ترین ترانه های زبان فارسی تبدیل شد؛ این بخشی از گفته های «هومن خلعتبری» موزیسین و رهبر ارکستر در مورد انوشیروان روحانی است؛ موزیسینی که آهنگ نوستالژیک و جاودانه "تولدت مبارک" را در سال ۱۳۴۹ برای جشن تولد خودروی پیکان ساخت.

تولد و خانواده

انوشیروان روحانی در یکم مرداد ۱۳۱۸ خورشیدی در رشت به دنیا آمد. پدرش رضا روحانی مهندس کشاورزی، در استان گیلان بود که در نواختن ویولن و نیز سرودن شعر تجربیات زیادی داشت. خانواده پدری او از اهالی فرهنگ روزگار خود بودند. ازجمله پدر بزرگ او ملقب به «روحانی موید» که اهل قلم بود و چندین کتاب مختلف هم به رشته نگارش درآورد اما در عین حال به دلیل اعتقادات مذهبی خاص آن روزگار چندان تمایل نداشت که فرزندانش به صورت حرفه ای به عرصه هنر، از جمله موسیقی وارد شوند. به همین دلیل به عنوان مثال از ورود فرزندش رضا روحانی به عرصه موسیقی جلوگیری کرد. با این حال، وی علاقه زیادی که به این هنر داشت.

انوشیروان سه برادر با نام‌های اردشیر، شهرداد، شهریار دارد که آن‌ها هم در زمینه موسیقی فعالیت می‌کنند. اردشیر معلم پیانو است. شهرداد روحانی آهنگساز و رهبر ارکستر است و بیشتر آهنگ‌های انوشیروان را تنظیم کرده و شهریار که فارغ‌التحصیل مدرسه موسیقی «وین» و یکی از چهره‌های شناخته‌شده موسیقی نوین ایران است.

انوشیروان در ۱۳۴۱ خورشیدی با خانم گیتی دریابیگی ازدواج کرد که ثمره آن سه فرزند هنرمند به نام های ندا، نوا و رضا است؛ ندا نوازنده پیانوی کلاسیک بوده و در این زمینه به امر تدریس اشتغال دارد نوا در رشته کارگردانی سینما تحصیل کرده است. رضا هم فارغ التحصیل رشته موسیقی از دانشگاه هانوور آلمان است و به خصوص در زمینه موسیقی کلاسیک، جاز و موسیقی فیلم تبحر دارد.

آغاز کار موسیقی

انوشیروان سه ساله بود که به همراه خانواده به تهران نقل مکان کرد. وی در هفت سالگی با راهنمایی های پدر، با خط نت آشنا شد و سپس با راهنمایی پدر و تداوم در راه فراگیری موسیقی، به شکلی پیشرفت کرد که در ۹ سالگی در «جامعه باربد»، برنامه‌هایی اجرا کرد که مورد تشویق قرار گرفت. وی در همین اوقات وارد هنرستان موسیقی شد و جواد معروفی استاد پیانوی ایران، تعلیم او را بر عهده گرفت تا از این تاریخ به بعد مدارج ترقی را به سرعت طی کند و با آشنایی که پدر وی با عباس شاپوری داشت به رادیو راه یافت.

انوشیروان بیش از ۲۵ سال نداشت که عضو شورای موسیقی رادیو شد و تا آخرین سالی که در آن سازمان فعالیت داشت، این مسوولیت را عهده‌دار بود. وی از نخستین برنامه «گلها» با این برنامه همکاری داشت و رهبری ارکستر شماره ۴ به عهده او بود.

تحصیلات

انوشیروان تحصیلات موسیقی خود را در «هنرستان عالی موسیقی» یکی از معروف ترین هنرستان های ایران که بسیاری از بزرگان موسیقی ایران در آن تحصیل کردند، تا مرحله فارغ التحصیلی ادامه داد. وی تحصیلات تکمیلی خود را در کنسرواتوار پاریس به انجام رساند و در ۱۳۴۶ خورشیدی عضو رسمی انجمن آهنگسازان فرانسه شد.

آغاز فعالیت حرفه‌ای

انوشیروان همکاری حرفه ای خود را به عنوان نوازنده در ارکستر عباس شاپوری آغاز کرد و این همکاری قطعا تاثیرات زیادی را در آثار اولیه او در مقام تصنیف سازی بر جای گذاشت. بنا به شواهد موجود و برخی مصاحبه ها نخستین ساخته جدی انوشیروان در مقام تصنیف سازی، تصنیفی به نام  «اسرارساز»  بوده است.

البته نخستین ترانه ای که باعث شهرت انوشیروان در عرصه تصنیف سازی شد، ترانه «پرستوی من» با ترانه ای از نواب صفا بود. آشنایی و همکاری انوشیروان با نواب صفا ترانه سرای برجسته ایران، آغاز فصل جدیدی از ترانه سازی وی را در تاریخ فرهنگ و هنر کشور ما رقم زد.

آثار و فعالیت‌ها

آثار ساخته شده انوشیروان به بیش از ۵۰۰ اثر می رسد که حدود ۲۰۰ اثر آن در غالب موسیقی ارکسترال با کلام و بی کلام، قطعات پیانو و موسیقی فیلم منتشر شده اند. وی در آهنگسازی ویژه فیلم و سینما نیز دارای آثار معروف و ارزنده‌ای است. نخستین بار در ۱۳۴۶ خورشیدی توسط انوشیروان «ارگ» به ایران آورده‌شد.

انوشیروان کنسرت های فراوانی به نفع موسسات خیریه و فرهنگی همچون بیمارستان های معلولان، مسلولان و انجمن های خیریه تهران و شهرستان ها به پا کرد و برای شناساندن موسیقی اصیل و ملی ایران مسافرت های متعددی به کشورهایی همچون آلمان، فرانسه، انگلیس، ژاپن، آمریکا، تایلند، هند، اتریش، افغانستان، و لبنان در چارچوب مسایل فرهنگی، هنری کرد و خدمات وی به موسیقی کشور قابل تقدیر است.

فعالیت بین‌المللی

انوشیروان گفته است که «من همیشه این دغدغه را داشته ام که موسیقی را از مرزهای کشورم فراتر ببرم»، به همین دلیل هم به این کار مبادرت کرد. وی نخستین جایزه جهانی را در ۱۹۶۷ میلادی به خاطر اجرای فرانسوی قطعه سلطان قلب ها در فستیوال آوازی اسپانیا به دست آورد. او همچنین سال ها بعد با همکاری ارکستر سمفونیک چک، آلبومی با عنوان love melodies را تولید کرد و در اواخر ۲۰۰۳ میلادی ترانه ای تحت عنوان  may be I may be you را برای گروه معروف اسکورپیوز که در رده آلترناتیو راک فعالیت می کند ساخت که در آلبومی با عنوان  unbreakable توسط شرکتی فرانسوی روانه بازار شد و این قطعه مدت ها جزو قطعات پرفروش دنیا قرار داشت.

سبک موسیقی

موسیقی انوشیروان در ذات خود به شدت ایرانی و به سنت نزدیک است. نه به معنای استفاده از ردیف یا رعایت پیش درآمد و آواز، بلکه از این جهت که تمام حواس و تلاش او در انحصار ساختمان ملودیک اثر باقی می ماند و عناصر دیگر موسیقی، مثل هارمونی یا تنظیم و ارکستراسیون چندان نظر و علاقه وی را جلب نمی کند.

موسیقی روحانی تک صدایی و ملودیک است و این در کار آهنگسازی که تحصیلات و تجربه غربی دارد و ارکسترهای بزرگ اروپایی و آمریکایی را همراهی کرده، تا اندازه ای تعجب آور است.
استعداد و توانایی این موسیقی دان در آفرینش ملودی های زیبا و ماندنی ستودنی است. وی در میان چند صد اثر موسیقیایی خود از ترانه و موسیقی فیلم گرفته تا قطعات بلند کلاسیک غربی ساخته و تاکنون به چندین ابتکار در کار آهنگسازی و نوازندگی دست زده است.