یکی از فضائل مهم انسانی که ارزش او را بالا می برد و به او اعتلا می بخشد رعایت حجاب و عفاف است.

هر انسانی لازم است هم چون مرواریدی در صدفی، خود را، محفوظ نگه دارد. از این جهت لازم است در شرائط فعلی که برخی مسئله حجاب الهی را به سخره گرفته و آیات قرآن را در این رابطه نادیده گرفته اند و ضرورت آن را مورد تردید قرار داده اند به نکاتی در این رابطه توجه شود که عبارتند از:

یکم: عَفاف و حجاب، سیرت و صورت متعامل و متقابل انسان فضیلت محور است، زیرا هویت اصیل بشر همانا عقل نظری حاکم بر وهم و خیال در بُعد اندیشه و عقل عملی والی بر شهوت و غضب در بُعد انگیزه است. مقدار رقیقی از عفاف، مایه احترام به حجاب شده و رعایت حجاب، پایه تحکیم عفاف خواهد بود. انسانِ عفیف، حیثیت ارجمند خود را امانت خدا می داند و با صیانت از آن، امین الله می شود و هرگز به خود اجاره نمی دهد که حق الهی را هزینه کند یا حراج نماید و با مبتذل شدن، آن را به بیگانگان مبذول دارد. این انسان شناسی ویژه، قلمرو حق و تکلیف را از هم جدا می کند و هیچ گاه به کسی فرصت نمی دهد که خود را مالک حیثیت بداند و در برابر حکم خداوند دعوای انّیت کرده و هوای خویش را بر فتوای الهی مقدّم بدارد.

پرده داری عفیفانه، مانع پرده دری هتّاکانه است. عفیف که فرهنگبان عفّت است از بی حجابی یا بدحجابی رنج می برد. آن ملکهٴ مستور، عاملِ این مُلک محجوب است.

درونت گر نبودی کیمیاگر

به هر دم خون و بلغم جان نگشتی

نهان دار این سخن را زانکه زرها

اگر پنهان نبودی کان نگشتی[1]

آن که چشم درونی وی از رؤیتِ جمالِ اسمای الهی محروم است: «أَعینُهُم فِی غِطَاءٍ عَن ذِکرِی»[2]، «چشمهای شان در پرده بود و به یاد من نیفتادند و قدرت شنوائی نداشتند- چشم بیرونی او از نگاه نامحرمانه مصون نیست. فقط کوران اند که نگاه آلوده دارند.»

دوم: حجاب که یک امر طبیعی است، مانع دیدن یا شنیدن و برخورد بدنی است؛ ولی عَفاف که یک امر فراطبیعی است، مانع خواسته برخاسته از هوا و حاجب گرایش قلبی است و چون ملکه نفسانی و منزّه از مادّه است می توان از آن به حجاب نوری یاد کرد که همانند. نماز، حاجبِ مُنکر است. این فضیلتِ درونی همانند آن اَدَب بیرونی، ویژه انسانِ سالک است که «حَی متألّه» لقب گرفته نه حیوان ناطق. بر اساس «تفسیر انسان به انسان» بی حجابی یا بدحجابی، هر چند آثار شومی به بار می آورد؛ لیکن بدترین اثر آن آسیبی است که به حریم هویت انسان می رسد، زیرا غیرت، یکی از عناصر محوری کمال بشری است و معنای آن غیرزدایی است، به طوری که نه به قلمرو شخصی غیر، تجاوز شود و نه تعدّی غیر به حریم شخصی خویش را تحمل نماید. و اگر در سخنان نورانی امیرمؤمنان علی (ع) چنین آمده است که «ما زنی غیورٌ قطّ»[3] هیچ انسان غیرتمندی تن به بی عفتی نمی دهند پاکدامنی انسان به میزان غیرت اوست. یا «عفّته علی قدر غیرته»[4] ناظر به همین مطلب است.

سوم: عفاف که به معنای بسنده نمودن به مقدار حلال و پرهیز از زیاده خواهی است، جامع فضیلت مالی و غریزی است. انسانِ عفیف، به طور رایگان سرپرستی اموال یتیم را به عهده می گیرد و چیزی در قبال زحمتِ نگهداری او و نگهبانی مال وی نمی طلبد و به همان روزی خداداد خود اکتفا می کند: «وَ مَن کانَ غَنِیاً فَلیستَعفِ»[5]، «هرکه غنی و بی نیاز باشد عفت به خرج می دهد و از دریافت مزد خودداری می کند» چه اینکه شخص عفیف تعرّض غریزی نداشته و در صدد همسریابی معقول و مقبول است: «وَ لیستَعفِفِ الَّذِینَ لاَ یجِدُونَ نِکاحاً حَتَّی یغنِیهُمُ اللَّهُ مِن فَضلِهِ»[6]. «و باید کسانی که هزینه ازدواج و مخارج زندگی را نمی یابند پاکدامنی پیشه کنند و از کار زشت پرهیز کنند تا خداوند آنان را از فضل خود بی نیاز کنند»

عِفّت، ضامنِ سلامت دل یا کاشف از آن است، در قبال، طمع ورزی به حریمِ غریزی بیگانه، عامل مرض قلب یا نشان آن است: «... فَلا تَخضَعنَ بالقولِ فَیطمَعَ الذی فی قلْبِه مرَضٌ و قُلنَ قولاً معروفاً»[7] «مبادا در حضور مردان به ناز و نرمی سخن بگویید که آنکس که دلش بیمار است و ایمانش ضعیف است طمع می ورزد- وظیفه زنان در تأمین سلامت دل، در حجاب گفتاری آنان نیز نهفته است، چه اینکه حجاب مردان، گذشته از صیانت نگاه ناروا، در دستگاه شنوایی اینان نیز تعبیه شده است. قرآن که اهداف فراوانی را در نزول خود دارد، به عنوان شفای بیماریها معرّفی شده: «وَ نُنَزِّلُ منَ القرآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلمُؤمِنِین»[8] «و ما قرآن را برای مومنان مایه شفاء رحمت است فرو فرستادیم»و طبیبانه بیماری دل ها را تشریح و داروی شفابخش آن را تبیین می کند، چه اینکه بهداشت و پیشگیری آن را طرّاحی نموده است. لزوم پرهیز از جاذبه رفتاری، گفتاری و کرداری، حجاب مناسبی برای پیدایش ملکه عفاف و نگهداری آن است.

چهارم: عفاف، دژ محکم و حصن رصینی است که از گزند گناه حفظ می نماید، به طوری که انسان عفیف از تیررس شیطان مصون است، چه اینکه از تیر تیز شدن نیز محفوظ خواهد بود، لذا هم از ارائه و نمایاندن شرربار مصون است و هم از رؤیت و دیدن شرّزا سالم خواهد بود.

امام صادق(ع) فرمود: «النظرة سهمٌ من سهام ابلیس مسمومٌ و کم من نظرةٍ اَورثت حسرة طویلة»[9] «تیری از تیرهای مسموم ابلیس است و چه بسا نگاه کوتاهی که پشیمانی طولانی را بدنبال نگاه داشته باشد.»

هرگونه تماس نامحرمانه و برخورد غیر عفیفانه و پیوند غریزی با نامحرم، گناه ویژه همان عضو محسوب می شود. امام باقر و امام صادق(علیهما السلام ) فرموده اند: «ما من احد الا و هو یصیب حظّاً من الزنا، فزنا العینین النّظر و زنا الفَم القُبْلة و زنا الیدین اللمس».[10] «هر انسان بهره ای از زنا دارد زنای چشم نگاه است و زنای دهن بوسه و زنای دست لمس کردن است» ایمان به خدای سبحان طعم گوارا دارد، ذائقه کسی آن مزه را می چشد که از آسیب نگاه حرام مصون باشد. حضرت امام صادق(ع) فرمود: هر کس برای رضای خداوند نگاه حرام را رها کند، خداوند به او امن و آرامش عطا می کند و او را ایمانی می دهد که طعم آن را می یابد: «من ترکها لله عزّ و جلّ لا لغیره اَعقَبَهُ الله اَمناً و ایماناً یجد طعمه»[11] انسانی که گناه را برای خدا ترک کند به او طعم امنیت و ایمان را می چشاید.

لازم است عنایت شود که عفاف و حجاب، نه ویژه زنان است و نه خصیصه مردان، بلکه هر دو گروه باید کمال خود را در عفاف و جمال خویش را در حجاب جستجو نمایند، چه اینکه آثار عفاف و لوازم حجاب، مخصوص حرفه معین نیست، بلکه باید برکات آن را در تمام شئون فردی و جمعی؛ مانند هنر، فیلم و تجسیم مشاهده کرد.

پنجم: عفاف، مایه تقویت نظام امامت است، لذا در نامه امیرمؤمنین(ع) چنین آمد: «اعینونی بورع و اجتهاد و عِفة و سدادٍ»[12] «مرا با پرهیزگاری و تلاش و کوشش و عفت و ایستادگی یاری کنید، لذا جامعه باتقوا، نفوس عفیف دارد: «و انفسهم عفیفة»[13] و زمینه فرشته خو شدن و با مَلَک محشور گشتن را فراهم می نماید، زیرا جهاد اکبر است: «ما المجاهد الشهید فی سبیل الله باعظمِ اجراً ممّن قَدَرَ فعفَّ لَکادَ العفیفُ ان یکونَ مَلَکاً مِن الملائکة».[14] «مجاهد شهید در راه خدایی از جهت پاداش بالاتر از عفیفی نیست که خودش را حفظ کرد و فرشته ای از فرشتگان گردد.» و تأثیر مثبت عفاف در تأمین سعادت فرد و جامعه، موجب شد تا در دعای حضرت ولی عصر امام مهدی موعود(عج ) چنین گفته شود: «... و علی النساء بالحیاء و العفة»[15]. «خدا به زنان ما حیاء و عفت عنایت گرداند»

از آنچه بازگو شد می توان سرّ سپاهی حیا و عفاف برای عقل در برابر جنود جهل علمی و جهالت عملی را دریافت.[16] عفاف جامعه، گارد مصمّم عقل و ارتش مجهّز رهبری و دژ نفوذناپذیر دینی است. امید است همگان به ویژه جوانان این مرز و بوم اسلامی از آن بهره کافی ببرند.

پی نوشت ها

[1] وسائل الشیعة، ط مؤسسه آل البیت(ع)، ج 20، ص 191.

[2] وسائل الشیعة، ط مؤسسه آل البیت(ع)، ج 20، ص 191.
[3] وسائل الشیعه، ط مؤسسه آل البیت(ع)، ج 20، ص 192.
[4] نهج البلاغه، نامهٴ 45.
[5] نهج البلاغه، خطبهٴ 193.
[6] نهج البلاغه، حکمت 474.
[7] مفاتیح الجنان، دعای امام مهدی(عج).
[8] الکافی، ج 1، ص 21؛ «... فکان ممّا اعطی العقل من الخمسة و السبعین الجند و العفة و ضدّها التهتک...».
[9] وسائل الشیعة، ط مؤسسه آل البیت(ع)، ج 20، ص 191.
[10] وسائل الشیعة، ط مؤسسه آل البیت(ع)، ج 20، ص 191.
[11] وسائل الشیعه، ط مؤسسه آل البیت (ع)، ج 20، ص 192.
[12] نهج البلاغه، نامهٴ 45.
[13] نهج البلاغه، خطبهٴ 193.
[14] نهج البلاغه، حکمت 474.
[15] مفاتیح الجنان، دعای امام مهدی(عج).
[16] الکافی، ج1، ص21 «... فکان ممّا اعطی العقل من الخمسة و السبعین الجند... والعفة و ضدّها التهتک...».

منبع : پاسدار اسلام، اسفند 1396 و فروردین 1397 - شماره 433 و 434؛ جوادی آملی، عبدالله