1. خوردن غذای پاک
کسی خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: دوست دارم دعای من به اجابت برسد. پیامبر فرمود: «غذای خودرا پاک کن و غذای حرام در معده خود وارد منما». (همان: ج 12: 375)

2. ذکر «یا ذا الجلال و الاکرام»
در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله می خوانیم: شخصی درمحضرش دعا می کرد و می گفت: «یا ذاالجلال و الاکرام». پیامبر فرمود: «اکنون که خدا را به این نام خواندی، دعایت مستجاب شد؛ هر چه می خواهی بخواه». (همان: ج 23: 188)

3. «ملیک» و «مقتدر»
بعضی از مفسران نقل کرده اند که دو نام مقدس ملیک و مقتدر تأثیر عمیقی دراجابت دعا دارد؛ به طوری که یکی از راویان نقل می کند که من وارد مسجد شدم در حالی که گمان می کردم صبح شده، ولی معلوم شد مقدار زیادی از شب باقی مانده و کسی در مسجد غیر از من نبود. ناگهان حرکتی از پشت سرم شنیدم. ترسیدم، ولی دیدم ناشناسی صدا می زند: ای کسی که قلبت سرشار از ترس است، وحشت نکن و بگو: «اللهم انک ملیک مقتدر» و هر چه می خواهی بخواه. او می گوید: من این دعای کوتاه راخواندم و چیزی از خدا نخواستم، مگر اینکه انجام شد. (همان: 87)

4. اضطرار
در آن هنگام که تمام درهای عالم اسباب به روی انسان بسته می شود و از هر نظر درمانده و مضطر می گردد، تنها کسی که می تواند قفل مشکلات رابگشاید، بن بست ها را بر طرف سازد، نور امید در دل ها بپاشد و درهای رحمت را به روی انسان های درمانده بگشاید، تنها ذات پاک اوست و نه غیر او.

از آنجا که این واقعیت به عنوان یک احساس فطری در درون جان همه انسان هاست، بت پرستان نیز هنگامی که در میان امواج خروشان دریا گرفتار می شوند، تمام معبودهای خود را فراموش می‎کنند و دست به دامن لطف الله می زنند؛ همان گونه که خداوند در آیه 65 سوره عنکبوت می فرماید: «هنگامی که سوار کشتی می شوند، خدا را می خوانند در حالی که پرستش را مخصوص او می دانند». (همان: ج 15: 517)

5. نیایش در دل شب
آیات قرآن به بحث از عبادت شبانه و آموزش های معنوی در پرتو تلاوت قرآن در دل شب می پردازد و در آیه ششم از سوره مزمل می فرماید: «این دستور عبادت و تلاوت شبانه به آن دلیل است که برنامه (عبادت و تعلیم) شب پابرجاتر و با استقامت تر است». (همان: ج 25: 175)

موانع استجابت دعا
در بعضی از روایات، گناهان گوناگونی به عنوان موانع استجابت دعا ذکر شده است؛ از جمله سوءنیت، نفاق، تأخیر در نماز از وقت، بدزبانی، غذای حرام و ترک صدقه و انفاق در راه خدا.. ..

در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم: چهار گروه‎اند که دعای آنها مستجاب نمی شود:

کسی که در خانه خود نشسته و می گوید: خداوندا، مرا روزی ده. به اوگفته می شود: آیا به تو دستور تلاش و کوشش ندادم؟

کسی که همسری دارد که همواره او را ناراحت می کند و او دعا می کند از دستش خلاص شود. به او گفته می شود: مگر حق طلاق را به تو ندادم؟

کسی که اموالی داشته و آن را بیهوده تلف کرده و می گوید: خداوندا، به من روزی مرحمت کن. به او گفته می شود: مگر دستوراقتصاد و میانه روی به تو ندادم؟

کسی که مالی داشته و بدون شاهد و گواه به دیگری وام داده، ولی وام گیرنده منکر شده، او دعا می کند خداوندا، قلبش را نرم کن و وادار به ادای دین فرما. به او گفته می شود: مگر به تو دستور ندادم هنگام وام دادن شاهد و گواه بگیر؟

روشن است در تمام این موارد انسان تلاش و تدبیر لازم را به خرج نداده و گرفتار پی آمدهای آن شده، و در برابر این تقصیر و کوتاهی و ترک تلاش، دعای او مستجاب نخواهد شد.

از اینجا یکی از علل عدم استجابت بسیاری از دعاها روشن می شود؛ چرا که گروهی از مردم می خواهند دست از تلاش لازم بردارند و به دعاپناه برند. چنین دعاهایی مستجاب نمی گردد و این یک سنت الهی است.

البته عدم استجابت بعضی از دعاها علل و عوامل دیگری نیز دارد؛ از جمله اینکه بسیار می شود انسان در تشخیص مصالح و مفاسد خود به اشتباه می افتد. گاه با تمام وجودش مطلبی را از خدا می خواهد که به هیچ وجه صلاح او نیست. حتی ممکن است خود او بعداً واقف به چنین امری بشود. این درست به این می ماند که گاهی بیمار یا کودک غذاهای رنگینی ازپرستاران خود می طلبد که اگر به خواسته او عمل کنند، بیماری‎اش افزون می شود یا حتی جان او را به خطر می افکند. در این گونه موارد، خداوند رحیم و مهربان دعا را مستجاب نمی کند و آن را برای آخرت او ذخیره می سازد. (همان: ج 20: 150)

منبع
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. 1376. تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ شانزدهم.

عرفه در کلام رهبری
به کوشش: رضا سوری

عرفه و عرفات را بدین خاطر چنین اسمی داده اند که در این روز و آن مکان، موقعیتی برای اعتراف به گناه در نزد پروردگار پیش می آید. (28/2/1373)

روز عرفه، روز دعا و استغفار و توجه است. (11/8/1390)

روز عرفه، روز دعا و توسّل و تضرّع است. (28/2/1373)

روز عرفه، یکی از روزهای انس با پروردگار است. (همان)

روز عرفه، روزِ دعا و ذکر و تضرع و ابتهال و راز و نیاز است. (19/10/1384)

دعا و تضرع و نیز بهره مند شدن از برکات روز عرفه، یک ضرورت است. (28/2/1373)

مثل دعای عرفه، کمتر دعایی را داریم که سوز و گداز و نظم عجیب و توسّل به ذیل عنایت حضرت حق متعال بر فانی دیدن خود در مقابل ذات مقدّس ربوبی در آن باشد. (13/9/1376)

دعای امام حسین علیه السلام در روز عرفه، برقراری رابطه با خداست. (10/12/1368)

در دعای عرفه، بهترین مطالبات و خواسته ها برای انسان مطرح می شود. (25/8/1389)

اگر چه مقارنت روز عرفه با شهادت حضرت مسلم علیه السّلام، جنبه مصیبت و عزا به این روز داده است، اما برکات عظیم روز عرفه، در حقیقت چنین روزی را به معنای روز عید، روز برکت و روز رحمت از طرف پروردگار به ما معرفی می کند. (28/2/1373)

بنده امیدوارم که خداوند به شما مردم مؤمن، این توفیق را بدهد که از روز عرفه برای نزدیک شدن دل هایتان به خدای متعال هر چه بیشتر استفاده کنید و این روز را قدر بدانید. (همان)

منابع
سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از پاسداران، در سال روز میلاد امام حسین علیه السلام و روز پاسدار در تاریخ 10/12/1368.

بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در تاریخ 28/2/1373.

بیانات در دیدار جمعی از پاسداران در تاریخ 13/9/1376.

بیانات در دیدار مردم قم در سال روز قیام نوزده دی در تاریخ 19/10/1384.

گزیده بیانات رهبر انقلاب در مورد دعا و روز عرفه در تاریخ 25/8/1389.

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار دانش آموزان و دانشجویان به مناسبت 13 آبان در تاریخ 11/8/1390.

زمزم جاری دعا
طیبه تقی زاده

پیچیده در شولای عشق، زمزمه هایم را به جاری زمزم می ریزم. وضوی دلدادگی می گیرم. نفس های هیجان زده ام را به دامن صحرای عرفات می ریزم.

در خلوت مستانه خویش، جدا از هیاهوی زمان، بریده از هوای دل بستگی ها به تاقچه های مه گرفته دلم دست می کشم تا از پیوستگی خاک رها شوم. حس می کنم رهایی کبوترگونه وجودم را، آن گاه که از ابتدای هستی ام تا خاک ساری ام اشک می ریزم.

باران اشک بر گونه های شرمگین جاری است.

خورشیدوار به کهکشان عرفات می ریزم و می سوزم و چرخ می خورم تا گدازه های استغاثه ام کفاره دلمردگی هایم شود.

آن گاه فوران می کنم و رود رود مویه هایم را به برگ های وجودم می ریزم؛ حس می کنم این مذاب های درون پاکم کرده است.

دو بال می خواهم برای پریدن این روح عاشق، برگ رهایی از نفس های زمین گیر قلبم.

خدایا، بنده ای هستم غرق در «غیاث المُستغین» تو.

این ماهی رها در دریای رحمت خویش را دریاب.

خدایا، سنگینی بار گناهان بر دوش لحظه لحظه زندگی ام چه اندازه سخت است. پاها خسته و زانوان شکسته؛ یارای حرکت در این سِیر به سوی تو نیست.

خدایا، تو را خواندم. به «ادعونی استجب لکم» تو امیدوارم.

پروانه وار می کوشم پیله های تنگ دنیایی ام را از هم بدرم.

تمام وجودم سوخته در هوای توست.

الهی، شمعی گداخته در صحرای بخششت می بینم که باید به گرد آن بگردم و بسوزم و پاک شوم.

از بیهودگی ها خسته و به تو پیوسته ام. نه توان ماندن دارم و نه روی آمدن. ..

تنها امیدم به فضل و بخشش توست.

خداوندا، بگذار روان آلوده ام را به چشمه های زلال و جاری توبه پاک کنم. بگذار رها از آلودگی ها به عطوفت تو دست بکشم و پناه آورم.

ای خالق هستی،

نجوای نیازم را بپذیر، روحم را به طنین روح دعای عرفه پیوند ده!

افزون تر از همیشه، تو را می پرستم ای خالق یکتا.

□

ریگزاران صحرای ستایش گر، حاجیان از خاک رسته، سفیدپوش و عاری از هر رنگ و رویی به قرارگاه عشق تو قدم گذاشته اند.

هفت سنگ را هفت مرحله به هفت آسمان بندگی تو رها می‎سازند تا به تو پناه آورند؛ «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم».

حضور کربلایی ات چنان پیداست که ذرات هستی از این همه سر به سجود گذاشته اند. سر به سجده می گذارم. تو را سپاس!

پروردگارا، توبره های خالی از هر چیز را به پیشگاه شاهانه سخاوت تو آورده ام و درویش وار دانه دانه تسبیح می کنم مرواریدهای چشمم را در این حضور رستاخیز.

هفت مرتبه از درون به بیرون می ریزم و تو را طواف می کنم ای یگانه هستی!

ابراهیم وار به قربانی آورده ام اسماعیل نفس وجودم را.

از تن خویش جدا می کنم. پیرهن آلوده معصیت را و جامه چرکین تردید را.

مرا خوانده ای؛ و من سرشار از مهر به سوی تو آمده ام.

نجوای عشق
سودابه مهیجی

هیچ کس جز تو را نمی دانم، نمی شناسم. دلم، صدای سرودنم، نجوای سر در گریبانم، همه از آن تو. چشمان نمورم که توشه ابرش فراوان است، دست های عمرم که همیشه از خیر مطلق کوتاه است نثار تو، تسلیم سخاوت تو. گریه هایم کفاف گناهانم را نمی دهد. خطاهای پراکنده از طاقت من بیرون است. چهره عفو تو را در خواب و بیدار جسته ام با کورسوی نگاهِ ناپاک دامنم. بر من ببار! ترنم بهار بخشایش! رستخیز بی روح ماندگانِ زمین گیر!

به شوق آمرزش آغوشت تمام کائنات را نماز می برم. وصف شئون توست تمام سخن های تسبیحم. قنوتم، تشریح قدمت کرامتت، نیایشم تلفظ حروف غفرانت، مناجاتم تکرار صفات نعیمِ توست. در استغفار شرمسار خویش، در شگفتم از صبر تو؛ که هر بار ندامت مرا لبخند می زند و به خود فرا می خواند. دیگر بار سیاهی دل را به رویم نیاور. تاریک خانه نفس را نبین و در کورسوی امیدم، شعله های دوباره بر افروز. پروردة خوان و خانه خویش را راه بده به کبریای تقرب.

سجاده نخ نمای من، الفاظ پرستش را آن گونه بر دوش می کشد که هرگز از تصرف یاد تو خالی نباشم. این پیکر بازمانده از پشیمانی و توبه های مدام، جویای رحمت توست. مرا فاش مکن در کائنات. مرا پرده پوشی کن به خاطر گناهان سر به هوا. خواهان توام. پرستنده و سجده گزار توام. سایه نشین ابر جود و وجود تو. در تمام کوچه های زمین با تمام شاخساران، همیشه اذان یاد تورا سر داده ام. پا به پای بادهای عالم، تمام رکعت های بندگی را دویده ام. شانه خالی نکرده ام از تعبد تو... دست برنداشه ام از شیوه های عبادت.

در ظلمت وسوسه ها و گناه ها نشسته ام، اما به آفتاب رستگاری می اندیشم. دژخیم هوس را از من دور کن. سپاه فتنه های زمینی را طرد کن. تفسیری برای دلم نیست جز دلگیری از خاک دامنگیر. عذر مرا دست عفوی پیش بیاور. نگاهت کو؟ سراغت کو؟ که من دیگر تنهایی نابخشودگی را ندانم. ضیافتِ رویاروی تو کو؟ که فقر روحم فراموش ابد باشد.

« الهی! چه عزیز است او را که تو خواهی؛ ور بگریزد، او را در راه آیی. طوبی آن کس را که تو اورایی، آیا که تا از ما خود که رایی؟» (کشف الاسرار)

شعر
سودابه مهیجی

بهترین دعا

ای نیایش بلند آبشارها

ای نماز سر فراز شاخسار ها

ای دعای سر به مهر دانه ها و بذر ها

ای اجابت سکوت نذر ها

نام تو

رمز و راز روشنای آفتاب

یاد تو

تکیه گاه گریه کردن سحاب

باز هم

در نیایش امیدوار من ظهور کن

ای تو بهترین دعا

مثل آرزوی جاودانه ای

باز هم به ذهن خسته ام خطور کن.

پیام های کوتاه
رضا سوری

عرفه، راه فراگیری تعلیم و تربیت و درخواست بهترین های معنوی رابا دعا و نیایش بر ما ارزانی داشته است.

عرفه، از آنجا جان می گیرد که «من عرفه نفسه، عرف

بّه». پس به خود بنگر تا خدا را در تک تک یاخته هایت حس کنی.

عرفه، روزی به زیبایی شب قدر است و دریایی به وسعت بخشش الهی.

روز عرفه، بر عارفان حق، آنان که از خیمه وجود خویش بیر

ن می آیند و با آتش شوق و اشتیاق وصال، به دعا و نیایش متوسل می شوند، خجسته باد!

هر دلی که از عرفه بویی برده باشد، صدای چینش خشت های تکامل را در روح خویش می شنود.

عرفه، روز بازگشت است؛ بازگشت به آغوش مهربان خدا.

عرفه، روزی است که ناامیدی از درگاه خدا رخت برمی بندد.

روز عرفه، روز رسیدن به غایت آمال عارفان و روز همجواری با عرش الهی است.

خداوندا، بگیر دست مان را و در روز نیایش، آشنای ‎مان کن با خویشتن خویش تا به شناخت تو برسیم.

روز عرفه، روزی است که در های آسمان رابرای پذیرش تضرع های عاشقانه بندگان ذات اقدس الهی می گشایند.

روز نیایش و روز بارش چشم های خاکیان بر شما آسمانیان مبارک باد.

روز عرفه، روز عرفان، روز شناخت و روز عید عارفان گرامی باد.

پیام های کوتاه (2)
مطهره پیوسته

روز عرفه، روز عرفان، روز شناخت و روز عارفان گرامی باد.

عرفه، روز پشت پا زدن به همه چیزهایی است که تو را از حسین علیه السلام و قافله‎اش دور می کند.

عرفه، روز توبه و بازگشت به یگانه پروردگار و دورشدن از صفات نکوهیده است.

عرفه، راه فراگیری تعلیم وتربیت ودرخواست بهترین‎های معنوی را با دعا و نیایش بر تو ارزانی داشته است؛ بیا و عرفه را با جان دل بیاموز.

امروز روز تبدیل خود پرستی نفس به خدا پرستی و تبدیل خود برتر بینی نفس به فروتنی است.

بیا تا مناجات با قاضی الحاجات را در عرفه فراگیریم تا استجابت را لمس کنیم.

 

منبع : مجله  اشارات  پاییز سال 1392 شماره 152